Báo cáo về mức tiêu thụ rượu và sức khỏe toàn cầu của WHO (Tổ chức Y tế Thế giới) cho thấy rất rành mạch rằng Việt Nam không phải là nước tiêu thụ rượu nhiều nhất thế giới, và đây là một điều ông Phan Đăng Tuất, chủ tịch Hội Đồng Quản Trị Tổng Công Ty CP Bia rượu nước giải khát Sài Gòn (Sabeco) đã gián tiếp chỉ ra bằng cách nhấn mạnh rằng lượng rượu tiêu thụ phải được tính bằng dung lượng với nồng độ 100% rượu chứ không phải là lượng bia thường chỉ khoảng 4-5% độ cồn ở Việt Nam.

Đọc kỹ báo cáo của WHO, Việt Nam không có cái nhất nào liên quan đến rượu, từ mặt tích cực (mức tiêu thụ, chính sách phòng chống), đến tiêu cực (tỷ lệ nghiện rượu, tỷ lệ chết vì rượu)…. Nhưng khoan, xin đừng vội thở phào “nước ta không có vấn nạn rượu” vì rõ ràng Việt Nam có vấn nạn rượu và đang chịu nhiều tác hại của vấn nạn ấy.

Nếu chỉ nhìn vào mức tiêu thụ rượu, con số của Việt Nam rất gần với trung bình toàn cầu. Trong khoảng thời gian 2008-2010, trung bình mỗi người Việt tuổi từ 15 trở lên tiêu thụ 6.6 lít rượu nguyên chất (độ cồn 100%), chỉ nhỉnh hơn số trung bình toàn cầu 6.2 lít một chút, khoảng hơn 1 ly rượu (hay hơn một chai bia) mỗi ngày. Đây quả hực là một con số không cao, khi so với con số tương đương 17.5 lít ở Belarus.

Nhưng dĩ nhiên mức tiêu thụ rượu, ngay cả ở nơi tiêu thụ nhiều nhất như Belarus, không phải là nguyên nhân chính của vấn nạn rượu, vì nếu dân Belarus tuổi từ 15 trở lên uống một ly rượu cùng với bữa ăn, thì những tác hại của rượu (bệnh tật, tai nạn xe cộ, bạo lực trong gia đình, xã hội…) có thể không phải là nghiêm trọng. Báo cáo của WHO định nghĩa những cách uống rượu theo mức rủi ro/dễ gây tai nạn, và uống rượu mỗi ngày, trong bữa ăn, là cách uống an toàn nhất.

Ở Việt Nam, không cần nói ai cũng biết nguy cơ của rượu là những cuộc nhậu đến “quắc cần câu” của mấy ông, nhiều khi không có món nhắm nào ngoài vài trái ớt cay. Kết quả là, ngoài những cuộc ẩu đả đánh nhau vì say xỉn trong quán và ngoài đường, còn những tai nạn giao thông, rồi cãi vả với gia đình, đánh đập vợ con… chưa kể đến nạn trộm cắp hoặc những hành vi tội lỗi khác để kiếm tiền cho con sâu rượu.

Như đã nói ở trên, Việt Nam không có cái nhất nào liên quan đến rượu, cả trong mặt tiêu cực. Tương quan giữa mức tiêu thụ rượu và tác hại của rượu của Việt Nam thuộc mức trung bình trong vùng Đông Nam Á. Nếu tính cho phái nam là thành phần chính tiêu thụ rượu, tỷ lệ tử vong vì bệnh gan do rượu là 39.3%, tỷ lệ tất cả tác hại liên quan đến rượu là 71.7%, tỷ lệ tử vong vì tai nạn xe cộ liên quan đến rượu là 51.3%, tỷ lệ tai nạn xe cộ liên quan đến rượu là 36.2%. Đặc biệt đáng chú ý là tỷ lệ tất cả tác hại liên quan đến rượu cho phái nữ là 37.7%, tức nửa tỷ lệ cho phái nam, trong khi lượng rượu tiêu thụ của phái nữ chưa đến 2% lượng rượu tiêu thụ của phái nam. Điều này cho thấy phụ nữ chịu rất nhiều tác hại của rượu gián tiếp từ sự say xỉn của phái nam. Tác hại của rượu ở Việt Nam nặng nề như thế, nên theo bảng phân loại của WHO về số năm tuổi thọ bị mất vì rượu (YLL), Việt Nam vào hạng 5, tức là có số YLL cao nhất.

Đem những con số của Việt Nam so với những nước tiến triển thì mức tác hại của rượu ở Việt Nam ghê gớm hơn nhiều. Nam Hàn, nơi nổi tiếng tiêu thụ nhiều rượu, có mức tiêu thụ trung bình là 12.3 lít trong khoảng 2008-2010, tức gần gấp đôi Việt Nam. Tỷ lệ tất cả tác hại liên quan đến rượu là 70.5% cho phái nam, ngang ngửa với Việt Nam, nhưng tỷ lệ tử vong vì tai nạn xe cộ liên quan đến rượu chỉ có 22.1% cho phái nam, và tỷ lệ tai nạn xe cộ liên quan đến rượu là 25.6% cho phái nam. Tương quan nghịch này: mức tiêu thụ cao hơn nhưng tỷ lệ tai nạn xe cộ và tử vong vì bệnh do rượu thấp hơn cũng đúng với Nhật, Nga tức những nước tiêu thụ rượu nhiều nhưng tiên tiến hơn Việt Nam nói riêng và vùng Đông Nam Á nói chung.

Nghịch lý này có thể giải thích bằng hai lý do chính: trình độ y tế chưa cao và luật cấm lái xe chưa có hiệu quả. Tuy luật Việt cấm tuyệt đối không lái xe sau khi uống rượu (nồng độ rượu là 0.0 cho người lái xe hơi và 0.05 cho người lái xe gắn máy, nghiêm khắc hơn ở Mỹ), rõ ràng sự thực thi không có hiệu quả đúng mức. Bệnh gan ở Việt Nam có tỷ lệ tử vong cao hơn nhiều nước tiên tiến có mức tiêu thụ rượu cao hơn hẳn cũng vì y tế ở Việt Nam chưa đủ cả về mặt trị bệnh cũng như dưỡng bệnh.

Việt Nam không tiêu thụ rượu nhiều nhất thế giới, cũng không tiêu thụ rượu nhiều nhất vùng. Nhưng không phải vì thế mà rượu không phải là một vấn nạn cần giải quyết, và một vấn nạn chính phủ cùng xã hội Việt nói chung hình như còn khá thờ ơ
Nguyễn Phương