Kiến thức căn bản về dinh dưỡng
Ai cũng phải ăn để sống. Nhưng ăn uống làm sao để lấy vào người đủ chất dinh dưỡng hầu có được sức khỏe lâu dài và được vui vẻ hạnh phúc là điều mà tất cả chúng ta đều muốn biết. Thông tin về dinh dưỡng và cách ăn uống lành mạnh thì có rất nhiều vào thời đại điện tử này. Nhưng càng nhiều thì càng gây ra nhiều hiểu lầm cũng như hoang mang. Cứ ít lâu lại có những thông tin trái ngược về một chất nào đó khiến cho dân chúng càng hoang mang thêm. Ngoài ra, có rất nhiều thông tin vu vơ không dựa trên một nghiên cứu nào rõ rệt nhưng được lưu truyền rộng rãi qua những thư điện tử từ người này đến người khác gây nên những tin tưởng sai lầm.
Những kiến thức về dinh dưỡng và cách ăn uống sẽ vẫn tiếp tục biến chuyển theo những nghiên cứu ngày càng đa dạng. Tuy nhiên, một số những kiến thức căn bản vẫn luôn luôn đúng và sẽ giúp chúng ta đánh giá những lời khuyên và những nghiên cứu mới nhất. Muốn có những kiến thức căn bản này, chúng ta cần hiểu rõ vai trò của từng chất dinh dưỡng trong những cách ăn uống lành mạnh.
Cách ăn uống lành mạnh
Ai cũng muốn ăn uống lành mạnh để có sức khỏe tốt cả. Nhưng trên sách báo cũng như mạng lưới toàn cầu có hằng hà sa số những cách ăn uống khác nhau với những cái tên rất kêu khiến ai nấy đều hoang mang, không biết bắt đầu từ đâu.
Bất cứ cách ăn uống lành mạnh nào cũng nên có những điều kiện sau:
-Bao gồm nhiều loại thức ăn thuộc về những nhóm chính như trái cây, rau, ngũ cốc dùng nguyên hạt, sản phẩm từ sữa giảm chất béo, chất đạm (protein) ít béo như các loại đậu và rau củ, các loại hạt, và những chất béo loại tốt.
-Hướng dẫn ăn bao nhiêu từ mỗi nhóm thức ăn
-Bao gồm những loại thức ăn dễ dàng tìm thấy ở các chợ thông thường ở địa phương, thay vì là những loại thức ăn đặc biệt chỉ bán ở những chợ “cao cấp”.
-Hợp khẩu vị, hợp lối sống và vừa túi tiền của chúng ta.
Ngoài ra, chúng ta cần chú ý tới tình trạng sức khỏe hiện tại của mình. Thí dụ: Nếu ta đang bị cao máu, cao mỡ... , cần chọn cách ăn uống gồm ít muối, ít chất béo bão hòa và cholesterol, và nhiều trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và những chất béo loại tốt. Nếu kỹ hơn nữa, cần tham khảo với bác sĩ hay chuyên viên dinh dưỡng.
Nấu ăn lành mạnh
Ăn ngon là một lạc thú ở đời. Và những bữa ăn là trọng tâm của đời sống gia đình cũng như những dịp lễ lạc. Ai cũng muốn nấu những bữa ăn lành mạnh và đầy đủ cho gia đình để tránh khỏi bệnh tim mạch và những bệnh khác. Muốn vậy ta nên tránh những thức ăn đã chế biến sẵn rất tiện lợi nhưng lại chứa đầy chất béo, muối cũng như rất nhiều calories. Nên học những cách nấu ăn ít mất thì giờ mà lại lành mạnh như nướng trong lò hay trên bếp lửa, hoặc xào dùng rất ít mỡ dầu. Hãy học kỹ về an toàn thực phẩm, những chỉ dẫn nấu ăn mới... Bạn sẽ rất vui khi thấy kỹ năng nấu nướng của mình đem đến cho gia đình những bữa ăn lành mạnh, tránh được bệnh tật.
Thực đơn lành mạnh và cách mua sắm
Ai cũng muốn nấu được bữa ăn lành mạnh mà vẫn hấp dẫn. Chúng ta có thể tìm thấy rất nhiều công thức nấu ăn cho nhiều món khác nhau trên báo chí, internet hay các sách nấu ăn. Muốn có bữa ăn lành mạnh, chúng ta cần có những vật liệu lành mạnh. Do đó, khi đi mua sắm ta nên tìm những món tươi và chưa được chế biến. Điều này có nghĩa là ta nên tiêu nhiều thì giờ ở khu bán rau trái để mua những nguyên liệu này. Sau đó là khu bán ngũ cốc nguyên hạt và sản phẩm sữa đã lấy bớt chất béo. Ngược lại, không nên dây dưa ở khu bán thức ăn chơi và kẹo.
Một nơi chúng ta cũng nên để ý tới và đi thăm nhiều hơn là những chợ bán rau trái do chính người làm nông trồng và bán (farmer's market) để tìm mua những rau trái trồng tại địa phương và còn rất tươi.
Những món dùng thêm (supplements)
Danh từ supplements thường dùng để chỉ những loại sinh tố cần thiết, được dùng thêm để được chắc ăn là ta không bị thiếu. Chúng chỉ là những món dùng thêm, không phải để thay thế những thức ăn. Nếu chúng ta khỏe mạnh và thường ăn uống nhiều loại thực phẩm khác nhau thì hiếm khi nào ta cần phải uống thêm thuốc bổ hay sinh tố. Tuy nhiên, có những trường hợp chúng ta cần lấy thêm sinh tố bằng cách uống thuốc hoặc ăn những thức ăn đã được cho thêm sinh tố, thí dụ như những người trên 50 có thể không lấy đủ sinh tố B12 từ thực đơn của họ và cần phải uống thêm hoặc ăn thức ăn có cho thêm B12.
Cũng vậy, những người ăn uống thất thường hoặc bận rộn đến nỗi không có thì giờ ăn, hay chỉ ăn một số thức ăn giới hạn, nên uống thêm sinh tố, nhất là nếu bạn đang mang một chứng bệnh nào đó. Nên tham khảo với bác sĩ hay chuyên viên dinh dưỡng để biết mình nên uống loại sinh tố nào. Cũng nên hỏi rõ về phản ứng phụ cũng như những phản ứng tương tức với các loại thuốc mà bạn đang dùng.
Một vài câu hỏi về dinh dưỡng
Hỏi: Tôi thường nghe quảng cáo về nước kiềm (alkaline water), một thứ nước có tác dụng tăng sức khỏe. Điều này có đúng không? Nước kiềm có tốt hơn nước thường không?
Trả lời: Đối với đại đa số chúng ta thì nước thường là tốt nhất. Như trên đã nói, có rất nhiều thông tin nói về tác dụng thần kỳ của một số chất nào đó mà không hề có thực chứng.
Nước kiềm có độ pH cao hơn là nước thường nên được quảng cáo là có thể trung hòa acid trong máu, làm tăng sự biến dưỡng của cơ thể và giúp cơ thể hấp thụ chất dinh dưỡng hiệu quả hơn. Một số người còn quảng cáo rằng nước kiềm có thể giúp ngừa bệnh và làm chậm lão hóa. Thực sự là chưa có nghiên cứu nào chứng minh những điều này cả.
Một vài nghiên cứu cho rằng nước kiềm làm giảm bớt thất thoát chất xương nhưng còn cần nhiều khảo cứu hơn để biết được tác dụng này có ảnh hưởng lên độ đặc khoáng chất của toàn bộ xương không và có kéo dài không.
Hỏi: Cà phê tốt hay xấu cho tôi?
Trả lời: Cũng như trên đã nói, có rất nhiều thông tin trái ngược nhau về các món ăn uống. Cà phê từ lâu đã bị cho là nguyên nhân của nhiều thứ bệnh, từ bệnh chậm lớn cho đến bệnh tim và ung thư. Nhưng những nghiên cứu gần đây cho thấy cà phê có lẽ không xấu như người ta vẫn tưởng. Như vậy thì thực hư ra sao? Câu trả lời là đối với đa số, những cái lợi cho sức khỏe của cà phê nhiều hơn là những cái hại.
Những nghiên cứu gần đây cho biết không có liên hệ nào giữa cà phê và nguy cơ bệnh tim hay bệnh ung thư. Thực ra, đa số các nghiên cứu cho thấy có sự liên hệ giữa việc uống cà phê và sự giảm số tử vong tổng thể và có lẽ số tử vong do bệnh tim mạch, dù điều này có lẽ không đúng ở những người trẻ uống rất nhiều cà phê.
Tại sao có sự thay đổi về quan niệm đối với cà phê? Đó là vì những nghiên cứu trước kia không tính đến những thói quen gây hại như hút thuốc và lối sống không hoạt động, thường có nơi những người uống nhiều cà phê. Chính những thói quen này mới gây ra bệnh tim mạch và ung thư, không phải cà phê.
Nghiên cứu cho thấy cà phê có thể có lợi cho sức khỏe như bảo vệ khỏi bệnh Parkinson,bệnh tiểu đường loại 2 và bệnh gan, kể cả ung thư gan. Nó cũng có vẻ làm tăng chức năng nhận thức và giảm nguy cơ bị trầm cảm.
Nghiên cứu cũng cho thấy vài cái hại của cà phê. Uống nhiều cà phê không qua lọc (đun hay espresso) có thể liên hệ với tăng cholesterol một ít. Uống 2 hay nhiều hơn cốc cà phê mỗi ngày có thể làm tăng nguy cơ bệnh tim ở những người bị một bệnh di truyền làm chậm tiêu hóa cà phê.
Tuy cà phê có ít hại hơn là lợi, nên nhớ rằng các thức uống khác như sữa, nước trái cây... có những chất dinh dưỡng mà cà phê không hề có. Và cho thêm đường và cream vào cà phê là cho thêm calories. Vài thức uống cà phê chứa đến 500 calories mỗi ly.
Theo báo Viễn Đông
