Nếu không kể những người trẻ, cầm bút sau biến cố tháng 4, 1975, viết văn, làm thơ không phải bằng tiếng mẹ đẻ mà, bằng các ngoại ngữ ngoại ngữ phổ cập như tiếng Mỹ, tiếng Pháp hay, tiếng Đức..., mượn tên nhà xuất bản ngoại quốc để xuất bản giúp tác phẩm của mình; thì Lan Cao là một trong số những nhà văn gốc Việt, nghiêm trang, chính danh, bước vào được dòng chính của văn chương Hoa Kỳ.
Nhà văn Lan Cao. (Hình: diacritics.org)
Ngay tự tác phẩm đầu tay “Monkey Bridge - Cầu khỉ,” một nhà xuất bản lớn của Hoa Kỳ chọn xuất bản năm 1997, tác phẩm của Lan Cao đã được giới phê bình văn chương Hoa Kỳ đón nhận như một thành tựu tốt đẹp của một cây bút ngoại quốc, gốc Việt.
Nhưng phải đợi tới cuốn tiểu thuyết thứ hai, tựa đề “The Lotus and the Storm - Hoa Sen trong bão tố,” do nhà xuất bản Viking xuất bản giữa năm 2014, thì văn tài của cô mới thực sự được văn giới Hoa Kỳ công nhận, như một trong những cây bút viết về chiến tranh Việt Nam, trung thực, cảm động, đầy tính nhân bản, vượt trên hận thù hoặc, thiên kiến chính trị, phe phái.
Mặc dù “The Lotus and the Storm - Hoa Sen trong bão tố” được xếp vào loại tiểu thuyết, nhưng người đọc sẽ không khó lắm khi nhận ra, nó cũng là một dạng bán hồi ký (semi-autobiograpy) -- Vì nội dung “The Lotus and the Storm - Hoa Sen trong bão tố” cho thấy đó là truyện kể về một gia đình mà mỗi cá nhân thuộc về gia đình ấy, như những chiếc lá từ một gốc cây bị cuộc chiến khốc liệt ở phần đất miền Nam Việt Nam, bứt lìa khỏi cành, khi Sài Gòn, thủ đô miền Nam Việt Nam, đổi chủ vào những ngày cuối cùng của tháng 4, 1975.
Họ như những chiếc lá bất lực trong bàn tay vò xé của định mệnh và, kết quả cuối cùng là mỗi thành viên đã mặc nhiên được định mệnh ưu ái tặng cho một vết thương khôn lành...
Hai nhân vật chính của “The Lotus and the Storm - Hoa Sen trong bão tố,” một là cựu sĩ quan từng được trao tặng nhiều huân chương do những thành tích ông đạt được sau nhiều năm tháng vào sinh, ra tử...Nhưng hiện tại ông đang nằm chờ chết nơi căn nhà riêng của ông tại một thành phố thuộc ngoại ô thủ đô Hoa Kỳ. Và nhân vật chính thứ hai, tên Mai, con gái của người cựu sĩ quan từng hiến trọn của đời mình cho cuộc chiến chống trả nỗ lực thôn tính miền Nam của chế độ Cộng Sản miền Bắc. Cô được mô tả lớn lên ở vùng Chợ Lớn, ngoại ô thành phố Sài Gòn.
Tài kể chuyện của Lan Cao qua văn chương, dù đã được tác giả tiểu thuyết hóa phần nào những biến động, những bi kịch đời thường xoay quanh hai nhân vật chính kia, nhưng người đọc vẫn cảm nhận được tính riêng tư, ngậm ngùi bi phẫn của những phận đời chìm, nổi trong chiến tranh đó.
Tuy nhiên, những phận đời người lính, chờ chết và, người con đã bước vào tuổi trưởng thành ở xứ người...trong “The Lotus and the Storm - Hoa Sen trong bão tố,” không chỉ gói gọn trong bi kịch của một gia đình, hai thế hệ lưu vong mà, nó trở thành một bất hạnh hay một thương tích tâm thần chung cho những người cùng cảnh ngộ! Cho bất cứ một gia đình, có bất cứ một nguồn gốc nào, khi họ phải gánh chịu hậu quả chiến tranh -- Con quái vật nghìn tay của thời đại.
Không biết, có phải vì tính nhân quần, sự tật nguyền tâm lý của các nhân vật trong “The Lotus and the Storm - Hoa Sen trong bão tố” của Lan Cao đã vượt khỏi giới hạn của một biên cương, khu vực địa-chính- trị của một quốc gia hay không mà, tiểu thuyết của cô, đã được văn giới Hoa Kỳ, trao tặng những vòng nguyệt quế trân, quý -- Một điều dường như chưa xẩy đến cho bất cứ một tác giả Việt trẻ nào, cầm bút sau tháng 4, 1975 như Lan Cao.
Theo ghi nhận trong một bài tường thuật của tổ chức VAALA hiện có trên Wikipedia-mở thì:
“...The Lotus and the Storm nhận được nhiều lời khen ngợi từ giới phê bình cũng như các nhà văn. Ruth Ozeki, tác gỉa của cuốn A Tale for the Time Being, cuốn sách đoạt giải Book Prize của báo Los Angeles Times, viết về cuốn tiểu thuyết mới của Lan Cao như sau: 'Một cuốn tiểu thuyết cảm động sâu sắc về những hậu quả đổ nát xảy ra với một cô gái trẻ, với gia đình và đất nước của cô. Với những chi tiết gợi cảm và ấn tượng, Lan Cao mang lại hình ảnh Sài Gòn xưa một cách sinh động qua con mắt của người kể chuyện, Mai, đi theo cô và cha cô đi nửa vòng trái đất, tới một vùng ngoại ô ở Virginia, nơi bốn mươi năm sau, nỗi đau của Mai lại bùng lên. Trong thế giới bị phân cách này, nơi những vết tích chiến tranh, những mối tình và những mất mát cũ tiếp tục kéo dài, The Lotus and the Storm là một minh chứng hùng hồn cho chân lý rằng quá khứ và hiện tại là một, không tách rời, không tránh khỏi được, kéo dài mãi mãi.'
“Khaled Hosseini, tác giả của The Kite Runner, cho biết, 'The Lotus and the Storm là một phần trong câu chuyên dài của gia đình, một phần là câu chuyện của lứa tuổi mới lớn, một phần là chuyện tình, nhưng trên hết, nó là một bản cáo trạng cho sự tham dự của Hoa Kỳ tại Việt Nam và những mất mát không thể kể hết cho nhiều thế hệ trong quá khứ và tương lai. Một cuốn sách hấp dẫn từ đầu cho đến cuối.’”
“Bridget Thoreson điểm cuốn The Lotus and the Storm trong tạp chí Booklist như sau: 'Tất cả những tác phẩm viết về cuộc chiến Việt Nam, rất ít là từ cái nhìn của người miền Nam Việt Nam, mà cuộc đời của chính họ chịu nhiều tan vỡ trong cuộc chiến. [Lan] Cao tìm cách điều chỉnh sự mất cân bằng này qua câu chuyện phức tạp của người cha và người con gái vượt thoát đến Hoa Kỳ, mãi mãi bị chịu sự ảnh hưởng của cuộc chiến và những hậu quả của nó. Cuốn tiểu thuyết, vốn được dựa vào một phần đời thật của chính tác gỉa, bao gồm nhiều biến cố lớn trong lịch sử như Tết Mậu Thân và cuộc di tản khỏi Việt Nam sau khi Cộng Sản chiếm Sài Gòn. Nhưng cốt lõi của câu chuyện lại lấy gia đình làm trọng tâm, với cô con gái tên Mai và người cha tên Minh cố gắng bảo vệ lấy gia đình. [...] Vang vọng và bi thương, The Lotus and the Storm là một thành quả tuyệt vời'.”
Theo ghi nhận của trang mạng Wikipedia-mở thì, “Lan Cao sinh năm 1961 tại Việt Nam. Đến Mỹ năm 13 tuổi, Lan Cao nhận bằng B.A. ngành khoa học chính trị tại trường Mount Holyoke College năm 1983, và bằng Tiến Sĩ Luật (Juris Doctor) của trường đại học luật Yale.
Monkey Bridge của Lan Cao, xuất bản năm 1997, là cuốn tiểu thuyết kể về 1 người mẹ và cô con gái rời Việt Nam để đến Mỹ. Được coi là 'cuốn tiểu thuyết đầu tiên của 1 người Mỹ gốc Việt viết về chiến tranh và hệ lụy của nó.”
“Hiện tại, bà là giáo sư dạy luật cho một trường đại học Luật Khoa tại miền Nam California.”
.
Điều đáng nói với tôi, không chỉ là cánh cửa văn chương dòng chính (Hoa Kỳ) đã rộng mở cho Lan Cao mà, tôi hy vọng, sau Lan Cao, những người cầm bút trẻ, trưởng thành ở xứ người sẽ nối gót Lan Cao, bước tới được quảng trường văn chương mang tính thế giới này.
Tháng 1, 2015
Du Tử Lê
