Mẹ là chủ đề lớn trong sáng tác ca khúc. Hầu như mỗi nhạc sĩ thành danh đều có ít nhất một bài xưng tụng tình mẫu tử. Cho đến nay trong âm nhạc Việt Nam đã có hàng trăm bài hát viết về Mẹ.
Khi bàn về nghệ thuật thì khó có thể nói cái nào là nhất là nhì; gây ra những tranh luận bất phân thắng bại. Nhưng nói rằng trong các ca khúc Việt Nam viết về Mẹ thì bản Lòng Mẹ của nhạc sĩ Y Vân được coi là hay nhất. Điều này chưa có nhà phê bình nào phản bác. Muốn phản bác thì phải đưa ra một bài hát về Mẹ khác hay hơn bài Lòng Mẹ; và quả thật chưa có.
Lời bài hát Lòng Mẹ như sau:
Lời 1Lòng Mẹ bao la như biển Thái Bình dạt dào.
Tình Mẹ tha thiết như giòng suối hiền ngọt ngào.
Lời Mẹ êm ái như đồng lúa chiều rì rào.
Tiếng ru bên thềm trăng tà soi bóng Mẹ yêu.
Lòng Mẹ thương con như vầng trăng tròn mùa thu.
Tình Mẹ yêu mến như làn gió đùa mặt hồ.
Lời ru man mác êm như sáo diều dật dờ,
nắng mưa sớm chiều vui cùng tiếng hát trẻ thơ.
Điệp Khúc 1Thương con thao thức bao đêm trường,
con đà yên giấc Mẹ hiền vui sướng biết bao.
Thương con khuya sớm bao tháng ngày.
lặn lội gieo neo nuôi con tới ngày lớn khôn.
Dù cho mưa gió không quản thân gầy Mẹ hiền.
Một sương hai nắng cho bạc mái đầu buồn phiền.
Ngày đêm sớm tối vui cùng con nhỏ một niềm.
Tiếng ru êm đềm mẹ hiền năm tháng triền miên.
Lời 2Lòng Mẹ chan chứa trên bao xóm làng gần xa.
Tình Mẹ dâng tới trăng ngàn đứng lặng để nghe,
lời ru xao xuyến núi đồi suối rừng rặng tre.
Sóng ven Thái Bình im lìm khi tiếng Mẹ ru.
Một lòng nuôi nấng vỗ về những ngày còn thơ.
Một tình thương mến êm như tiếng đàn lời ca.
Mẹ hiền sớm tối khuyên nhủ bao lời mặn mà.
khắc ghi bên lòng con trẻ muôn bước đường xa.
Điệp Khúc 2Thương con Mẹ hát câu êm đềm.
Ru lòng thơ ấu quản gì khi thức trắng đêm.
Bao năm nước mắt như suối nguồn.
Chảy vào tim con mái tóc trót đành đẫm sương.
Dù ai xa vắng trên đường sớm chiều về đâu.
dù khi mưa gió tháng ngày trong đời bể dâu.
dù cho phai nắng nhưng lòng thương chẳng lạt mầu.
vẫn mong quay về vui vầy dưới bóng mẹ yêu.
Đầu tiên, cái tựa đề Lòng Mẹ thật rõ ràng, nói về tình mẫu tử, về tấm lòng của người đã mang nặng đẻ đau cho ra đứa con, rồi bao nhiêu năm tháng nuôi nấng cho nên người. Các bài hát về Mẹ của những nhạc sĩ khác có tựa đề như Mẹ Tôi (Nhị Hà), Bà Mẹ Quê ( Phạm Duy), Ca Dao Mẹ ( Trịnh Công Sơn), Bông Hồng Cài Áo ( Phạm Thế Mỹ), Lá Thư Gởi Mẹ ( Nguyễn Hiền)… các tựa đề này đều không bao dung như tựa đề Lòng Mẹ của Y Vân.
Lời ca mở đầu: “Lòng mẹ bao la như biển Thái Bình dạt dào. Tình mẹ tha thiết như dòng suối hiền ngọt ngào. Lời mẹ êm ái như đồng lúa chiều rì rào. Tiếng ru bên thềm trăng tà soi bóng mẹ yêu”. Tác giả đưa ra những hình ảnh dịu dàng của thiên nhiên như biển, dòng suối, đồng lúa, ánh trăng để ca ngợi tình mẹ. Cái đẹp thiên nhiên bát ngát, thiên nhiên nuôi sống con người cũng giống như mẹ nuôi sống đứa con; sự ví von thật tuyệt vời.
Lời ca kế tiếp kể sự chăm sóc khó nhọc của mẹ: "Thương con thao thức bao đêm trường. Con đã yên giấc mẹ hiền vui sướng biết bao. Thương con khuya sớm bao tháng ngày. Lặn lội gieo neo nuôi con tới ngày lớn khôn.”
Vì cảm thấy lời ca 1 chưa đủ diễn tả tình yêu của Mẹ cho nên Nhạc sĩ Y Vân đã đặt thêm lời ca 2, dù chất văn chương rất hay; nhưng tinh hoa đều dồn vào lời ca 1, và thính giả vẫn tập trung tâm ý để thưởng thức và thuộc lòng lời ca 1, ít ca sĩ nào có thể thuộc lòng lời ca 2.
Xét về giai điệu thì nét nhạc bản Lòng Mẹ êm ái, nhẹ nhàng, dễ hát, dễ nghe và dễ nhớ hòa hợp với lời ca. Câu nhạc đầu "Lòng mẹ bao la như biển Thái Bình dạt dào” có mấy nốt trầm. Qua câu hai "Tình mẹ tha thiết như dòng suối hiền ngọt ngào” nét nhạc đi lên như tình cảm về mẹ dâng cao. Qua câu ba “Lời mẹ êm ái như đồng lúa chiều rì rào” tình yêu mẹ càng dâng tràn với nét nhạc vút cao thêm một bậc. Và câu cuối đi xuống dịu dàng trở về chủ âm.
Theo lời kể của những người quen biết nhạc sĩ Y Vân, thì bản Lòng Mẹ sáng tác vào thời gian đầu khi ông cùng mẹ từ miền Bắc di cư vào miền Nam năm 1954.
Nhạc sĩ Y Vân tên thật là Trần Tấn Hậu sinh năm 1933 và ông mất vào năm 1992. Tính theo tuổi dương lịch gọi là “ tuổi Tây” thì ông hưởng thọ 59 tuổi, nhưng tính theo âm lịch “tuổi Ta” thì là 60 tuổi. Có người bảo Y Vân viết bài hát 60 Năm Cuộc Đời nên ứng vào thời điểm ông qua đời đúng như vậy.
Ông sáng tác khoảng 200 bài hát, nét nhạc dễ nghe, lời ca thi vị, đủ thể loại và chủ đề. Những bài nổi tiếng như Sài Gòn Đẹp Lắm, Ảo Ảnh, Ngăn Cách… Và chỉ riêng bản Lòng Mẹ cũng đủ ghi tên ông vào danh sách nhạc sĩ nổi tiếng của nền tân nhạc Việt Nam.
Miền Nam Tự Do của Việt Nam Cộng Hòa đã tạo không khí tự do cho văn nghệ sĩ sáng tác bao nhạc phẩm giá trị, mà chế độ độc tài của Cộng Sản không thể có như bản Lòng Mẹ của Y Vân. Trên một số báo ở trong nước viết rằng mẹ của nhạc sĩ Y Vân nữa khuya ra giặt quần áo của ông ở máy nước công cộng, vi phạm giờ giới nghiêm nên bị cảnh sát chế độ cũ bắt và vì đó ông viết nên bản Lòng Mẹ.
Nhạc sĩ Lê Dinh hiện đang sống ở Montreal, Canada nói rằng CSVN luôn luôn lợi dụng mọi cơ hội để tuyên truyền nói xấu chế độ Việt Nam Cộng Hòa, và chúng đã thêu dệt câu chuyện sáng tác bản Lòng Mẹ như trên. Lê Dinh và Y Vân là đôi bạn văn nghệ rất thân tình, từng tâm sự và hát cho nhau nghe những sáng tác mới sáng tác.
Nhạc sĩ Y Vân mất khi mẹ của ông còn sống. Bà nói rằng đứa con trai của bà đã viết nên nhạc phẩm tuyệt vời Lòng Mẹ, như thế đã trả hiếu cho bà và bà đã mãn nguyện là đã sinh ra tác giả bài hát này.
Mùa Lễ Mẹ Mother’s Day 2015 đang đến, mời các bạn hát và nghe bản Lòng Mẹ của nhạc sĩ Y Vân để ca ngợi, để tưởng nhớ đến người đã sinh ra mình.
SBTN
