Tranh mô tả trận thủy chiến trên sông Bạch Đằng (Credit: ABC Licensed) .Tỉnh Quãng Ngãi dự kiến chi 2 triệu đô-la Mỹ để thuê một công ty địa phương trục vớt hàng hóa từ một chiếc tàu đắm từ thời nhà Nguyễn vào thế kỷ 13. Sở Văn hóa–Thể thao–Du lịch Việt Nam hi vọng sẽ bán khoảng 40 ngàn cổ vật, ước tính có giá trị khoảng 2,4 triệu đô-la Mỹ.
Các nhà bảo tồn và các nhà sử học cho rằng Việt Nam đang bán đi phần di sản dưới nước có giá trị lớn.
Một nhóm phối hợp giữa Tổ chức Nghiên cứu Trận chiến Bạch Đằng và Viện Khảo Cổ học Việt Nam đã nghiên cứu để tìm ra những cổ vật như tàu thuyền, thành phố dưới nước và máy bay ở tỉnh Quảng Ninh.
Trận chiến Bạch Đằng năm 1288 nổi tiếng là một trong những chiến thắng vĩ đại nhất của Việt Nam chống lại quân Mông Cổ từ Trung Hoa.
Các nhóm địa phương này cũng làm việc với các chuyên gia từ Đại học Monash và Murdoch, Australia. Các nhà nghiên cứu Úc đang hỗ trợ đào tạo sinh viên và quan chức Việt Nam nâng cao nhận thức về di sản văn hóa biển của đất nước.
“Tôi cho rằng điều đáng buồn này đã diễn ra ở Việt Nam 20–30 năm qua mà hiện chưa có dấu hiệu dừng lại,” giáo sư Mark Staniforth, trợ lý nghiên cứu sinh cao cấp tại Khoa Địa lý và Khoa học Môi trường thuộc Đại học Monash, nhận xét về kế hoạch bán cổ vật của Việt Nam.
Theo ông Mark Staniforth, chiếc tàu đắm có lẽ là từ thế kỷ 13 và là chiếc tàu đắm cổ nhất từng được tìm thấy ở Việt Nam. Những chiếc tàu đắm được tìm thấy trước đó có niên đại gần hơn. Như vậy, đây là một khu di tích có ý nghĩa quan trọng. Chiếc tàu chứa nhiều đồ gốm sứ cổ nhưng Việt Nam đang muốn khai quật và bán các cổ vật này.
Hiện nay, chính quyền tỉnh Quãng Ngãi đang thu thập cổ vật trị giá khoảng 2,4 triệu đô la. Ông Standiforth cho rằng những cổ vật này vô giá bởi chúng là một phần di sản văn hóa của đất nước, không chỉ của Việt Nam mà còn của những nước vốn là xuất xứ của những cổ vật này. Các cổ vật thực sự giá trị vì nó có thể được đưa vào bảo tàng ở một nước đang phát triển như Việt Nam, làm tăng tiềm năng du lịch và những cơ hội tương tự. Nhưng điều không may là chính quyền Việt Nam chỉ xem đây là một cơ hội bán các cổ vật để đạt được lợi ích trước mắt. Điều đáng nói là họ không đạt được mức giá như dự định. Con số ước tính rất đáng ngờ.
“Tôi không chắc chính phủ Việt Nam có thực hiện động thái nào để bảo tồn di sản dưới nước hay không nhưng tôi cho rằng Viện Khảo cổ học, một đơn vị trực thuộc nhà nước, rất quan tâm. Tuy nhiên, tôi nghĩ sự quan tâm đó không được cả chính phủ Việt Nam chia sẻ. Tôi hy vọng có thể trong vòng vài năm tới, chính phủ sẽ nhận thức được quan điểm của Viện Khảo Cổ và của các nước khác về vấn đề bán các cổ vật từ di sản văn hóa dưới nước. Họ có thể thay đổi cách nhìn nhận và thay đổi những hoạt động đang diễn ra ở Việt Nam,” ông Standiforth tỏ vẽ lạc quan.
Cũng theo ông Standiforth, làm việc với chính quyền tỉnh về vấn đề di sản dưới nước có lẽ hiệu quả hơn làm việc với chính quyền trung ương. Nhóm nghiên cứu của ông đã làm việc với tỉnh Quảng Ninh được 5 năm, mọi việc khá suông sẻ và họ đã ngăn chặn được tình trạng bán cổ vật ở tỉnh này.
Trong chuyến đi cuối cùng năm 2012, các nhà nghiên cứu tới tỉnh Nghệ An và được đón tiếp chu đáo. Nhóm nghiên cứu dự kiến sẽ quay lại Nghệ An vào năm 2013 và hi vọng có thể làm việc với từng tỉnh.
Vấn đề khó khăn là Việt Nam có bờ biển dài với rất nhiều tỉnh có vùng duyên hải. Nhóm nghiên cứu không thể làm việc với từng tỉnh ở mọi miền đất nước, một phần vì lý do hậu cần, phần khác vì lý do tài chính.
Quãng Ngãi là ở xa phía nam và nhóm nghiên cứu chưa từng tới nhưng không đủ khả năng tài chính để làm việc tại đây.
Ông Standiforth cũng cung cấp thêm một số thông tin về hoạt động của nhóm nghiên cứu. Họ đã thực hiện một cuộc khai quật nhỏ trong chuyến đi hồi tháng 11/2012 và tìm thấy một vật giống như mảnh gỗ từ một trong những chiến thuyền bị đắm chứ không phải từ bãi cọc mà mọi người đã biết. Nhóm nghiên cứu cũng hi vọng có kết quả tính niên đại bằng phương pháp carbon phóng xạ và mẫu phân tích loại gỗ để xác định đó có phải là một mảnh tàu chiến hay không. Cũng trong chuyến đi này, nhóm có bốn dự án nhỏ. Nhóm đã mở rộng nghiên cứu ở Vân Đồn, Quảng Ninh, nơi có một đoàn chiến thuyền khác từ thời Nguyễn bị chìm khoảng cùng thời điểm với trận chiến Bạch Đằng. Nhóm nghiên cứu đã huấn luyện, nâng cao nhận thức về di sản văn hóa dưới nước tại Hà Nội trong ba ngày và tới Nghệ An để thăm dò một chiếc tàu đắm, đồng thời làm việc với chính quyền tỉnh để hỗ trợ bảo tồn di sản.
Source: ABC Australia
