Black Friday và Cyber Monday đã qua. Mùa lễ Tạ Ơn năm 2015 đã khép lại. Nhưng từ cuối tháng 11 trở đi đã nghe thấy radio

và nhiều gian hàng khắp nơi mở nhạc Noel để khai mạc Mùa lễ hội – Mùa mua sắm. Mùa của tặng quà.

Không nhiều thì ít, tục tặng quà Noel là một tập tục đáng yêu của Tây Âu. Dĩ nhiên ở những thành phố lớn văn minh khác trên

thế giới không ăn mừng Noel theo ý nghĩa truyền thống, do ảnh hưởng văn hóa kinh tế toàn cầu cũng đã bắt đầu ăn mừng

Noel. Có dịp về Sài Gòn hay Nha Trang, hoặc ghé thăm Bangkok hay Kuala Lumpur, không khí lễ hội Noel tưng bừng tại

những nơi mua sắm xuất hiện rất rõ nét, đặc biệt tại những nơi có khách ngoại quốc lui tới. Hẳn nhiên dân chúng có điều kiện

cũng đi mua sắm rộn ràng.

Riêng với các hãng xưởng tại Mỹ, thường thì cuối năm họ sẽ tặng quà cho nhân viên. Có hãng tặng hẳn một con gà tây

(chừng 20-25 pounds). Có hãng cho nhân viên tảng thịt lợn xông khói (ham). Có hãng cho nhân viên một thùng bánh cookies

của Danish. Có hãng thì cho nhân viên một Gift Card – thẻ quà bằng tiền mặt, trị giá bao nhiêu đó. Có thể là $25 hay $50. Các

thẻ Gift Card này đã được load tiền sẵn, muốn xài giờ nào thì xài (miễn là đừng để quá hạn). Có khi là Gift Card của một chợ

nào đó như Wal-Mart hay Target, Home Depot hay Best Buy… Nôm na đó là những chợ lớn của Mỹ. Nhân viên được tặng

những thẻ này sẽ đến các chợ đó để mua đồ. Có thẻ chẳng thuộc chợ nào cả, xài ở đâu cũng được.

Tại các tiệm nails của người Việt mình cũng có bán Gift Card. Khách làm nails thích một tiệm nào đó sẽ mua Gift Card của

tiệm nail này tặng cho mẹ, chị em gái, hoặc bạn bè. Thỉnh thoảng một anh chồng Mỹ bước vô tiệm nails rụt rè hỏi: Bao nhiêu

tiền thì mua một Gift Card coi được cho vợ tôi. Giá biểu được tham khảo nhanh chóng. Một bộ full-set bao nhiêu? Một lần

pedicure hạng VIP hay Signature bằng nào tiền. Một bộ combo mani-pedi hết bao nhiêu tiền? Sau đó anh ta sẽ quyết định.

Tất nhiên anh chồng hoàn toàn không biết tiệm nails này có tốt hay không? Và tấm Gift Card anh ta mua về in bằng giấy hoa

thiết kế rất đẹp, khác hẳn những cái Gift Card bằng nhựa chúng ta đang nói đến ở đây.

Gần đây việc dân Mỹ tặng Gift Card cho nhau thay vì tặng quà như hồi xưa đang rộ lên. Đây là điều tiện nghi (thoạt đầu nghĩ

qua đúng thế thật), nhưng nếu quan sát chi ly, thấy ngay những món quà này có điều hay và những điều dở, những bất lợi.

Nhắc lại, Gift Card không mới mẻ gì, nhưng càng ngày nó càng trở nên rầm rộ hơn. Trước đây ở Mỹ đâu có chuyện Gift Card

xôm tụ kiểu này. Thực ra Gift Card có mặt tại Mỹ từ những năm thập niên 1990. Kể từ đó nó liên tục bén rễ và phát tán trở

thành một sản phẩm trả tiền trước (prepaid products) lớn nhất của Mỹ. Hiện nay có hai loại Gift Card trôi nổi trên thị trường

phân chia thành hai nhóm chính: (1) nhóm Gift Card open-loop (tạm dịch là Gift Card mở và không giới hạn) là những thẻ Gift

Card có logo của Visa, MasterCard, hay American Express. Loại này đi đâu xài cũng được vì nó giống như thẻ debit cards.

Nhóm thứ (2) là nhóm Gift Card closed-loop (nôm na là Gift Card đóng và có giới hạn) vì nó chỉ được sử dụng tại các chợ đã

được qui định trước, ví dụ như chỉ có thể mua hàng tại Wal-Mart hay Costco thôi (chứ không thể mua được tại những chợ

khác). Tuy nhiên nhóm thẻ mở open-loop Gift Card chiếm một thị phần (market share) khiêm tốn so với nhóm thẻ đóng

closed-loop Gift Card. Lấy năm 2014 làm ví dụ, loại thẻ mở chỉ chiếm khoảng 20 tỷ Mỹ kim trong tổng số 100 tỷ Mỹ kim (tức

chỉ 20%).

Gift Card tại Mỹ – mặt mũi của nó nhìn rất giống với những thẻ nhựa khác, vốn không lạ lẫm gì. Đó là những cái thẻ có lô-gô

của các chợ (bán chúng) như Office Depot, Subway, Best Buy… Còn nếu là thẻ mở thì có lô-gô của các tập đoàn phân phối

thẻ như Visa, Mastercard, American Express. Sự hiện diện của Gift Card càng ngày càng ăn khách vì tính tiện nghi và xu

hướng phổ cập. Theo Mercator Advisory Group, tính từ năm 2003 (năm đầu tiên được quan sát kỹ lưỡng về con số bùng lên

của Gift Card) lúc đó chỉ là 40 tỷ Mỹ kim. Nhưng qua đến năm 2014 con số này đã lên đến 100 tỷ Mỹ kim ( tăng 250%). Một thị

trường rất béo bở.
Theo tổ chức NRFMCS (National Retail Federation’s Monthly Consumer Survey), trong vòng 08 năm liên tục (kể từ lúc tổ

chức này bắt đầu lưu trữ các dữ kiện liên quan đến Gift Card) Gift Card được coi là món quà được chọn lựa để tặng nhau

nhiều nhất (so với những hình thức quà cáp khác).

Để tìm hiểu xem tại sao Gift Card đắt như tôm tươi, Blackhawk đã thực hiện những nghiên cứu liên tục trong nhiều năm liền,

bắt đầu từ năm 2008. Sau đó những cuộc nghiên cứu được lặp lại để bổ sung thêm. Cuộc nghiên cứu mới đây nhất thực hiện

trên 3.050 cá nhân từng mua Gift Card tại Mỹ. Trong số họ có 63% cho biết đã từng mua một thẻ Gift Card năm ngoái. Nhóm

người này còn được hỏi những câu hỏi khác liên quan đến thói quen mua thẻ Gift Card, thói quen mua sắm trên mạng, thái độ

của họ đối với các hình thức mua sắm, thói quen sở thích tặng quà theo lối cũ, thói quen tặng Gift Card theo lối mới…
Sau đây là những chi tiết quan trọng do tổ chức Blackhawk tìm được:

Có đến 33% số quà tặng tại các dịp nói chung (gifts for all occasions) là Gift Card.
94% cho biết trong năm tới họ sẽ tiếp tục mua Gift Card để tặng người khác.
70% Gift Card được mua để tặng cho các dịp sinh nhật (birthday).
64% Gift Card được mua để tặng vào mùa lễ Giáng Sinh và New Year (winter holidays).
96% người tặng Gift Card đồng thời cũng là người được nhận Gift Card.

Trung bình những người mua Gift Card để tặng đã nhận được 4 Gift Card do người khác tặng lại.
Từ những con số trên, ta thấy ngay nét riêng của Gift Card đó là tính phổ cập. Gần như đó là một thứ văn hóa: Văn hóa tặng

Gift Card của đông đảo người Mỹ. Vẫn theo Blackhawk sau đây là những nguyên nhân khiến người Mỹ tỏ ra hào hứng hơn với

chuyện mua Gift Card tặng người khác.

Đó là hứng thú thích (đã xài quen) Gift Card và thói quen mua Gift Card để tặng.
Do mua sắm online càng ngày càng trở nên phổ biến hơn (nên tặng thẻ để người mình nhận quà xài dễ hơn)
Mua thẻ vì thói quen tiêu xài (nên mua Gift Card để tặng người khác vì những cá nhân này vốn có bản tính tiêu xài rộng).
Mua Gift Card tặng để thỏa mãn nhu cầu tâm lý khi mình tặng quà cho ai đó (thường ta cảm thấy vui vẻ và dễ chịu khi tặng quà

cho ai đó).

Suy nghĩ kiểu không mua Gift Card tặng thì cũng phải mua cái khác, nên mua Gift Card cũng vậy. Nhanh và tiện hơn.
Dễ dàng hơn trong việc quyết định số tiền được tặng (tức giá trị tài chánh của Gift Card), thích cho bao nhiêu thì cho, không

mất công và thời gian để chọn một món quà đúng với giá trị mình muốn tặng.

Một số mua Gift Card vì những good deals thông qua các quảng cáo coupon.
Vì tính thực tế của Gift Card, vì người tặng Gift Card tin rằng người nhận Gift Card sẽ sử dụng số tiền đó một cách ý nghĩa

nhất, phù hợp với điều kiện hoàn cảnh của gia đình họ.

Từ những thông tin nêu trên, Blackhawk đã phân chia các cá nhân mua Gift Card thành 04 nhóm: Nhóm I có đời sống bận rộn

(It’s a Busy Life.) nên mua Gift Card cho tiện. Nhóm này chiếm tới 33.23%. Nhóm thứ II có thu nhập cố định nên họ sẽ tặng

quà nằm trong mức ngân quỹ tài chánh cho phép. Nhóm này lên đến 23.18%. Nhóm III tặng Gift Card vì họ cảm thấy vui vẻ

khi làm được điều gì đó tốt đẹp cho người khác. Nhóm này lên đến 22.45%. Nhóm IV sau cùng chiếm 22.22%. Họ muốn tặng

Gift Card để người nhận quà sẽ mua thứ họ cần nhất trong những hoàn cảnh riêng biệt.

Đối với người Việt ở Mỹ, việc mua Gift Card tặng người khác có lẽ còn mới (đặc biệt đối với người thân trong nhà hay đối với

bạn bè). Ví dụ như được mời đi sinh nhật đứa cháu, hay con của anh bạn, phong bì có đựng tiền mặt (cash) bên trong vẫn là

chọn lựa phổ biến nhất. Tuy nhiên với những mối quan hệ khác (là người Mỹ hoặc không phải người Việt), bà con mình lúc đó

mới sử dụng đến Gift Card.
Theo thống kê của Blackhawk có đến 64% các món quà trong dịp Lễ Noel và New Year (và trước đó là Lễ Tạ Ơn đã qua),

con số này không nhỏ. Xem ra gần 2/3 những món quà trong dịp này sẽ là Gift Card.

Và như vậy, càng ngày cái thú mua quà, gói quà rồi xếp la liệt dưới chân cây Noel, cùng với cái thú được phát quà, bóc quà

đêm Noel hay sáng hôm sau sẽ mất dần. Những món quà không cần đến hộp đựng, không cần đến giấy hoa dán bên ngoài.

Còn những thùng quà truyền thống (rồi đây) sẽ bị khai tử. Số phận Santa Claus không rõ sau này sẽ ra sao?
Liệu cây thông ngày Noel có buồn? Liệu Santa Claus có thất vọng? Và những người hoài cổ, chưa chuẩn bị tâm lý để chia tay

với những món quà truyền thống sẽ nghĩ gì khi trên tay họ cầm được một Gift Card giá trị $30 mà cứ ngẩn ngơ tiếc về cái thời

được nhận những món quà tương đương từ đứa em trai hay thằng cháu: Một cái áo len, một cái cà-vạt, hay đơn giản đó chỉ là

một cái đồng hồ Casio điện tử… cũng xấp xỉ $30 thôi nhưng nó hoàn toàn khác hẳn.

Nguyễn Thơ Sinh