Ngày 14 tháng 1 năm 2016, Tổ chức Y tế Thế giới, tức WHO, ra thông báo bột phát cuối cùng của bệnh Ebola đã được chặn đứng và các "mắt xích lây truyền" của bệnh này được cắt đứt ở miền Tây châu Phi. Tuy nhiên WHO vẫn kêu gọi "cẩn thận" vì những bột phát nhỏ có thể xảy ra. Những bột phát nhỏ này là do siêu vi còn lẩn khuất trong cơ thể của những người từng mắc bệnh, đã khỏi bệnh mà người ta tưởng như đã hết bệnh. Chúng tôi đã hỏi Bác sĩ Hồ Văn Hiền về những thông tin cập nhật và xin những lời khuyên về dịch bệnh nguy hiểm này.
Lây siêu vi Ebola qua đường tính dục.
Tải để nghe hỏi đáp Y học: Lây siêu vi Ebola qua đường tính dục
http://av.voanews.com/cl...fad843514ea_original.mp3
Phụ nữ ở Sierra Leone ăn mừng khi đất nước của họ được tuyên bố đã sạch Ebola, 7/11/2015.
Một số người Việt Nam làm việc ở các nước Tây Phi. Theo báo Việt Nam thì có chừng vài chục người Việt đang làm việc ở Sierra Leone và Liberia. Cũng có một số đáng kể người Tây Phi, nhất là người Nigeria sinh sống tại Việt Nam.
Liberia là nơi xuất phát của ca bệnh nhân Ebola đầu tiên ở Mỹ, Thomas Duncan. Liberia, được thành lập vào đầu thế kỷ thứ 19 do những người Mỹ gốc Châu Phi hồi hương lập quốc, chỉ có dưới 5 triệu dân, lợi tức đầu người chừng ngang với Việt Nam ($2.000), mức phát triển con người thuộc loại thấp nhất thế giới, và hạ tầng cơ sở cũng như mạng lưới y tế hoàn toàn suy sụp sau 13 năm nội chiến. Cho nên dịch Ebola hoành hành dữ dội trong xứ này, và chỉ khắc phục được nhờ WHO, CDC (USA) và quốc tế giúp đỡ. Sierra Leone và Guinea cũng có dân trí thuộc hạng rất thấp, lợi tức thấp, khoảng trên dưới $1.000/đầu người và nền y tế rất yếu ớt do nội chiến, không đủ sức tự mình đối phó với các bệnh dịch, do đó số tử vong do Ebola lên đến hàng ngàn người.
Riêng Nigeria, với dân số 173 triệu người, là nước lớn nhất trong vùng dọc theo bờ biển Tây Phi (GPD đầu người $3.000, cao hơn Việt Nam), chỉ bị dịch Ebola gây tổn thất nhẹ. Chỉ có 7 người chết vì bệnh này. Dịch ở Nigeria bắt đầu tháng 7 năm 2014 sau khi một doanh nhân từ Liberia đem bệnh này vào Nigeria, và cơn dịch chấm dứt từ tháng 10 năm 2014. Nigeria thực hiện được thành tích này do họ có một hạ tầng cơ sở vững chắc về y tế để thử nghiệm và cách ly các bệnh nhân bị nhiễm EBOV. Nếu không, bệnh đã lan qua thủ đô Lagos với 21 triệu dân và cơn dịch bệnh đã không được ngăn chặn nhanh như vậy.
Theo CDC, Mỹ vẫn áp dụng những biện pháp "gia tăng sàng lọc và theo dõi" về bệnh Ebola cho những người du lịch từ các nước Tây Phi, nhưng hiện nay các biện pháp này được nới lỏng (enhanced screening and monitoring for travelers).
Tháng 10/2014, báo Thanh Niên loan tin Việt Nam theo dõi (monitor) 242 người trong đó có 40 người Việt, nhưng hình như không có trường hợp nhiễm Ebola nào được xác nhận. Theo báo Việt Nam, hiện nay (2016) có nhiều người gốc Tây Phi làm ăn ở Sài Gòn. Theo báo Thanh Niên (12/1/16) “Mỗi tháng có trên dưới 1.000 người châu Phi ra vào TP.HCM, trong đó có khoảng 400 - 600 người châu Phi sinh sống, làm ăn, kinh doanh ở TP.HCM - lưu trú ổn định."
Những tin tức chúng ta bàn ở trên đây cho thấy là bệnh do Ebola gây ra là một bệnh mới trong danh sách các bệnh lây qua đường sex. Tuy nhiên bệnh Ebola dễ lây và nguy hiểm hơn các bệnh da liễu như giang mai (syphilis), lậu (gonorrhea) hay những bệnh truyền qua máu và chất tiết như viêm gan B, HIV. Cũng xin nhắc lại ở đây là lúc tiếp xúc tính dục với người nào, chúng ta tiếp cận luôn với tất cả những gì đã xảy ra trong quá khứ của họ, không những về virus Ebola mà luôn cả những bệnh khác có thể lây lan qua đường tính dục như viêm gan B, lậu, giang mai, HIV...An toàn nhất là tránh (abstinence), không thực hành "sex" bừa bãi. Nếu không tránh được, bước đầu đơn giản nhất vẫn là dùng bao cao su (condom) trong mọi trường hợp, ngoại trừ trường hợp cần thụ thai để sinh sản cần hỏi ý bác sĩ.
Đương nhiên, cũng giống như tình trạng các nước Tây Phi, trong trường hợp dịch EBOV kết quả chống bệnh tuỳ thuộc vào hạ tầng cơ sở y tế công cộng cũng như khả năng thử nghiệm (Test), cách ly các trường hợp bệnh, trình độ của dân chúng để tuân thủ các hướng dẫn của các cơ quan y tế công cộng. Trong quá khứ Việt Nam từng có kinh nghiệm trong việc đối phó hữu hiệu với các dịch như SARS (2003), cúm gà (H5N1; H7N9 [2013-2014]). Theo một viên chức sở Lương Nông Liên Hiệp Quốc (FAO) sự sẵn sàng đáp ứng với cúm gà của giới y tế Việt Nam từng được xem là mẫu mực cho vùng (“Vietnam’s preparedness and response actions should be seen as a model for the region”). Riêng trên bình diện cá nhân, chúng ta cũng cần tìm hiểu để ý thức về cơ nguy bệnh EBOV có thể xảy ra bất cứ ở đâu, không riêng gì ở Tây Phi. Điểm đáng chú ý gần đây nhất là EBOV có thể hiện diện trong cơ thể một số người từng được coi đã hết bệnh, và quan hệ tính dục trong các hình thức khác nhau có thể là đường truyền virus nguy hiểm và dễ lây lan này.
Chúc quý vị thính giả may mắn.
Bác sĩ Hồ Văn Hiền
________________
Nguồn tham khảo/References:
1) CDC: MMWR 5/1/2015 Possible Sexual Transmission of Ebola Virus — Liberia, 2015
“Previously, CDC and WHO recommended abstinence or condom use for at least 3 months following recovery from Ebola. However, to prevent transmission of Ebola, contact with semen from male survivors should be avoided. If male survivors have sex (oral, vaginal, or anal), a condom should be used correctly and consistently every time until further information is known. Used condoms should be handled and disposed of safely to avoid contact with semen. After handling of condoms, or following any physical contact with semen, skin should be washed thoroughly with soap and water.”
http://www.cdc.gov/mmwr/...ew/mmwrhtml/mm6417a6.htm2) Deen G F Ebola RNA Persistence in Semen of Ebola Virus Disease Survivors — Preliminary Report
http://www.nejm.org/doi/.../NEJMoa1511410#t=article3)
http://www.who.int/media...a/en/#.Vpk1hKdOzpY.email4) The Guardian: Ebola nurse Pauline Cafferkey nearly died from meningitis, doctors say
http://www.theguardian.c...able-royal-free-hospital5) Long-term Ebola effects of Ebola infection
http://www.virology.ws/2...of-ebolavirus-infection/6)
http://www.bbc.com/news/world-africa-344829897) Availability of essential health services in post-conflict Liberia
http://www.who.int/bulle...lumes/88/7/09-071068/en/8) THE SARS EPIDEMIC: CONTAINMENT; How Vietnam Halted SARS And Saved the Life of a Nurse
http://www.nytimes.com/2...rs-saved-life-nurse.html9) Nature: Vietnam on high alert over flu risk
http://www.nature.com/ne...rt-over-flu-risk-1.14764
