Như đã đưa tin, sau khi nhận giải thưởng của UNESCO mang tên “King Sejong Literacy Prize”  về xóa mù tri thức, anh Nguyễn Quang Thạch đã sang Ba Lan để thăm đất nước Chopin và giao lưu với bà con ở đây.

Tấm logo SHNT đã theo anh Thạch trong hành trình đi bộ xuyên Việt

Buổi giao hội thảo diễn ra tối qua, 13/09/2016 tại khách sạn Lord với sự tham dự của hơn 40 người. Phần đầu của chương trình, anh Thạch đã trình bày về quá trình đến với Sách Hóa Nông Thôn (SHNT), kinh nghiệm xây dựng các tủ sách, về những khó khăn trong làm sách, tiếp đó là giao lưu và thảo luận.

Quang cảnh hội trường
 
Trong 20 năm qua từ một người hành động đơn độc, thậm chí từng có lúc bị người đời coi là gàn dở, anh Thạch đã lôi kéo được hàng ngàn người tham gia vào chương trình SHNT do anh khởi xướng. Trăn trở về sách từ năm 1997 và thực sự bắt tay vào xây dựng hệ thống thư viện từ 10 năm nay, chương trình đã lập được hơn 10.000 tủ sách cho học sinh trên khắp mọi miền đất nước.
Từ dòng họ tới trường học
Khởi nghiệp, người cõng sách đã đem chính dòng họ của mình ra làm thí điểm. Rồi tiếp đến là một số dòng họ khác trong vùng. Và sau này, rất nhiều dòng họ đã tự tìm đến, đã liên lạc với anh để học hỏi kinh nghiệm xây dựng thư viện họ, để xin sách.

Bác Minh chia sẻ kinh nghiệm xây dựng tủ sách dòng họ Hà
 
Mô hình dòng họ được nhân ra nhiều địa phương. Ngay trong buổi hội thảo, bác Hà Minh chia sẻ kinh nghiệm ‘sách hóa dòng họ’ của mình ở một tỉnh miền núi Thanh Hóa. Nhờ có con gái tham gia vào chương trình SHNT và đem ý tưởng này tới với họ Hà mà hiện nay thư viện của dòng họ bác đã có tới 6000 cuốn sách đem lại lợi ích không chỉ cho con cháu trong họ mà còn cho cả vùng. Nhiều người ở các xã lân cận cũng tới thư viện họ Hà mượn sách. Sách vở ở đây còn phong phú hơn thư viện của địa phương.
Nhưng  mục đích của Thạch là xây dựng hệ thống tủ sách cho học sinh với ước mơ nâng cao tri thức, mở mang đầu óc cho các em, làm sao để 15 triệu trẻ em nông thôn cũng được đọc sách như trẻ em thành phố. Không dễ gì để thuyết phục các bậc bố mẹ ở nông thôn, những người có thể chưa từng cầm trên tay một cuốn truyện nào trong cuộc đời mình và phải lao động nặng nhọc trên đồng ruộng với thu nhập ít ỏi; cũng không dễ để thuyệt phục các thày cô giáo, những người không muốn bị  rắc rối do đống sách vở mà chính họ cũng có thể chưa đọc mang lại; Nguyễn Văn Thạch đã ‘nằm vùng’ nhiều năm ròng rã ở địa phương, đi bộ tới từng trường học trong vai trò thuyết khách.
Anh đã chọn Thái Bình, Nam Định như vùng trọng điểm để thực hiện kế hoạch của mình. Người nông dân hầu như ít  ai dám bỏ tiền triệu cho con cái mình mua sách, nhưng họ lại sẵn sàng bỏ mỗi người 50 ngàn đồng để cùng góp nhau lại mua vài trăm đầu sách. Với công thức 1,2 triệu tiền sách + 800 ngàn tiền đóng tủ, mỗi lớp đều có thể có một thư viện nho nhỏ như vậy. Các thư viện này đều do học sinh với sự giám sát của các thày cô giáo tự quản lý.
Nhưng mọi chuyện không đơn giản như vậy. Cũng có những nơi Thạch từng bị xua đuổ,i hoặc tặng trường mấy thùng sách, nhưng cả tháng sau quay lại mấy thùng đó vẫn nằm y nguyên dưới gầm cầu thang!
Thuyết phục địa phương đã khó, thuyết phục trung ương còn khó hơn nữa. Có thể nói, với nỗ lực bền bỉ nhiều năm, cộng với  hiệu quả thấy rõ của các tủ sách từ chính cảm nhận của các em học sinh đã làm ‘lung lay’ bộ trưởng giáo dục.

Trao đổi trong giờ giải lao
 
Chương trình SHNT được ‘bật đèn xanh’ sau khi bộ trưởng Phạm Vũ Luận tới thị sát một trường học. Cho tới nay chương trình cũng nhận được sự ủng hộ của bộ Văn Hóa. Nhưng để có được tấm kỉ niệm chương UNESCO hôm nay, Nguyễn Quang Thạch đã  2 lần đi xuyên Việt để vận động, trong đó có 1 lần đi bộ. Hình ảnh người đàn ông gầy gò bé nhỏ, với đôi mắt đang mất dần thị lực cầm lá cờ SHNT trong chuyến đi xuyên Việt đã làm nhiều trái tim tan chảy và tạo được hiệu ứng truyền thông.
Danh mục sách trang bị cho các ‘thư viện nhân dân’, theo chia sẻ của anh Thạch, được công bốtrên trang www.sachhoanongthon.vn. Đó là những cuốn sách hữu ích cho sự phát triển của con trẻ do câu lạc bộ “Đọc Sách Cùng Con” và những phụ huynh có nhiều kinh nghiệm lựa chọn. Sách dịch có, văn học Việt Nam có, nhưng không phải là những cuốn sách nặng về tuyên truyền vốn đầy rẫy trong các thư viện nhà nước, cũng không phải là sách trôi nổi ‘ngoài luồng’.
Từ trong nước tới nước ngoài
Không phải ngẫu nhiên mà một người bận rộn như Thạch, một người chỉ biết đến sách và sách như Thạch lại có mặt tại Ba Lan. Anh tới Ba Lan không phải để chơi, hay thăm thú, vãn cảnh, mà cộng đồng ở đây – nói đúng hơn là 1 nhóm người Việt – đã từ 2 năm nay chung tay trong chương trình SHNT.
Thạch cho biết, nhóm Ba Lan đã xây dựng được 300 tủ sách và qua đó, khoảng 10.000 học sinh được hưởng lợi từ các tủ sách này.  Điều đặc biệt, có 6 tủ ở đảo Lý Sơn.

Nhiều bạn ở Ba Lan đã chung tay với SHNT
Ngoài việc quyên góp tiền bạc gửi cho chương trình SHNT, các bạn Thành, Chi, Linh đã nhiều lần đi về Việt Nam, xuống thực địa, thuyết phục giáo viên cũng như các quan chức địa phương cho đặt tủ sách. Không ít lần, họ gặp phải những nghi kỵ về tuyên truyền văn hóa ‘phản động’ do nguồn gốc nước ngoài của mình. Nhưng dù nhanh hay chậm, cái gì xuất phát từ trái tim, sẽ đến được với trái tim. 6 tủ sách đã được dựng lên ở nơi đầu sóng ngọn gió của đất nước đem lại tiếng cười và tri thức cho trẻ thơ.
Ngay ở cuộc hội thảo ngày hôm qua, nhiều bạn đã bày tỏ ý định sẽ nhờ SHNT tư vấn để xây dựng tủ sách ở trường học cũ hay ở quê mình. Giữa thời buổi mà người người mải miết kiếm tiền, rồi giải trí bằng những trò như bắt Pokemon thì đây quả là một nỗ lực đáng trân trọng.
Nhưng mọi chuyện chưa dừng lại ở đây. SHNT ở Việt Nam giờ đã có nhiều nhóm tiếp sức đã có sự lan tỏa, người hành khất Nguyễn Quang Thạch dự định đem ý tưởng của mình tới Ấn Độ và Indonesia. Tại trụ sở của UNESCO bộ trưởng giáo dục Ấn Độ đã rất tán thưởng kế hoạch cũng như ý định đi bộ từ New Delhi tới Bombay của anh cho chương trình SHNT Ấn Độ. Thạch tính dành 1 phần trong số tiền thưởng 20 ngàn đô -la của UNESCO cho việc xây dựng tủ sách của anh ở các quốc gia đang phát triển khác.
Với sự kiên nhẫn hiếm có và bề dày kinh nghiệm hy vọng SHNT sẽ gieo mầm thành công trên những mảnh đất mới, góp phần nhỏ bé vào việc mở mang tri thức cho trẻ em nghèo thế giới.
Mạc Việt Hồng
© Đàn Chim Việt
(Ảnh do nhóm SHNT Ba Lan cung cấp)