Người viết từng giới thiệu “thần dược” đông trùng hạ thảo (冬蟲夏草), một loài thuốc quý hiếm, mang trong mình nhiều thành phần dinh dưỡng có tác dụng lớn đối với con người: Ngày xưa. vua chúa phong kiến Trung Hoa, Cao Ly … từng uống vào tăng cường sức khỏe để thống trị sơn hà xã tắc và … chinh phục mỹ nữ. Ngày nay, thông qua các khảo nghiệm khoa học, các nhà y dược học phương Tây nhìn nhận đông trùng hạ thảo là một loại thuốc có 17 animo acids khác nhau, D-mannitol,  lipids, nhiều nguyên tố vi lượng (Al, Si, K, Na v.v..), nhiều hoạt chấtHEAA (Hydroxy –Etyl – Adenosin- analogs), nhiều loại vitamin: B12, B2 (riboflavin), A, C, E, K … có công năng bổ phổi, ích thận, cầm máu, tiêu đàm, được dùng để tăng cường sinh lực, tăng sức đề kháng, có tác dụng tuyệt vời trong việc hỗ trợ và điều trị các bệnh tim, thận, phổi, ung thư … tăng cường sinh lý và hồi phục sức khoẻ sau khi khỏi bệnh hoặc sau phẫu thuật …
Dược thảo này có giá trị như vậy, ngày càng có nhiều người sử dụng. Loại đông trùng hạ thảo thiên nhiênxuất hiện ở vùng cao nguyên cao hơn mặt biển từ 4.000 đến 5.000 m như: Nepan, Tây Tạng, Tứ Xuyên, Thanh Hải, Cam Túc, Vân Nam … không cung cấp đủ cho người dùng, khoa học lại ngày càng phát triển, một số nhà khoa học nghĩ ra cách chế tạo loại dược thảo này bằng phương pháp nhân tạo, cung cấp cho những ai cần dùng chữa bệnh hoặc tăng cường sức khỏe.
Trong bài báo này, người viết xin phép được giới thiệu thêm một số điểm về “thần dược” này, trong đó có đông trùng hạ thảo nhân tạo.

Quá trình chuyển hóa của đông trùng hạ thảo thiên nhiên
Khoa học gia với Đông trùng hạ thảo
Thời cổ đại, người dân vùng Tây Tạng, Thanh Hải … lên rừng tìm kiếmcác loại củ, lá về chữa bệnh, phát hiệnloài nấm sống nhờ trên sâu non (đông trùng hạ thảo) có thể chữa bệnh và tăng cường sức khỏe, đến tháng 6 hoặc tháng 7 âm lịch lấy về rửa sạch, phun rượu phơi khô để dùng. Các thầy langbắt chước dùng để chữa bệnh và tăng cường sức khỏe cho bệnh nhân. Ngự y trong triều dùng dược thảo này vào việc chữa bệnh và tăng cường sức khỏe cho vua, hoàng hậu và hoàng thân quốc thích. Từ đó đông trùng hạ thảo  trở thành “thần dược” được nhiều người sử dụng.
Ngày nay, nhiều nhà khoa học thông quaphương pháp phân tích hoá học cho thấyđông trùng hạ thảo mọc ởvùng núi cao nguyên Trung Quốc như Tây Tạng, Thanh Hải … có 17 animo acids khác nhau, có D-mannitol, có lipids, có nhiều nguyên tố vi lượng (Al, Si, K, Na v.v..). Quan trọng hơn là trong loạidược thảo này có nhiều hoạt chất sinh học các nhà khoa học đang phát hiện dần nhờ các tiến bộ của ngành hoá học. Những hoạt chất này có giá trị dược liệu cao. Trong đó phải kể đến cordiceptic acids, cordycepin, adenosin, hydroxyethyl-adenosine. Đáng chú ý hơn cả là nhóm hoạt chất HEAA (Hydroxy –Etyl – Adenosin- analogs). Đông trùng hạ thảo còn có chứa nhiều loại vitamin. Qua thí nghiệm, trong 100 g đông trùng hạ thảo có 0,12g vitamin B12; 29,19 mg vitamin A; 116,03 mg vitamin C và các loại vitamin khác như B2 (riboflavin), E, K …
Năm 1917, một bài báo đăng trênJournal of Pharmacology and Experimental Therapeutics Volume 10 – 1917 cho hay, hai nhà khoa học Brewster và Aisbergtiêm đông trùng hạ thảo vào thỏ hoặc chuột nhắt trắng, phát hiện ra hiện tượng ức chế. Liều lớn tăng, hô hấp lẹ, mạch đập nhanh hơn, sau đó con vật quằn quại một lúc rồi tử vong.
Năm 1952, hai nhà nghiên cứu Trịnh Phi Vũ và Trịnh Táo Kiệt từng viết bài đăng trênTrung Hoa Y học tạp chí và Thú y tạp chí chứng minh, đông trùng hạ thảo có tác dụng ức chế một số vi trùng.
Trong cuốn Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam(trang 883 – 884) khi viết về đông trùng hạ thảo, nhà khoa học Đỗ Tất Lợi cũng viết vềloại dược thảonày như sau:
Đông trùng hạ thảo chứa 25-32% chất protid. Khi thủy phân bởi các enzym trong cơ thể sẽ cho ra các loại animo acidkhác nhau như glutamic, prolin, histidin, valin, oxyvalin, arginin, phenyllalanin, analin,….. Ngoài ra, còn có 8,4% chất béo trong đó fatty acids ( acids no) chiếm 13%, unsaturated acids (acids không no) chiếm 82,2%. Người ta còn chiết được cordycepic acids chứng minh là có D-mannitol. Từ Cordyceps militaris (Đông trùng Hạ thảo nuôi dưỡng trong môi trường), người ta còn chiết được cordycepin 3’ deoxyadenosin (C10H13O3N5) …
Trong một bài báo trả lời độc giảđăng trên Việt-Báo Onlinengày 25/09/2015, bác sĩ Nguyễn Ý Đức, Hoa Kỳ,từng giới thiệu nhận xét của một số nhà khoa học phương Tây về đông trùng hạ thảo như sau:
Tiến sĩ Brian Lawenda, ngườiđược US News & World Repor trao tặng giải Top Doctor về bức xạ ung thư, chuyên điều trị ung thư ở Hoa Kỳ, có nhận xét về tác dụng liên quan tới tính miễn dịch cùa đông trùng hạ thảo như sau:“Cordiceps Sinensis đã được giới thiệu và dùng như một loại kích thích hệ miễn dịch, (cũng như chống ung thư, chống oxi hóa)…”.
Bà Christa Miller chuyên về massage trị liệu, viết về đông trùng hạ thảo như sau:“Cordiceps là một loại nấm mọc ra và lớn lên từ cơ thể con carterpilars. Mặc dù khoa học hiện nay chưa xác định công dụng của nó nhưng cordiceps đã được nhiều nhà chuyên nghiên cứu về dược thảo và một số khoa học gia phương Tây tin tưởng đây là một cây thảo rất mạnh để giúp cơ thể tăng cường sức khỏe với nhiều cách khác nhau”.

Đông trùng hạ thảo nhân tạo Cordyceps 950 sản xuất ở Hoa Kỳ được nhiều người sử dụng
Tác dụng chữa bệnh của đông trùng hạ thảo
Y học phương Đông và phương Tây dựa trên những nền tảng khác nhau đến nay vẫn còn nhiều điểm chưa thống nhất. Tuy nhiên, đối với đông trùng hạ thảo, Đông và Tây y không những nhất trí về tác dụng chữa bệnh tuyệt vời của dược thào này, còn bổ sung cho nhau trong việc đưa đông trùng hạ thảo trở thành một loại thuốc quý. Phương Đông sử dụng đông trùng hạ thảo chữa trị hầu hết các loại bệnh và tăng cường sức khỏe, phương Tây dùng phương pháp khoa học kiểm chứng lại những giả thuyết dùng đông trùng hạ thảo chữa bệnh và tăng cường sức khỏe của phương Đông.
Dưới đây là phần tóm tắt những tác dụng của đông trùng hạ thảo đối với các bộ phận trong cơ thể con người công bố trên một số tạp chí y học phương Tây, trong đó có Tập san Nấm Dược Liệu Quốc Tế (International Journal of Medicinal Mushrooms):

Đối với hệ tuần hoàn
Chúng ta biết rằng với những người ít hoạt động, hoạt động nhiều sẽ rất mệt, cơ thể thường có những phản ứng mạnh mẽbởi hai nguyên nhân sau:
Thứ nhất, những người ít hoạt động các mao mạch thường ít giãn nở, dòng chảy của máu tương đối chậm, dinh dưỡng và các chất chuyển hóa có thể lắng đọng gây ra tắc ngẽn; dần dần cản trở hệ thống tuần hoàn.
Thứ hai, những người ít hoạt động, khả năng cung cấp máu từ tim yếu, hoạt động nhiều máu cung cấp lên não không đủ, khiến cho con người mệt mỏi. Đông trùng hạ thảo có hiệu quả phân hủy các vật chất lắng cặn khơi thông huyết quản,cung cấp máu lên não dễ dàng.
Đông trùng hạ thảo ảnh hưởng nhiều đến hệ thống tim và não, chủ yếu vì loại dượcthảo này có thể làm giảm cholesterol và triglyceride trong máu, máu không thể đông lại, trong khi adenosine có thể giảm tiêu thụ oxi cơ tim, do đó, đông trùng hạ thảo có thể giúp phòng chống chứng thiếu máu cục bộ cơ tim và cải thiện chứng nhịp tim rối loạn, điều hòa hệ thống tuần hoàn trong tim, não, thận … nhờ máu lưu thông trong thân thể dễ dàng.

Đối với hệ miễn dịch
Chất cordycepin và polysaccharides trong đông trùng hạ thảo có tác dụng thúc đẩy hoặc điều tiết hai chiều đối với hệ miễn dịch. Tác dụng này chủ yếu ở việc hoạt hóa tế bào miễn dịch và tăng cường chức năng tiêu diệt của tế bào miễn dịch.
Chúng ta biết rằng, không khí và bề mặt loại đồ vật chúng ta tiếp xúc hàng ngày tiềm ẩn nhiều vi khuẩn có hại và virus mang bệnh, nhưng… không phải lúc nào cũng mang bệnh, do cơ thể của chúng ta có rất nhiều tế bào miễn dịch, một khi các vi khuẩn, virus có hại này xâm nhập vào cơ thể,tế bào miễn dịch sẽngăn chặn và tiêu diệt chúng. Tuy nhiên… hệ thống miễn dịch của con ngườikhông phải lúc nào cũng phát huy được hiệu quả cao nhất, cũng có lúc “mệt mỏi” hoặc “bị tấn công” như khi đang bị bệnh, những lúc quá mệt mỏi, trầm cảm, tinh thần căng thẳng, tuổi cao, hoặc thường xuyên sử dụng các loại thuốc,chức năng miễn dịchthấp hơn nhiều so với mức bình thường.Lúc này, tế bào miễn dịch hoạt động yếu, không tiêu diệt hết các vi khuẩn và virus xâm nhập, cơ thể dễ nhiễm bệnh. Cordycepin, polysaccharide và các chất khác trong đông trùng hạ thảocó thể giúp chúng ta phục hồi các tế bào miễn dịch, duy trì năng lực miễn dịch bình thường của cơ thể. Tóm lại, đông trùng hạ thảogiúp chúng ta hồi sinh tế bào miễn dịch cơ thể để duy trì chức năng miễn dịch của con người luôn ở trạng thái bình thường, vi khuẩn virus có hại sẽ bị tiêu diệt khi vừa xâm nhập vào cơ thể.

Đối với gan?
Chúng ta biết rằng, chức năng của gan là giúp tiêu hóa và giải độc. Mỗi ngày chúng ta ăn vào một lượng lớn thức ăn đều trải qua sự phân hủy của gan, sau đó chuyển hóa mới trở thành các vật dinh dưỡng của cơ thể. Các loại thuốc, các chất độc hại hoặc các vật chất quá liều lượng chúng ta đưa vào cơ thể đều thông qua gan đào thải, giải độc mới tránh được nguy hiểm đối với cơ thể. Bởi vậy … có thể nói, gan làm việc bảo vệ chúng ta, ngược lại, gan cũng đòi hỏi chúng ta phải giữ gìn bảo vệ nó một cách cẩn thận, đặc biệt là hiện nay khi con người ngày càng bận rộn, giao lưu xã hội ngày càng thường xuyên, tiệc tùng ngày càng nhiều, cần phải chú ý bảo vệ gan, phòng ngừa các bệnh về gan trở nên cực kỳ quan trọng.
Đông trùng hạ thảo có thể bảo vệ gan của chúng ta ở bất kỳ thời điểm nào, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng cordycepin và polysaccharides trong đông trùng hạ thảo làm tăng chức năng thực bào của gan, acid cordycep, SOD và vitamin E, có tác dụng chống xơ gan, peoroxy hóa lipid , vì dược thảo này có thể tăng cường chức năng miễn dịch, giải độc cho gan và tăng cường vai trò của các thuốc chống viêm gan virus, do đó có hiệu quả lớn trong việc bảo vệ tế bào gan.

Đối với thận
Đông y coi  đông trùng hạ thảo là vị thuốc có thể tư âm bổ dương chính là bổ thận dương. Trong con mắt các nhà khoa học phương Tây, dược thảo này có tác dụng tương đương vai trò một loại nội tiết tố nam giới Androgen, đặc biệt trong số đó có một trong những Adenosine có tác dụng cải thiện tuần hoàn và lưu lượng máu của thận, đồng thời còn có thể điều tiết prostaglandin trong thận cho đến các nội tiết tố và tổ chức thần kinh của chức năng sinh dục. Do đó đông trùng hạ thảo có tác dụng trị liệu rất tốt đối với những người gặp khó khăn về sinh lý do rối loạn chức năng tình dục hoặc giảm nội tiết tố ở tuổi trung niên.

Đối với bệnh hen suyễn
Đông trùng hạ thảo có tác dụng bổ phổi, cầm huyết, trừ đờm, tăng cường hoạt động mi của phế quản, điều tiết cơ trơn phế quản, đồng thời cordycepin có tác dụng mạnh mẽ trong việc ức chế và diệt trừ các Mycobacterium tuberculosis và vi khuẩn khác cóthể gây nhiễm trùng phổi. Polysaccharides cũng có thể khôi phục các tế bào nang phổi đã bị hư hỏng. Do đó, đông trùng hạ thảo là loại dược thảo cực kỳ hiệu quả đối với các loại bệnh phổi và hen phế quản , đặc biệt  rất tốt cho người già, bệnh nhân lao phổi, những người hút thuốc, hoặc những người có chứng bệnh hen suyễn.

Đối với việc tạo máu
Đông trùng hạ thảo có thể tạo máu chủ yếu do thành phần polysaccharides trong dược thảo này có tác dụng đáng kể trong việc cải thiện chức năng tạo máu của các tế bào tủy xương, tăng thêm tế bào hồng cầu, đồng thời chống lại bệnh ung thư máu trắng và hiện trượng giảm bạch cầu trung tính, có tác dụng rất tốt với những bệnh nhân ung thư máu đang trong giai đoạn điều trị.

Đối với bệnh ung thư
Chất Cordycepin trong đông trùng hạ thảo có thể ức chế sự phân hạch của các tế bào ung thư, trì hoãn sự lây lan của các tế bào ung thư. Các polysaccharides trong đông trùng hạ thảo có thể góp phần thúc đẩy chuyển hóa hạch, tăng cường khả năng tự chống ung thư cơ thể. Đồng thời dược thảo này còn có tác dụng an thần, giảm bớt cơn đau của chứng bệnh ung thư. Hiện nay chưa có thuốc chữa trị ung thư đặc hiệu, hầu hết các loại thuốc này không chỉ tốn kém mà còn có tác dụng phụ tương đối lớn, nếu so sánh, đông trùng hạ thảo không những không có tác dụng phụ mà còn giúp cơ thể phục hồi một cách toàn diện, tăng cường chức năng miễn dịch.Do đó, sử dụng đông trùng hạ thảo để phòng chống ung thư và dùng như các chất bổ trợ trị liệu là lựa chọn tốt nhất.

Đối với chống lão hóa
Tuổi già là thời điểm nghỉ ngơi, vui vầy bên con cháu. Song nhiều người không thể hưởng trọn niềm vui đó bởi các vấn đề sức khỏe: mệt mỏi, đau nhức, khó ăn, khó ngủ, bệnh tật …Trải qua nhiều năm vất vả vì gia đình, con cái, sức khỏe tuổi già sa sút rõ rệt thể hiện quamột số hiện tượng sau:
*Khó ăn, khó ngủ: Đây là triệu chứng thường gặp nhất ở người già, dù có nhiều món ngon nhưng không muốn ăn, nhiều thời gian nhưng không ngủ được, đêm nằm trằn trọc.
*Nhức mỏi toàn thân: Như một cỗ máy liên tục vận động hơn 60 năm, cơ thể con người khi về già lúc nào cũng nhức mỏi, không chỉ gây đau đớn, khó chịu, còn khiến cho việc đi lại trở nên khó khăn.
*Bệnh tật phát sinh: Khi cơ thể yếu cũng là thời điểm bệnh tật thừa dịp tấn công. Đó là các bệnh vặt như cảm cúm, ho khan, sổ mũi … đến các bệnh nghiêm trọng như xơ cứng động mạch, loãng xương, tai biến, viêm nhiễm mãn tính…
*Suy thận, viêm phổi: Người giàthường mắc các bệnh thận suy, phổi yếu, thường ho hen, mệt nhiều, thở hụt hơi (phổi yếu), đau lưng, tiểu đêm, tiểu gắt (thận suy).
*Cơ thể và tinh thần suy nhược: Người già thường không ăn được,suốt đêm trằn trọc không ngủ được, lại phải uống quá nhiều các loại thuốc tây y, khiến cho tinh thần ngày càng suy nhược, trí nhớ giảm đi đáng kể.
*Tuổi thọ bị ảnh hưởng: Cuộc sống tuổi già vì bệnh tật, đau nhức nên tuổi thọ bị ảnh hưởng.
Để giữ gìn sức khỏe và kéo dài tuổi thọ, người già cần có đời sống tinh thần vui vẻ, tránh căng thẳng lo âu, nên vận động, tập thể dục nhẹ nhàng. Ngoài ra, các vị cao niên có thể bổ sung thuốc bổ để tăng sức đề kháng cho cơ thể.Trong hàng ngàn loạithuốcbồi bổ sức khỏe, đông trùng hạ thảo là loại dược phẩm quý, có công hiệu hơn cả nhân sâm, nhung hươu, linh chi. Gần đây, giá trị của đông trùng hạ thảo đã được y học hiện đại công nhận.
Trong 7 thành phần chính về hoạt tính chống lão hóa được giới y học công nhận, đông trùng hạ thảo có đến 5 thành phần cụ thể là: polysaccharides, amin acids, peptide (protein), axit nucleic, vitamin và hai loại khác là flavonoid và saponin, nên có tác dụng hoạt huyết, làm nở huyết quản, tăng sự tuần hoàn của máu dưới lớp biểu bì của da, có khả năng làm tăng tốc lưu lượng máu, giãn nở mạch máu, tăng tuần hoàn máu đến bề mặt da và thúc đẩy sự trao đổi chất của con người, do đó có tác dụng làm đẹp và chăm sóc da … Có thể nói, đông trùng hạ thảo là“thần dược” làm suy giảm chất catecholamine do lão hóa cũng như các tổn thương do nó có thể gây ra; đồng thời loại bỏ những thứ có hại cho cơ thể, từ đó có tác dụng đẩy lùi lão hóa và tăng thêm sức khỏe và kéo dài tuổi thọ cho các vị cao niên.

Đông trùng hạ thảo nhân tạo
Đông trùng hạ thảo có tác dụng đối với cơ thể con người như vậy,ngày càng có nhiều người sử dụng. Đáng tiếc, đông trùng hạ thảo thiên nhiên ở các vùng cao nguyên Tây Tạng, Thanh Hải … không đủ cung cấp cho những người cần đến nó. Nhận thấy dược tính thần kỳ chứa trong đông trùng hạ thảo, các nhà khoa học nghiên cứu kỹ lưỡng cho ra sản phẩm đông trùng hạ thảo nhân tạo. Dần dần, việc sử dụng đông trùng hạ thảo nhân tạo trở thành xu thế của thời đại, vừa góp phẩn bảo vệ môi trường thiên nhiên, vừa giảm chi phí cho y tế mà vẫn đảm bảo chất lượng.
Hiện nay, một số quốc gia trên thế giới như Trung Quốc, Nhật Bản, Đại Hàn, Hoa Kỳ … đã mọc ra những phòng thí nghiệm chế tạo loại đông trùng hạ thảo nhân tạo tương tự như đông trùng hạ thảo thiên nhiên cung cấp cho những người cần chữa bệnh và tăng cường sức khỏe.
Muốn chế tạo đông trùng hạ thảo nhân tạo, các phòng thí nghiệm đã dùng nhộng tằm và gạo lứt xay thành bột để thay thế cho thân nhộng trong tự nhiên, sau đó cho vào các lọ thủy tinh và khử trùng ở 120 độ C để diệt hết các vi khuẩn hoặc nấm gây hại. Sau cùng mới cấy bào tử nấm Cordyceps militaris vào ký chủ nhân tạo trong lọ thủy tinh. Ngoài ra, còn phải tạo ra môi trường với điều kiện ánh sáng, độ ẩm, nhiệt độ, môi trường dinh dưỡng… tương tự như điều kiện tự nhiên ở vùng cao nguyên Tây Tạng cách mặt biển 4000, 5000m để giúp nấm sinh sôi, phát triển.Do đặc điểm sinh thái gần giống nhau, đông trùng hạ thảo nuôi trồng nhân tạo và đông trùng hạ thảo thiên nhiên ở vùng Tây Tạng có nhiều điểm giống nhau của loài nấm ký sinh Cordyceps.
Các phân tích hóa học cho thấy, đông trùng hạ thảo nuôi trồng nhân tạo cũng chứa Cordycepin và Adenosin. Cordycepin là chất đã được các trung tâm nghiên cứu phòng chống ung thư công bố có tác dụng bao vây tiêu hủy dần các tế bào ung thư, giúp phòng trị bệnh ung thư. Còn Adenosin là chất cơ bản dùng trong bệnh điều trị bệnh tim mạch, huyết áp… Ngoài ra, còn chứa nhiều hàm lượng protein, nhiều loại amin acids, nguyên tố vi lượng và các loại vitamin cần thiết cho cơ thể.
Nuôi trồng thành công đông trùng hạ thảo trong môi trường nhân tạo là một thành tựu lớn của khoa học, giúp con người dễ dàng tiếp cận hơn với loại dược thảo quý hiếm này để chữa bệnh cũng như tăng cường sức khỏe.

Một vài suy nghĩ
Đông trùng hạ thảo thiên nhiên mọc ở vùng cao nguyên cao hơn mặt biển bốn năm ngàn mét, có khí hậu đặc biệt, dù khô nóng nhưng mùa đông độ ẩm tương đối cao, đất lại xốp, thuận lợi cho đông trùng hạ thảo sinh trưởng. Đông trùng hạ thảo nhân tạo dù nuôi cấy thành công, một số đặc tính sinh học và chất lượng cũng không bằng loại sinh trưởng ở vùng cao nguyên Tây Tạng. Tuy nhiên, loại giốngdùng để chế tạo đông trùng hạ thảo nhân tạo được tạo trong môi trường tương tự vùng cao nguyên, được bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt các loại dược chất trong đông trùng hạ thảo nhân tạo được điều chỉnh theo hướng có lợi nhất cho sức khỏe con người. Có thể nói, đông trùng hạ thảo nhân tạo cũng là một loại thuốc tốt có thể dùng để chữa bệnh và tăng cường sức khỏe.
Trong khi đông trùng hạ thảo sinh ra trên cao nguyên Tây Tạng ngày càng hiếm hoi, rất khó kiếm, dù kiếm được cũng không biết đó là hàng thật, hay hàng giả, giá tiền lại cao lên tận “trời xanh”, đông trùng hạ thảo nhân tạo tuy chất lượng không bằng đông trùng hạ thảo thiên nhiên, nhưng cũng là loại dược phẩm có thể chữa bệnh và tăng cường sức khỏe. Nên dùngloại thiên nhiên hay nhân tạo là sự lựa chọn sáng suốt của người tiêu dùng.
Hồng Bảo Thạch