Ăn uống để sống nhưng sống cho khỏe mạnh, tránh được bệnh tật, không phải là điều đơn giản . Ăn cứu sống con người và cũng giết con người . Vì vậy chúng ta nên tự hỏi về cách ăn uống của chúng ta từ lâu nay và đó có phải là cách ăn uống tốt nhứt cho sức khỏe của chúng ta không ?
Theo kết quả điều tra của Giáo sư y khoa Collin Campell (bản dịch do J’ai lu, Paris xuất bản 2014), thì từ rất lâu, Tây y coi nhẹ thực phẩm như biện pháp hay phương tiện ngừa bệnh và cả trị bệnh nữa.
Ở Pháp, phần lớn thầy thuốc toàn khoa (médecin généraliste) đều thừa nhận là phần học về dinh dưỡng ở trường y khoa, cả trường nổi tiếng ở Paris, rất sơ lược.
Thật ra có thể nói là không có. Trong lúc đó thầy thuốc và người Pháp đều chủ trương “ăn” tốt hơn uống thuốc bổ . Sự thiếu sót này trong cách chữa bệnh của thầy thuốc ở Tây phương đã không giúp cho dân chúng hiểu rằng ăn uống vừa ngăn ngừa bệnh tật và cũng vừa là phương thuốc chữa lành bệnh .
Sách vở, báo chí đều nói nên cữ ăn nhiều đường, nhiều muối vì hai thứ này rất có hại cho sức khỏe . Chúng là nguyên nhân gây ra bệnh tim mạch, ung thư, béo phì, … Nhưng hai thứ này lại hiện diện trong bữa ăn hằng ngày của chúng ta nhiều nhứt .
Phải chăng vì thấy tình trạng ăn uống báo hiệu sự nguy hiểm mà người Pháp trong mùa hè vừa qua đã tổ chức “vườn rau, nhà hàng, quán nước ” ngay trong Paris (XII) để quảng bá và đánh động dư luận về nhu cầu ăn uống lành mạnh và sức khỏe?
Thay đổi ăn uống
Chiến dịch đánh động dư lưận về «Ăn uống và sức khỏe » tổ chức trong dịp hè vừa qua là kỳ thứ 28 dưới khẫu hiệu rất nhạy cảm «Tuần lễ khẫu vị» (Semaine du Goût) kéo dài cho tới 15 tháng 10 . Biểu ngữ treo ở khu vực này là « Sự ngon ăn có những lý do của nó mà cái đúng lại chỉ biết quá rõ mà thôi » . Khẩu hiệu có lẽ mượn ý ở câu nói của Pascal hay chính Pascal ngày nay sống dậy cũng sẽ sửa lại câu nói của mình ?
Người Pháp, gần như cứ 1 trên 2 người, đã giựt mình về những thới quen ăn uống của mình từ trước giờ . Họ tuyên bố sẽ thay đổi những thói quen ấy . Họ thật sự bắt đầu suy nghĩ có ý thức về ảnh huởng y tế và môi trường .
Trong lúc đó, trên thị trường ở Pháp nhiều cuộc khủng hoảng liên tiếp xảy ra : thịt ngựa tráo làm thịt bò, dịch gà, nhà nông bìểu tình đòi hỏi quyền lợi chăn nuôi, …
Sau thời gian suy nghĩ lại, họ quyết định hạn chế những thức ăn nhiều chất béo, nhiều chất ngọt, chọn những thức ăn trong lành .
Họ sẽ ăn ít hơn nhưng lành mạnh .
Từ đây, thị trường thực phẩm Bio tăng lên gấp ba lần!
Nhưng cũng có dư luận cho rằng thực phẩm dán nhãn BIO không đáng tin cậy lắm . Bị giả hoàn toàn vì người buôn bán cứ dán bừa lên món hàng để bán giá cao . Hoặc, người trồng tỉa, chăn nuôi cho ngưng xịt thuốc sâu rầy chỉ trước một thời gian ngắn mà thôi . Lương thiện lắm là họ dùng phân bón hóa học với liều lượng chừng mực . Vì đất đã quen với phân bón, môi trường thiếu thuốc, hoa màu sẽ khó lớn mạnh, tốt tươi Về bửa ăn hằng ngày, người Pháp tập hạn chế thịt, cữ ăn bánh nướng (các loại bit-quy -biscuits), sữa, vins, phó-mác , bơ mà ăn cá . Cách đây hai năm, một phần tư dân Pháp, hằng ngày, ăn nhiều rau cải và trái cây .
Từ năm 2016, chánh quyền Y tế khuyến cáo dân chúng nên ăn thực phẩm tươi và theo mùa hơn là thực phẩm chế biến sẵn . Họ cũng quan tâm nhiều hơn đến nguồn gốc thực phẩm và cách sản xuất như dùng quá nhiều thuốc trừ sâu rầy, OMG, dùng trụ sinh, …
Ở Âu châu chỉ có người Đức là đòi hỏi BIO hơn các nước khác . Nay đứng sau Đức là Pháp . Người ta khó thay đổi thói quen ăn uống vì những siêu thị khổng lồ khống chế thị trường và quảng cáo rầm rộ, khéo léo hướng dẫn người tiêu thụ cách chọn lựa . Tuy nhiên, ở nhiều siêu thị cũng đã xuất hiện gian hàng BIO, giá có cao hơn một chút .
Thêm một xu hướng mới là nhiều người quay trở về với những sản phẩm thủ công và sản phẩm địa phương.
Quán bia nhỏ làm bia ngay tại chỗ «Microbrasseries» nổi lên từ 200 cửa hàng đã vọt lên hơn 1000 trong vòng 5 năm trong lúc các hiệu bia lớn đã có từ hằng trăm năm vẫn bao trùm thị trường . Có cái uống ở địa phương thì cũng phải có cái ăn do địa phương làm ra nữa chớ . Thế là nhà hàng « Gastro-écolo » mở cửa hồi đầu năm này . Thức ăn chế biến từ những sản phẩm trong vùng và theo mùa . Nghĩa là những thứ không mua ở siêu thị mà từ người trồng tỉa, chăn nuôi mà người nhà hàng biết rõ.
Đi tìm «địa chỉ “healthy»
Thức ăn uống phải quân bình hiện nay là đòi hỏi quan trọng của 63% người Pháp . Trong nhiều quán ăn, cà căn-tin, người ta cũng giới thiệu nơi đây các thứ đều giữ sự quân bình dinh dưỡng . Khách tới không chỉ những người chạy theo trào lưu mà có nhìều thành phần, cả những vìên chức cao cấp nam nữ .
Trong những hàng quán này, thức uống không phải là các thứ vins nữa mà nước dừa tươi, nước trà, nước sinh tố trái cây hoặc các thứ rau cải (légumes) . Dĩ nhiên trong những nhà hàng loại này không thể thiếu thực đơn ăn chay dành cho khách một số khá đông . Ở Paris hiên nay, có hơn hai mươi nhà hàng bán ăn chay . Cả những món chay hoàn toàn, tức không có trứng, sữa, bơ, các chất béo từ động vật .
Ngoài ra, ở đây có thêm cửa hàng bánh ngọt truyền thống Pháp mà 100% bánh làm bằng rau trái và hoàn toàn không có đường ..
Ngày càng ít ăn thịt
Không biết phải nhờ ảnh hưởng trào lưu «ăn uống lành mạnh», hiểu rõ và giựt mình thay đổi những thói quen cố cựu hay trong ăn uống cũng có nhiều chọn lựa hơn, mà nay có tới 6% người Pháp đòi hỏi cho mình một chế độ ăn uống đặc bìệt ? Như không có đường và ăn chay, không thịt, không cá . Cả thực đơn hoàn toàn rau cải, hoa màu . Không có protéines động vật . Dĩ nhiên những người chọn cách ăn uống quá kỹ như vậy hãy còn ít .
Ngày nay, nhiều người sợ thịt rẻ tiền, nguồn gốc không biết rõ . Và họ sợ hơn hết là thịt sản xuất từ động vật nuôi bằng thức ăn OMG vì họ sợ bị bệnh ung thư hiểm nghèo lại rất phổ biến .
Nhưng cữ kiêng thịt vẫn không phải là đìều dễ làm vì thói quen khẩu vị đã quá lâu đời nên họ đành chọn phẩm chất tuy giá mắc .
Bữa ăn giao tận nhà
Vào giờ ăn trưa, người ta thấy nhiều nhân viên của Delivero, Foodora, Uber Eat, Allo Resto, … len lỏi giữa những dòng xe trong Paris để kịp giao bữa ăn cho kịp giờ hẹn không quá 15 phút sau khi đặt hàng . Dịch vụ gìao bữa ăn nhanh tại nhà, thức ăn nóng như ở tiệm, thực hiện 125 triệu vụ từ tháng 10/2016 tới cuối tháng 3/2017. Tăng lên 35% so với năm trước .
Khách hàng đông nhứt, chiếm phân nửa số khách là tuổi trẻ từ 18 tới 35 . Trước kia, gọi bữa ăn đem tới chỉ có shusi, nay thì ăn tây, tàu, ý, việt, thổ, rệp,…. đều sẳn sàng cả .
Các món như pizzas, burgers và Á châu vẫn chiếm tới 80%, gần hết thị trường, còn lại là nhà hàng theo lối cổ điển cũng có tăng nhưng chậm . Cả Fauchon (sang trọng, nổi tiếng và giá thật mắc) ở Madeleine, Paris VIII, cũng nhảy vào thị trường mới này . Dỉa thịt bê nắm hương Truffe (Blanquette de veau à la truffe) của Fauchon giao tới nhà phải đợi ít lắm nửa giờ . Và giá ?
Ai có biết?
Kết quả nghiên cứu của ông Brian Halweil của Viện Worldwatch xác nhận ăn uống ngày nay phát triển mạnh về « calorie rỗng » (calorie vide) như đường, chất béo nhưng lại không có lợi lạc gì cho sức khỏe .
Trước đây, trong những năm 50, thức ăn có giá trị dinh dưỡng không như ngày nay . Lúc bấy giờ, người ta ăn một trái cây hay một món rau cải thì ngày nay phải ăn tới cả nửa rổ thì mới có lượng dinh dưỡng tương dương . Nên người ta mới nói, ở năm 50, ăn 1 trái táo thì ngày nay phải ăn 100 trái mới đủ vitamine C nuôi da và xương .
Một trái cam trước đây bằng 21 trái cam ngày nay vì trong nông nghiệp, người ta chạy theo tiến bộ khoa học như gây giống mới nhằm sản xuất nhiều, cây cối khỏe mạnh hơn mà làm mất đi giá trị dinh dưỡng vốn có của sản phẩm .
Vitamine A cần thiết cho thị lực và bảo vệ sự miễn nhiễm cho chúng ta thì ngày nay lại thiếu hẳn đi ở 17 tới 25 thứ trái cây và rau cải thường có trong ăn uống hằng ngày của chúng ta .
Sự sút giảm này mạnh nhứt là ở khoai tây và củ hành .
Cả chất sắt trong thịt, ngày nay cũng bị mất ít ra là phân nửa .
Ngoài ra còn thêm yếu tố thời điểm gặt hái cũng quan trọng . Hoa quả Bio nhưng gặt hái sớm quá, chưa tới thời hạn, thì khả năng dinh dưỡng sẽ kém đi rất nhiều .
Cho nên chọn hoa quả tốt đầy chất bổ dưỡng, phải chọn thứ chín và chín đúng lứa .Tránh những thứ chín ép trước thời hạn .
Ăn uống lành mạnh theo đúng sách vở, ở các xứ mở mang như ở Âu châu, Mỹ châu, cũng không phải dễ thì ở những nước kém mở mang, và thị trường thiếu kiểm soát như ở Việt nam, dân chúng chỉ còn biết tin vào lẽ « Trời kêu ai nấy dạ » vậy !
Nguyễn thị Cỏ May
