Mấy hôm rầy, thiên hạ đua nhau đi mua nhà nên số nhà bán cũng khá cao. Sáu tui vốn tính tò mò, nên muốn biết sự thật đàng sau việc mua nhà, bán nhà và vay nợ này ra sao, nên đến kiếm Thầy Tư Bolsa, một ông cố vấn “số dách” về mọi vấn đề “trên trời có mấy đám mây? Dưới đất có mấy cụm cây bông gòn?” Đến nhà thầy Tư, thấy thầy đang lui hui cho mấy con cá vàng ăn, Sáu tui dặng hắng “hừm hừm” sau lưng thầy. Nghe tiếng tui dặng hắng, Thầy Tư không thèm quay lại, cứ hỏi trống không:
-Lại có chuyện chi nữa đây?
Sáu tui cười cầu tài “hì hì”:
-Thì.. thì tới vấn kế thầy chút mà?
Thầy Tư móc một nhúm thức ăn cho cá, thẩy xuống cái mương nhỏ mà thầy đào sau “pa-ti-ô”:
-Chuyện gì? Cưới vợ nhỏ? Bỏ bà lớn?
Tui giật mình:
-Trời! Thầy nói vậy là giết người không dao nhe! Tui muốn hỏi về việc mua bán nhà nè!
Lúc đó, Thầy Tư mới quay lại:
-Sao? Mày muốn bán nhà hả? Nhà mày nhỏ như con tép, ai mà thèm mua?
-Hổng phải nữa! Tui muốn hỏi về chuyện thiên hạ, chứ không phải chuyện riêng tui. Tui muốn hỏi về mấy cái mánh đi mua nhà, mánh bán nhà, mánh cho vay nợ “Lôn” ấy mà? Hỏi để giúp thiên  hạ thôi.
-Ừa! Dậy thì được! Tao nói! Mà thủng thẳng à nghe. Để tao dô nhà, uống miếng nước trà, trà Việt, không phải trà tầu. Uống rồi, tao mới nói.
Thầy Tư vừa nói vừa chống tay đứng dậy, đi thủng thỉnh vào nhà, chiêu một hơi nước trà .. Việt, không phải trà Tầu, rồi mới nói:
-Rồi! Bây giờ muốn hỏi gì? Mua nhà trước? Hay Bán nhà? Vay nợ?
-Mua nhà đi! Thầy có thấy cái cách nào giúp mua nhà cho đúng không?
-À! Mua nhà thì nên nhớ mấy điều sau đây: Mua nhà cũng như mua.. vợ! Vì sẽ sống với nó cả đời, trừ người mua nhà theo thị hiếu hoặc mua nhà để đầu tư. Cho nên việc đầu tiên là so sánh giá cả, nghĩa là trước khi trả giá một căn nhà, thì nên tìm hiểu những căn nhà gần đó, có diện tích tương đương, có số phòng tương đương, đã được bán với giá bao nhiêu trong vòng 3 tháng qua. Rồi mới so sánh với căn nhà mình định mua mà biết là sẽ phải mua đại khái với giá nào. Thí dụ như nhà định mua mà có hồ bơi thì mắc hơn nhà không có hồ bơi. Nhà mới sơn, mới thay sàn, thay bếp… thì hơn nhà không sơn, để “o-ri-din” từ lâu. Nhà kiến trúc thoáng mát, nhiều ánh sáng thì giá trị hơn nhà tối tăm. Nhà có cột điện ở trong sân thì phải giảm giá đi vì nhiều người ớn có cột điện trong nhà. Khu an ninh, nhiều cây cối mắc hơn khu chợ. Nhà gần áp-pạc thì giá phải thấp vì cứ đến chiều, sau giờ đi làm về là con đường sẽ không còn chỗ đậu xe. Nhà gần sát nhà thờ, nhà chùa thì không có giá cao vì cái nạn “parking” và tiếng ồn. Nhà gần nhà quàn, nhà tù, nghĩa địa thì ít người chuộng. Nếu muốn mua nhà sát cây xăng thì phải hỏi điều kiện tình trạng đất có bị xăng nhớt xâm lăng không nghĩa là điều kiện về “hazard” rất quan trọng.
-Chà! Nhiều điều kiện dữ a!
-Chưa hết đâu: Có hai nguyên tắc chính mà người mua cần để ‎tâm: nhà to đùng, sang trọng ở trong khu nhà rẻ tiền, thì sẽ xuống giá, vì phạm vào “nguyên tắc giật lùi”, (principle of regression) trong khi ngược lại, nhà cũ mà ở trong khu sang trọng thì lên giá, đó là “nguyên tắc tiến lên” (principle of progressive). Gần đây, ta thấy rất nhiều người Việt mình trúng mánh hay là đại gia ở Việt Nam sang xây nhà nguy nga trong những khu lôm côm, rồi đặt giá trên trời, sẽ không bao giờ bán được với giá họ mong. Ở mấy căn nhà này sẽ thiếu an ninh vì là cái gai trong mắt những nhà hang xóm lôm côm, hàng xóm khó chịu vì ghen tị, nên có thể tìm cách quậy phá chơi. Hoặc là tìm cách … chôm đồ, khi chủ nhà đi vắng! Vì thế khi đi mua nhà, ngoài việc ngó trong, ngó ngoài, còn phải tìm khu vực nữa. Một điều quan trọng nữa là “termite”, nghĩa là côn trùng, dán, mối… người mua phải hỏi chủ cho mình cái báo cáo về côn trùng, mối mọt… và qua việc điều đình thì tùy: thường là người chủ bán phải chịu tiền trừ mối mọt. Nhưng nếu người mua theo kiểu “as is”, nghĩa là thấy sao mua vậy, thì nếu có mối mọt thì người mua phải kêu người đến trùm mền!
-Vậy thì khi mua nhà phải nhờ người đại diện lo giùm chứ tự mình mua nhà có khi bị hố nặng, phải không?
-Đúng vậy. Nhiều người ỷ y là đã làm thương mại nhiều nên không cần đại diện, mà rồi bị hố nặng! Nhưng thôi, hôm nay tao chỉ nói đại khái về việc mua thôi, còn nhiều điều nữa, mày cứ thủng thẳng hỏi sau. Giờ tới chuyện người bán. Muốn bán nhà thì cũng phải so sánh với khu vực, đừng hét giá trên trời rồi qua vài tháng lại phải hạ giá, thì cái nhà đó thành “ê sắc ế”, người mua họ thấy nhà này đăng lâu quá mà chưa bán thì cho là “something wrong!” không có ai mua nữa. Khi bán nhà và sau khi đã có “offer” thì nên hỏi người mua có đủ tiêu chuẩn không? Trừ trường hợp mua bằng tiền mặt, còn ngoài ra thì phải hỏi “credit score” có tốt không? Rồi phải chứng minh 4 loại giấy tờ căn bản sau đây: “W-2 hay 1099”, “statement của nhà Băng trong 2 tháng”, 2 năm “Tax Return”, và có nợ xe, nợ nhà nào khác không? (không nên hỏi có “nợ tình” không vì có thể bị người mua tát cho môt cái!) Khi đã đủ mấy giấy tờ đó rồi, thì mới nói chuyện chi tiết về giá cả và những điều lệ riêng…
-Rắc rối quá! Thôi , tôi chẳng mua nhà nữa đâu, cứ ở “nhà nhỏ như con thỏ” cho khỏe cái thân.
-Đừng nói vậy, mày! Xe phòng hay thuê nhà thì cứ coi như vất tiền xuống biển, còn mua nhà thì là đầu tư. Lâu mãi thì cũng thành nhà của mình.. À, chút nữa quên, bây giờ vì người Việt ở trong nước đổ xô đi mua nhà ở Mỹ, nên cứ đẩy giá lên như hỏa tiễn vậy. Nhiều nhà đăng bán chỉ có 500 ngàn, nhưng có người mua trả giá lên đến 550. Lại có thể trả tới 600! Bởi vậy, người mua bây giờ, nếu trả dưới giá thì không có cơ hội. Những căn nhà trước đây chừng 2,3 năm chỉ có giá 600 ngàn, bây giờ là gần 800 ngàn! Mobile home mà cũng cả trăm ngàn! Condo hay Town house bây giờ mà dưới 300 ngàn thì ở không nổi vì tệ lắm.
-Đau khổ cho dân đi làm công, tư sở quá ta! Thôi, bây giờ qua chuyện mượn nợ, tiếng Anh là “Loan” mà người mình cứ gọi là “Lôn”, có vấn đề gì không?
-Chà! Cái này mới là nhức đầu. nếu mày chẳng may rơi vào cái bẫy sập của những tay làm “loan” dỏm thì mày chết một cửa tứ! Thứ nhất, vài văn phòng kém tài, xin “Loan” không được, mà cứ câu giờ với người mua, hẹn bừa đi, cho đến khi quá hạn phải xong cái “loan”, lúc đó, người mua mất tiền cọc! Thứ hai, môt tay làm “loan” dỏm sẽ giải thích sai lạc với khách hàng không rành tiếng Anh. Thay vì chỉ là cái “disclosure”, nghĩa là giải thíeh tường tận những điều kiện quan trọng về việc mua bán nhà một cách tỉ mỉ, họ sẽ nói “dây là cái Loan approval”, nghĩa là được chấp nhận rồi, làm cho người mua tưởng bở, đi theo hoài, rồi bị bác, mất bao nhiêu thời gian.  Lại có những tay làm “loan” dỏm sẽ tự động tăng lãi xuất đến 7 hoặc 8 %! Người mua không để ‎, ký vào là chết ngắc! Lại có nơi làm “loan” viết đúng số lãi xuất là 4% nhưng tất cả tiền trả hàng tháng đều vào “interest only!” nên nợ kéo dài hết đời trả không bao giờ hết.
Vì thế khi đặt bút k‎y xin vay, phải tinh ý vô cùng. Những tay làm “loan” bất lương luôn nghĩ cách ra nhập nhằng để nhét vào túi mình càng nhiều càng tốt. Mày hiểu chưa?
-Hiểu rồi! Như vậy, muốn chắc ăn, phải tìm một cơ sở Real Estate có uy tín, nhiều năm kinh nghiệm và một người đại diện trung thực thì mới mua, bán được một căn nhà thích hợp với quan niệm của mình, đừng có ỷ y mình tài giỏi mà có khi mang họa, phải không?
-Đúng thế! Thôi, nói chuyện địa ốc mãi, đói bụng rồi, tao đi làm gói mì đây, mà không phải mì Chợ lớn, mì Ba Tầu nhe. Chúng nó bỏ thuốc độc vào đó, ăn  đồ Made in China có ngày vong mạng…
 
Chu Tất Tiến