Ở Canada, không ít người chung sống với nhau mà không cho rằng tờ hôn thú hay một hôn lễ quan trọng. Họ cứ đinh ninh rằng sau một thời gian chung sống như vợ chồng, quyền lợi và trách nhiệm của những người trong quan hệ mà luật pháp gọi là common-law partners cũng chẳng khác gì những cặp cưới nhau.
Thực ra, quan hệ common-law nói chung để chỉ những cặp chung sống với cách sắp xếp cuộc sống giống như vợ chồng nhưng không làm hôn thú, hay tổ chức đám cưới, nhưng định nghĩa cụ thể ở các tỉnh bang lại không giống nhau, thậm chí có tỉnh bang còn không công nhận common-law.
Có những quan niệm sai lầm tưởng cũng nên biết:
1. Định nghĩa common-law ở tỉnh bang nào cũng giống nhau?
Quan niệm này hoàn toàn sai lầm. Về mặt pháp lý, quy định về quan hệ common-law thuộc thẩm quyền của mỗi tỉnh bang.
Mới đây nhất, ngày 18/03/2013, Bristish Columbia đã có một thay đổi quan trọng về định nghĩa phối ngẫu và common-law. Theo đó, những cặp chung sống được 2 năm sẽ có quyền lợi và trách nhiệm y như những cặp vợ chồng cưới nhau.
Tại Alberta, một cặp được coi là có quan hệ common-law khi họ sống chung từ ba năm trở lên hay sống chung và có con.
Ở Newfoundland, sau 2 năm chung sống với nhau như vợ chồng, có thể được coi là common-law.
Còn ở Nova Scotia, một cặp phải sống với nhau 2 năm trước khi được quyền có trợ cấp của phối ngẫu; nhưng họ sẽ không được quyền đòi chia tài sản, trong đó có nhà cửa hoặc xe cộ. Những cặp không cưới nhau muốn có các quyền lợi có thể đăng ký để trở thành “quan hệ gia đình” (domestic partnership) theo luật Nova Scotia Vital Statistics Act.
Với Ontario và Manitoba thì một cặp sống phải với nhau như vợ chồng từ 3 năm trở lên, hay sống được một năm và có một đứa con mới có tư cách common law. Ở Manitoba, họ có thể đăng ký quan hệ common-law với Vital Statistics Registry, còn ở Ontario thì không.
Quebec là tỉnh bang duy nhất không thừa nhận mối quan hệ common-law. Tối cao Pháp viện Canada hồi tháng 01 năm 2013 quy định rằng các tỉnh bang có quyền quyết định các cặp common – law có quyền lợi như các cặp kết hôn hay không, và cũng cho phép Quebec tiếp tục không công nhận quan hệ common – law dù họ có chung sống bao lâu đi nữa.
2. Trong trường hợp chia tay, tài sản cũng được chia?
Sống chung với nhau trong một mối quan hệ tương tự như vợ chồng có thể được coi là common -law trong hầu hết các tỉnh bang, nhưng điều đó không liên quan đến việc phân chia tài sản có được trong thời gian chung sống, trừ phi giữa họ có một hợp đồng chung sống, hoặc một số hình thức thỏa thuận pháp lý.
Ở Ontario, “không có gì là tài sản thuộc thời kỳ hôn nhân (matrimonial property) trong các quan hệ này”- Thẩm phán Harvey Brownstone cho biết luật pháp là để bảo vệ quyền sở hữu tài sản “chỉ khi một người chung sống kiểu common law và có góp phần tạo dựng trong ngôi nhà thuộc sở hữu người kia, như sửa chữa chẳng hạn, thì người đó mới có quyền đòi chia”.
Đó là lý do tại sao quy định mới đây của Bristish Columbia được cho rằng mới mẻ. Theo đó, giống như quan hệ phối ngẫu, những cặp chung sống từ hai năm trở lên có quyền chia 50/50, cả về nợ nần, nếu có, lẫn tài sản – ngoại trừ những thứ có trước khi chung sống.
Quebec không công nhận common-law, đồng nghĩa với việc không có chuyện chia tài sản khi chia tay. Tài sản của ai nấy giữ! Nếu một trong hai người thấy mình có đóng góp trong việc tạo ra số tài sản đó, họ có thể đòi chia theo Dân luật.
3. Trừ phi kết hôn, không được cấp dưỡng phối ngẫu trong trường hợp chia tay?
Không hẳn là khi chia tay, một cặp sống với nhau theo kiểu common law sẽ phải giải quyết vấn đề cấp dưỡng phối ngẫu! Việc cấp dưỡng phối ngẫu còn tùy thuộc vào một số yếu tố.
Cũng giống như quan hệ hôn nhân, trong quan hệ common-law, cấp dưỡng phối ngẫu (spousal support) không tự động có, mà chỉ được khi một bên thấy rằng mình đáng được nhận cấp dưỡng.
Vẫn theo Thẩm phán Brownstone, ở Ontario, cấp dưỡng phối ngẫu nếu có "những hậu quả kinh tế" khi chia tay. Nếu một người trong cặp common - law hỗ trợ người khác thường xuyên - hoặc, ví dụ, một người phải gác bỏ sự nghiệp để chăm sóc cho con cái - họ có thể được cấp dưỡng phối ngẫu. “Nếu bạn sống chung ba năm trở lên và không có con, bạn có thể được coi như người phối ngẫu trong vấn đề cấp dưỡng”. Tuy nhiên ông Brownstone nhấn mạnh “còn tùy trường hợp, không phải tất cả đều được”.
Ở Alberta, những người sống common-law có thể đòi spousal support, như ở Newfoundland. Theo luật New Brunswick’s Family Services Act, quy định cấp dưỡng phối ngẫu cũng dành cho các cặp common-law.
4. Con cái không thay đổi hoặc ảnh hưởng đến quy định về common-law?
Có đấy! Sự hiện diện của trẻ em có ảnh hưởng đáng kể đến quy định của pháp luật về quan hệ common-law. Khi một cặp vợ chồng sống chung có một đứa con, họ thường được coi là có nhiều năm chung sống.
Thậm chí ở Quebec, nơi có hầu như các cặp common-law không có chút quyền lợi gì, trẻ em sẽ tạo ra những "tình tiết cần cân nhắc".
Ví dụ như hai người ở Quebec sống với nhau có một đứa con, dù chủ quyền nhà thuộc riêng về một người, người kia vẫn có thể yêu cầu sử dụng một phần của ngôi nhà trong lúc mới chia tay - nhưng chỉ vì lợi ích của đứa trẻ.
Tịnh Khê (CBC News)
