Ảnh minh họa người béo phì. AFP photo
Béo phì đang trở thành một hiện tượng sức khỏe phổ biến tại nhiều nước phát triển hiện nay. Từ lâu các nhà khoa học đã xác định béo phì làm tăng các nguy cơ của nhiều bệnh tật có thể gây chết người, giảm tuổi thọ. Cũng đã có những người tìm đến các biện pháp can thiệp y học để giảm béo. Vậy béo phì có phải là bệnh?

Phổ biến và nguy hiểm
Với nhiều người xem truyền hình ở Mỹ, hình ảnh của các nhân vật nổi tiếng như Sharon Osborne, giám khảo chương trình American got talent, hay Star Jones Raynold của The View, đã trở nên khá quen thuộc. Vẻ bề ngoài của những ngôi sao này trông thật thanh thoát, khỏe mạnh. Nhưng họ cũng là những người đã từng phải vật lộn với chứng thừa cân béo phì cách đây không lâu, và đã phải nhờ đến phẫu thuật để giảm béo.

Béo phì giờ đây đã trở nên rất phổ biến ở Mỹ. Nó không phải là hiện tượng của một nhóm người, không phân biệt màu da, giới tính, hay địa vị xã hội. Một thống kê gần đây của Trung Tâm Phòng chống và kiểm soát bệnh dịch Hoa Kỳ (CDC) cho thấy cứ trong số 10 người Mỹ thì có đến 6 người bị xếp vào dạng quá cân hay béo phì. Cô Charlotte Shoenborn, chuyên gia nghiên cứu dữ liệu y tế thuộc CDC cho biết:

Béo phì vẫn là một vấn đề đáng quan tâm dù chúng ta thấy người Mỹ đã vận động nhiều hơn trước. Béo phì là một vấn đề dai dẳng, tôi không rõ vì sao vì nghiên cứu này chỉ tổng kết số liệu mà không có các nghiên cứu của các nhà dinh dưỡng tìm hiểu về chế độ ăn của mọi người để lấy làm số liệu chính. Nhưng số liệu này cũng là nguồn quan trọng để biết thực trạng. Chúng tôi là có hơn ¼ người lớn Mỹ được xếp vào béo phì, tôi không có giải thích chính xác về nguyên nhân này mà chỉ có thể đoán là có thể chúng ta đang ăn quá nhiều.

Tập thể dục là một cách giảm cân tốt. AFP photo
Theo Quỹ Sức Khỏe Mỹ, hiện chỉ có 7 trong số hơn 50 tiểu bang của Mỹ có phần trăm người bị béo phì hoặc quá cân thấp hơn 60%.

Béo phì đã trở nên phổ biến và nguy hiểm đến nỗi ngay chính Hiệp hội Y tế Hoa Kỳ (AMA) mới đây đã phải bỏ phiếu coi đây là bệnh cần phải được điều trị. Bác sĩ Patrice Harris, thành viên Hiệp hội cho biết:

Trước hết chúng ta phải ngồi lại xem xét và nhận thấy rằng dựa trên các dữ kiện của Trung Tâm phòng chống dịch bệnh Mỹ thì cứ 3 người Mỹ có một người bị bệnh béo phì. Khi chúng ta nhìn nhận béo phì là một bệnh, AMA hy vọng điều này có thể giúp làm thay đổi cách cộng đồng y tế tại Mỹ giải quyết vấn đề phức tạp này. Chúng ta biết là bệnh béo phì liên quan đến các bệnh về tim mạch, tiểu đường. AMA cam kết vì một sức khỏe tốt hơn cho những người bị bệnh này, và chắc chắn là với việc này chúng tôi muốn làm tăng nhận thức của mọi người về tính nghiêm trọng của bệnh béo phì. Đó là lý do vì sao chúng tôi bỏ phiếu coi đây là một bệnh.

Một người thừa cân với khẩu phần ăn kiêng. AFP photo
Người bị bệnh béo phì chủ yếu là do chế độ ăn không hợp lý và lười vận động. Theo các nghiên cứu gần đây tại Mỹ, chế độ ăn với nhiều thức ăn nhanh, đồ chiên rán, nước ngọt được coi là các yếu tố hàng đầu dẫn đến tình trạng béo phì tăng nhanh tại Mỹ trong các năm qua.

Một nghiên cứu của viện Pew gần đây cho thấy trung bình một người Mỹ hấp thụ hơn 1/10 calorie một ngày từ đồ ăn nhanh. Có khoảng 50 triệu người Mỹ dùng đồ ăn nhanh mỗi ngày.

Thế nào là béo phì?

Theo định nghĩa chung được các bác sĩ hay sử dụng, béo phì là tình trạng trọng lượng cơ thể cao hơn mức cân nặng lý tưởng. Các bác sĩ thường dùng chỉ số khối lượng cơ thể BMI để đánh giá mức độ béo phì. Đây là tỷ số giữa cân nặng và bình phương chiều cao.

Một số các tài liệu y khoa và bác sĩ cũng có thể áp dụng các tỷ lệ BMI lý tưởng để so sánh với BMI của từng bệnh nhân để xác định liệu người bệnh có bị thừa cân hay béo phì hay không. Ví dụ tại Việt Nam, một số các bác sĩ áp dụng tỷ lệ BMI lý tưởng là lớn hơn 18 và nhỏ hơn 25 theo kg trên bình phương mét. BMI ở mức lớn hơn 25 và nhỏ hơn 30 bị coi là thừa cân. BMI lớn hơn 30 và nhỏ hơn 40 bị coi là béo phì.

Tuy nhiên, theo CDC, việc sử dụng BMI như một công cụ chẩn đoán béo phì trong nhiều trường hợp chưa hẳn đã chính xác vì nó còn phụ thuộc vào nhiều các chỉ số sức khỏe khác của người như mỡ máu, huyết áp, đường trong máu. Bác sĩ Patrice Harris có đồng quan điểm:

Hiện tại, các bác sĩ và các nhà nghiên cứu sử dụng BMI để xác định một người béo phì hay không. Nhưng theo tôi thì điều quan trọng là chúng ta không nên thiết lập một mức giới hạn chung cho tất cả vì đây không phải là cách tiếp cận một hướng. Nó phụ thuộc vào từng người nói chuyện với bác sĩ của mình để xác định mức cân nặng mà mình cần đạt. Chúng ta không thể chỉ nhìn vào một biểu đồ chung hay một nhóm người để xác định cho một người mức cân nặng cần đạt được. Vì thế chúng tôi không muốn áp đặt mức cân nặng tiêu chuẩn chung cho tất cả mọi người mà để điều này lại cho họ quyết định với bác sĩ của mình.

Trên thực tế cũng có những người cho rằng mình không bị thừa cân hay béo phì dù phần đông những người xung quanh có thể cho rằng họ trông thừa cân và thậm chí béo phì. Những người này có thể lý luận rằng họ đi khám bác sĩ và các chỉ số về sức khỏe của họ vẫn bình thường nên không vì lý do gì để họ phải thay đổi cách sống, giảm cân. Bác sĩ Patrice Harris thì cho rằng:

Tôi có thể nói rằng có người đang bị béo phì và có thể hiện tại chưa có dấu hiệu bệnh tật, nhưng chúng tôi biết chắc chắn là khi họ bị béo phì thì rủi ro bệnh tật của họ sẽ tăng cao như huyết ap cao, tiểu đường. Cho nên điều quan trọng là họ phải gặp bác sĩ của mình để thảo luận về cân nặng tiêu chuẩn cho họ là gì, phải nói về huyết áp tiêu chuẩn và mức đường tiểu chuẩn. Tất cả các yếu tố này kết hợp với nhau và nó phụ thuộc vào bệnh nhân và bác sĩ.

Làm thế nào để chữa béo phì?

Khi béo phì được định nghĩa là một bệnh, thì có nghĩa là nó cần phải được chữa trị. Hiện tại đã có nhiều biện pháp can thiệp từ đơn giản đến tích cực để giảm béo. Bác sĩ Patrice Harris cho biết:

Hiện tại đã có những phương pháp điều trị đối với những người bị bệnh béo phì, hoặc quá cân. Các điều trị bao gồm can thiệp vào cách sống, như thay đổi chế độ ăn, và tập thể dục, can thiệp bằng thuốc, và cuối cùng là can thiệp bằng phẫu thuật.

Với chế độ ăn với người bị thừa cân hay béo phì, cô Vandana Seth, chuyên gia dinh dưỡng, phát ngôn viên của Viện Dinh dưỡng và Ăn Uống Hoa Kỳ cho biết:

Cách tốt nhất để giảm cân là ăn đúng tỷ lệ, đầu vào đầu ra cân bằng. Bạn ăn bao nhiêu calorie vào thì bạn cũng phải hoạt động thể chất để tiêu lượng calorie đó. Cách tốt nhất để giảm cân là ăn đúng tỷ lệ, ăn nhiều bữa nhỏ đều đặn và có hoạt động thể chất để tiêu calorie.

Theo cô Vandana Seth, tập thể dục và ăn uống điều độ có hiệu quả hơn so với nhịn ăn mà một số người áp dụng để giảm cân. Cô nói tiếp:

Cách này còn tốt hơn là nhịn ăn, vì nhịn ăn làm giảm tốc độ hấp thụ thức ăn của cơ thể. Cơ thể chúng ta làm việc rất hữu hiệu, khi chúng ta nhịn ăn, cơ thể tự hiểu là đang đang bị đói và cứ thực phẩm nào ăn vào người liền bị biến thành chất béo dự trữ. Cho nên nhiều khi nhịn ăn lại có tác dụng ngược lại điều bạn muốn.

Những người bị thừa cân hay béo phì đôi khi cũng được các bác sĩ kê đơn thuốc uống để giảm ăn. Bác sĩ Nguyễn Thị Kim Hưng, Chủ tịch Hội Dinh dưỡng thành phố Hồ Chí Minh giải thích về việc dùng các loại thuốc giảm cân như sau:

Đối với thuốc giảm cân thì có nhiều loại với những tác động khác nhau. Hoặc nó làm người bệnh cảm thấy chán ăn, không muốn ăn, nưng thời hạn của nó rất ngắn. Hoặc có những loại thuốc làm tăng tiêu hao năng lượng; người sử dụng loại thuốc này sẽ cảm thấy cần sử dụng năng lượng nhiều hơn nên không có dự trữ. Một loại thuốc khác cản trở sự hấp thụ các chất dinh dưỡng. Ví dụ nó cản trở sự hấp thụ chất béo chẳng hạn. Trước khi ăn uống viên thuốc đó thì nó sẽ ức chế men tiêu hóa chất béo. Như vậy chất béo ăn vào sẽ bị thải ra hết.
Tuy nhiên các bác sĩ thường khuyên những người muốn giảm béo bằng việc uống thuốc nên thận trọng trước khi cân nhắc dùng thuốc vì bất cứ loại thuốc nào cũng có các tác dụng phụ. Ví dụ thuốc làm cho no sẽ gây trướng bụng, đầy hơi. Thuốc tăng cường chuyển hoác các chất béo trong cơ thể chứa nội tiết tố tuyến giáp Thyroxin có thể làm hại tim, gây bướu cổ. Trong khi thuốc gây chán ăn có thể gây mất ngủ, mất cảm giác đói, ăn mất ngon, về lâu dài có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.

Những người bị thừa cân hay béo phì cũng có thể cân nhắc đến phẫu thuật thắt dạ dày. Phẫu thuật này thường chỉ áp dụng cho các bệnh nhân có BMI trên 40 hoặc ở mức từ 35 đến 40 và có các bệnh cơ hội khác như tiểu đường, tăng huyết áp, thái hóa khớp, viêm khớp, không đáp ứng điều trị dinh dưỡng. Đây được coi là biện pháp can thiệp mạnh do có thể có những biến chứng sau mổ vì vậy cũng không có nhiều người lựa chọn biện pháp này chỉ trừ khi các biện pháp khác không còn hiệu quả. Ngoài ra, những người có cân nặng hơn 500 pounds (tức hơn 226 kg), thường được khuyên phải giảm cân trước khi phẫu thuật để tránh các biến chứng sau mổ. Chi phí cho phẫu thuận này tại Mỹ giao động từ 15,000 đến 30,000 đô la. Còn ở Việt Nam, chi phí này khoảng từ 3,000 đến 4,000 đô la Mỹ. Những người sau khi được phẫu thuật sẽ giảm cân đáng kể trong một thời gian ngắn. Điển hình như bà Sharon Osborne đã mất khoảng 100 pounds (tương đương 45 kg) sau mổ, còn ngôi sao truyền hình Star Jones mất 160 pounds (tương đương 72 kg) trong vòng ba năm sau đó.

Tại một số nước, béo phì có thể chưa trở thành vấn đề nghiêm trọng đến mức bị coi là một bệnh để điều trị, nhưng tại Mỹ, sau nhiều năm vật lộn với chứng béo phì, các nhà khoa học đã chính thức coi đây là một căn bệnh. Hiệp hội Y tế Hoa Kỳ cho biết họ hy vọng thay đổi này trong chính sách sẽ giúp có thêm nhiều nghiên cứu về các phương pháp điều trị mới cho người bị béo phì và nâng cao nhận thức của người dân nói chung.
Source: RFA