Nếu nhìn vào xu hướng cuộc sống của người trẻ hiện nay có lẽ một trong những ngành công nghệ cần phải lo lắng cho tương lai đó là các công ty chế tạo xe. Lý do là vì ngày càng có nhiều người trẻ không thích lái xe, và thậm chí không muốn sở hữu cho mình một chiếc xe.
Trong nhiều cuộc khảo sát cho thấy số người trẻ lấy bằng lái xe trong mấy thập niên qua ngày càng ít đi và ngày càng có nhiều người trẻ tỏ ra có vẻ đủng đỉnh trong việc này chứ không háo hức như những thế hệ trước kia. Năm 2017, chỉ có khoảng một phần tư những người trẻ ở tuổi 16 có bằng lái xe, là con số khá thấp so với gần một nửa vào năm 1983.
Trước đây, chiếc bằng lái từng là biểu tượng của tự do, hay nói cách khác hơn là cột mốc để một người trẻ chuẩn bị bước vào tuổi trưởng thành. Nhưng nay những người trẻ đang bước vào lứa tuổi đủ lớn để có quyền lái xe vào đúng lúc khi mà hầu hết trong số họ có thể sử dụng những dịch vụ đưa đón khách kiểu mới như Uber và Lyft để đưa họ đi chỗ này chỗ kia trong thành phố. Cùng lúc, các trang mạng xã hội cũng như kỹ thuật đàm thoại qua màn ảnh video tạo điều kiện cho người trẻ có thể sinh hoạt với bạn bè mà thực sự không phải bước ra khỏi nhà.
Khi những người trẻ bước vào tuổi 20, tức tuổi trưởng thành, phần đông là sống ở những thành phố lớn với hệ thống di chuyển công cộng rất đầy đủ, nơi mà việc sở hữu một chiếc xe là không cần thiết hoặc không thực tế. Và nếu như có mua xe thì so với những thế hệ lớn tuổi phần đông những người trẻ thời nay có khuynh hướng chọn mua xe cũ.
Một trong những lý do đưa tới khuynh hướng này có lẽ là vì giá xe mới ngày càng mắc hơn. Các công ty xe Mỹ dạo gần đây đã bỏ không chế tạo những loại xe nhỏ giá rẻ như Ford Fiesta và Chevy Cruze thông thường trước đây là loại xe mà những người trẻ ưa chọn khi mua xe lần đầu trong đời. Đối với các hãng xe, quyết định này có cái lý của nó là vì loại xe SUV và xe vận tải nhẹ (pickup trucks) trong một thập niên qua ngày càng được người lái xe ở Mỹ ưa chuộng, và hơn nữa mang lại nhiều lợi nhuận hơn là loại xe nhỏ.
Cái khái niệm tự do của những người trẻ trước đây là trước hết có được bằng lái và kế đến là sở hữu một chiếc xe, muốn đi đâu thì tự mình lái xe đi chứ không còn phải làm phiền đến cha mẹ – và đây cũng được xem là bước quan trọng nhất trong cuộc sống của một người đang tập tành làm người lớn thực sự – nhưng đối với người trẻ ngày nay nó không còn mang nhiều ý nghĩa như trước nữa.
Trước đây tại những lớp dạy lái xe, người ta thấy các cô cậu vừa bước qua tuổi 15 đứng xếp hàng dài ghi danh để học lấy bằng lái. Nay, người ta thấy phần đông là các cô cậu 16, 17 tuổi. Có nhiều cô cậu phải đợi đến khi cha mẹ thúc dục mãi mới chịu đi học để lấy bằng lái xe. Không hẳn là vì những người trẻ thời nay lười biếng mà vì họ thấy nhu cầu lái xe không còn thúc bách họ như thế hệ cha mẹ của họ nữa.
Người ta kể câu chuyện cô bé June Metzler 16 tuổi, chưa có bằng lái và cũng không thấy có dấu hiệu nay mai cô sẽ đi thi lấy bằng lái. Hỏi thì cô nói thong thả đã, cô thấy chưa cần. Nếu muốn gặp gỡ bạn bè thì cô có thể mời bạn tới nhà chơi hoặc tụm năm tụm ba trên sân trường sau giờ học. Mời bạn đi ra ngoài ăn thì có thể có vấn đề vì không có xe, nhưng June cho biết chuyện đó không quan trọng, không đi ra ngoài được thì mời bạn ăn ở nhà cũng được.
Một số giám đốc điều hành ngành kỹ nghệ xe cũng cho biết họ đang cố gắng thích ứng với những thay đổi trong quan niệm của người trẻ hiện nay để đưa ra những chiến lược tiếp thị mới trong tương lai. Các công ty xe của Nhật hiện vẫn chế tạo những loại xe giá rẻ như một cách để thu hút người trẻ tìm đến với những nhãn hiệu xe của họ. Trong khi đó các công ty chế tạo xe của Mỹ thì đánh cá ngược lại và tin rằng thậm chí nếu những người trẻ trì hoãn trong việc mua xe, thì tới lúc tình hình tài chánh của họ khả quan hơn và nhất là khi họ bắt đầu có gia đình thì rốt cuộc họ cũng cần phải mua xe. Và khi ấy, họ sẽ mua những loại xe SUV và truck.
Mà giá thành của xe tăng cao hơn cũng là một thử thách mới nữa. Theo công ty J.D. Power, chuyên nghiên cứu thị trường xe, cho biết giá trung bình của một chiếc xe mới năm 2018 là $32,544, tăng từ $25,490 một thập niên trước. Tiền trả góp trung bình mỗi tháng trên một chiếc xe mua mới là $535 vào năm ngoái, hoặc tương đương hơn 10% thu nhập trung bình của một gia đình, là mức mà hầu hết các gia đình ở Mỹ không kham nổi.
Theo một số nhà nghiên cứu về khuynh hướng sinh hoạt theo từng thế hệ, những người trẻ hiện nay lớn lên trong khoảng thời gian khủng hoảng tài chánh và thường có khuynh hướng sống tiết kiệm hơn. Thêm nữa, nhiều người trong số họ còn phải lo trả những món tiền nợ đi học khá cao, và vì vậy cũng làm cho họ ngại ngùng khi mua những món hàng mắc tiền, như mua xe chẳng hạn. Tổng số tiền nợ đại học hiện nay đã lên đến $1.5 ngàn tỉ, vượt quá số tiền nợ thẻ tín dụng và nợ xe của người Mỹ.
Ngoài vấn đề thiếu loại xe nhỏ rẻ tiền trên thị trường, các công ty xe còn gắn thêm nhiều kỹ thuật mới vào trong xe góp phần làm tăng giá xe lên. Những kỹ thuật mới gắn thêm vào xe đó cũng làm cho chiếc xe tốn thêm tiền khi cần phải sửa chữa, làm cho giá bảo hiểm cũng tăng lên, và đó lại thêm một một lý do để nhiều người trẻ ngại ngùng hơn khi quyết định mua xe.
Để thích ứng với xu hướng mới của người trẻ, một số hãng xe đang tìm cách khuyếch trương và cung cấp những phương tiện di chuyển mới, như dịch vụ đi xe chung (car sharing) và sản xuất loại xe gắn máy chạy điện, để có thể cạnh tranh với những dịch vụđưa đón khách kiểu mới như Uber và Lyft. Tuy nhiên, trong khi đổ tiền vào đầu tư cho những kỹ thuật mới đầy mạo hiểm như xe điện và xe tự động lái, các hãng chế tạo xe vẫn cần phải tiếp tục duy trì những loại xe truyền thống để bán cho khách hàng. Nhưng điều này cũng có thể mang đến những thách thức và khó khăn cho các hãng xe nếu như xu hướng không thích xe của những người trẻ vẫn cứ tiếp tục.
Dựa trên dữ liệu thống kê về số bằng lái được cấp phát năm 1983, tỷ lệ những người trẻ ở tuổi 16 có bằng lái xe là 46%. Đến năm 2008, con số này rớt xuống chỉ còn một phần ba và năm 2014, tiếp tục rớt và chạm đáy với con số 24.5%. Năm 2017, con số nhích lên được một chút ở mức 26%, lý do có thể là vì kinh tế có chút tiến triển.
Thậm chí ngay cả những người trẻ đã bước vào lứa tuổi 20 cũng có ít người lấy bằng lái hơn. Khoảng 80% lớp người trong độ tuổi từ 20 đến 24 là có bằng lái trong năm 2017, so với năm 1983 là 92%.
Để tạo sự hấp dẫn và thu hút giới tiêu thụ trẻ tuổi, một số công ty chế tạo xe dạo gần đây đã tung ra thị trường loại xe nhỏ có dáng dấp thể thao giá dưới $25,000. Công ty Hyundai của Nam Hàn chẳng hạn, năm ngoái đã trình làng một loại xe mới, nhỏ gọn, có tên Kona, được trang bị với nhiều kỹ thuật mới, trong đó có màn hình cảm ứng khá lớn, với giá khởi đầu là $19,000. Rồi vừa mới đây, tại cuộc triển lãm xe ở New York, Huyndai còn giới thiệu thêm một mẫu xe khác còn nhỏ hơn chiếc Kona, được đặt tên là Venue,
Hai năm trước, công ty Volvo giới thiệu một dịch vụ thuê bao xe (vehicle-subcription) để lôi kéo những khách hàng trong độ tuổi từ 20 đến 30 không muốn sở hữu một chiếc xe trong lúc này. Người thuê bao sẽ phải trả $700 một tháng để lái một mẫu xe Volvo trong một năm, giống như đi thuê nhà vậy. Tuy nhiên, dịch vụ này khác thuê nhà ở chỗ sau một năm người thuê bao có thể đổi chiếc xe khác nếu muốn, và như vậy lúc nào cũng được chạy xe mới. Thêm nữa, khác với hợp đồng thuê xe truyền thống (leasing), khách hàng không phải trả thêm chi phí gì khác, kể cả tiền bảo hiểm.
Chi phí để sở hữu một chiếc xe mới hiện nay khá cao nên những người trẻ nào có ý định mua xe thì thường đi kiếm mua xe cũ nhiều hơn, và các nhà nghiên cứu thị trường xe cho biết khuynh hướng này có lẽ sẽ còn tiếp tục với những lớp người trẻ này, kể cả sau này khi họ lớn tuổi hơn. Theo công ty J.D. Power, có khoảng 60% những người mua xe ở vào độ tuổi ngoài 20 mua xe cũ trong năm ngoái, tăng từ 57% năm năm trước.
Xe cũ thì hẳn nhiên không đẹp bằng xe mới, nhưng để đưa người ta đi chỗ này chỗ kia thì chiếc xe cũ cũng làm được công việc đó như chiếc xe mới vậy, mà lại không làm cho người chủ của nó bị mắc nợ nhiều. Thế nên nói rằng người trẻ thường ngây thơ, không biết tính toán cho chu đáo thì hoàn toàn không đúng, ít ra là trong trường hợp sở hữu một chiếc xe. Và nếu nhận xét cho công bằng, có thể nói người trẻ thời nay phần nào sống khôn ngoan hơn thế hệ cha mẹ của họ nữa là đằng khác.
Huy Lâm
