Hàng ngày chúng ta vẫn thường nghe: “Mắt bồ câu”, “Mắt hạnh nhân”, “Đôi mắt là cửa sổ tâm hồn”… Còn trong văn chương thì ví nào là:” Mắt xanh má phấn”, “Mắt đẹp mày xinh”… cho đến cao độ của cái đẹp là:”Mắt biếc”!
 Đôi mắt có vị trí quan trọng trên gương mặt con người, nhìn vào đôi mắt ít nhiều cho chúng ta biết con người ấy thế nào, hoặc là thanh hay đục, hoặc là sáng hay mờ, hoặc giả thật thà hay gian trá… Mới đầu gặp nhau đôi mắt cũng cho chúng ta biết người đối diện ấy nồng hậu hay hững hờ, ân cần hay lơ đãng thậm chí đắm đuối hay bất cần…Cái ấn tượng gặp nhau ở phút ban đầu quan trọng lắm, đôi khi quyết định cả mối quan hệ về sau. Thế gian có nhiều người kém phước, sanh ra sáu căn khiếm khuyết, những người đầy đủ sáu căn kể cũng có phước lắm rồi, những người phước báo lớn hơn nữa thì sáu căn rõ ràng, trong sáng, thanh tú và rất diệu dụng.
 Thông qua tai- mắt mà tiếp xúc với thế giới bên ngoài, rồi từ thế giới bên ngoài laị tác động vào bên trong nhưng có một điều rằng: Nhà đạo bảo cái thấy, cái biết có bệnh, cái thấy, cái biết của phàm phu, của bọn nhị nguyên. Sở dĩ như vậy bởi vì cái thấy, cái biết thông qua tai- mắt của chúng ta quá hạn hẹp, quá nhỏ bé, quá phiến diện và thiên lệch theo cái tâm đầy vọng tưởng.
 - Thuở Khổng Tử còn lưu vong khắp các nước, có lần thầy trò đói quá và được người ta tặng ít gạo nấu cơm, khi chia phần thì Nhan Hồi không ăn. Khổng Tử hỏi sao thì y thưa: Lúc mở vung, một cơn gió làm rớt cát bụi vào nồi nhưng không dám hớt bỏ sợ mang tội nên con ăn phần đó, giờ con không ăn nữa. Khổng Tử giật mình hối hận than:” Chính mắt ta thấy mà còn hồ đồ không rõ sự việc, chút nữa thì ta kết tội oan cho ngươi rồi!”
 Cái thấy, cái biết thông qua mắt- tai của chúng ta quá thô nên nhiều khi thấy vậy mà không phải vậy, nghe thế nhưng không phải thế! Khi cái tâm ta thích gì thì cái nhìn sẽ hướng về đó, rồi thêm thoắt, rồi tưởng tượng thêm, xấu thành đẹp, dở thành hay, bậy cũng thành đúng; còn khi tâm ghét thì sẽ ngược laị. Giả sử có người thích xem những cảnh bạo lực, tình dục… rõ ràng đó là xấu, không tốt nhưng vì thích nên bao biện bằng mọi lý lẽ, thậm chí còn cho là hay với những luận cứ bịa thêm ra.
 Con người chỉ có nhục nhãn, thiếu hẳn bốn thứ nhãn kia nên nhìn rất hạn hẹp, phiến diện, cục bộ… Phật dùng tỉ dụ năm anh thầy bói mù xem voi để ví cho cái thấy, cái biết bị bệnh của chúng ta. Năm người mù, mỗi người sờ một phần của con voi nhưng ai cũng cho là mình biết cả con voi,  ai cũng cho là mình đúng người khác sai rồi dẫn đến bất đồng, cãi cọ và thậm chí ẩu đả nhau. Bọn chúng mình chắc ai cũng đã từng đọc qua hay xem phim Tây Du Ký rồi. Khi Tam Tạng gặp chùa Lôi Âm là lập tức lễ lạy nhưng Ngộ Không thì không vì Ngộ Không biết đó là chùa giả, đồ giả. Tam Tạng chỉ có nhục nhãn nên mới vậy. Cũng vì nhãn- nhĩ có bệnh nên cái thấy- cái biết của Tam Tạng có bệnh khiến cho Tam Tạng liên tục sa vào những tai nạn, khiến cho Ngộ Không phải nhiều lần khổ sở vì giải cứu sư phụ laị vừa bị sư phụ trừng phạt! Vì bọn mình mắt- tai có bệnh, cái thấy- cái biết có bệnh nên Phật mới thị hiện ra đời để mà độ sanh, để mà chỉ ra con đường tỉnh thức, con đường giác ngộ.
 Mắt- tai có bệnh nên thấy mắt biếc má đào là mê, nào đâu hay rằng đó cũng chỉ là máu mủ, là đất- nước-gió- lửa duyên hợp laị mà thôi! hoặc giả biết nhưng vì cái thấy- cái biết có bệnh nên chỉ biết suông chứ chẳng chịu làm gì để tỉnh ra hay thoát khỏi mê hồn trận của sắc tướng, âm thanh. Cái thấy – cái biết có bệnh vì chịu sự sai xử của cái ý thức, cái tâm. Mắt – tai có bệnh nên luôn cho mình là phải người là quấy, ngông cuồng, tự cao, tự đaị. Cái thấy- cái biết có bệnh mà laị có quyền lực trong tay thì càng kinh khủng lắm! hại người, haị vật, haị môi trường, haị nước non…
 Chuyện kể rằng: Ở cái quốc gia nọ sau cuộc chiến có ông tướng của triều đình ghé thăm và cũng để thám thính thầy. Y huênh hoang tuyên bố: Sức mạnh trong tay ta, thuận ta thì sống chống ta thì chết; Theo ta sống có chỗ theo giặc chết không mồ”. Thầy cười nhưng giọng rành rẽ:” Tôi chẳng theo ai cũng chẳng chống ai. Tôi cứ theo trung đạo mà đi.”. Tay tướng võ biền laị khinh khỉnh:” Tôn giáo các ông là thuốc phiện vô tích sự. Thần Phật, nhân quả, luân hồi niết bàn, địa… là chuyện mơ hồ, hão huyền ta không tin, ta chỉ tin những gì mắt thấy tai nghe! Thầy tủm tỉm, ung dung nhưng mạch lạc: “Ông có thấy những làm sóng vô tuyến chăng? Ông có nghe những làn sóng âm vượt qua ngưỡng nghe được của tai người chưa? Chúng tưởng không nhưng laị là có, là hiện hữu đấy! Y cứng họng không đáp được, thế đấy! cái thấy-cái biết có bệnh mà cứ ngỡ mình là đúng, là trí tuệ rồi laị dùng sức mạnh bạo lực buộc mọi người phải bệnh theo. Vì vô phước, vì nhơn duyên chi ấy mà mọi người phải chịu cảnh áp bức này. Chuyện ăn-mặc, nói năng, suy nghĩ, hành động…đều phải theo cái thấy cái biết của kẻ đang nắm quyền kia, thế là địa ngục! Địa ngục hiện tiền đâu phải chết mới thấy. Địa ngục có trên trần gian, ở những nơi mà kẻ nắm quyền đang buộc mọi người theo cái-  thấy biết bị bệnh của bọn họ chứ đâu cần phải chết mới thấy địa ngục. Địa ngục ngay trong đời sống này chứ đâu phải ở biên địa, hay không du.
 Ở cái cõi này ngoài con người và sinh vật ra còn có vô số phi nhân và những chúng sanh không có sắc tướng. Chúng ta chỉ có nhục nhãn mà không có thiên nhã, pháp nhãn…nên không thể thấy được những chúng sanh kia. Vì  cái thấy- cái biết có bệnh nên cho là không có, nhất là những người duy vật.
 Hồi Thế Tôn còn taị thế, ngài Mục Kiền Liên sau một đêm ngồi thiền ở bãi tha ma bèn thưa với Phật: “bạch đức Thế Tôn, đêm khuya con thấy có những hình nhân bụng to cổ nhỏ cứ cầm gậy đập mấy cái mả và than khóc”. Phật mới bảo:” Đó là ngạ quỷ, khi còn sống họ là người quá tham lam, bỏn sẻn và bao tính xấu khác nên khi chết là đoạ làm quỷ đói. Chúng than khóc vì cái thân một thời mà tâm phải đoạ dài lâu. Các ông chỉ có nhục nhãn, chưa có ai chứng thiên nhãn nên ta không nói!
 Thế đấy! không nghe, không thấy, không biết không có nghĩa là không có. Cái thấy, cái biết có bệnh nên cứ ngỡ là mình giỏi, mình lành, mình hơn người…
 Cái mắt- cái tai bọn chúng mình có bệnh, cái thấy- cái biết đaị đa số con người ở thế gian này có bệnh. Có những ông đạo dẫn dắt tín đồ bằng cái thấy- cái biết sai lệch, có bệnh quả thật là người đui dắt người mù. Có những chính thể, học thuyết có bệnh laị dẫn dắt con dân quốc gia ấy đi vào con đường lụn baị. Cái thấy- cái biết của bọn chúng mình là cái biết nhị nguyên,  đối đaĩ… nên luôn phân biệt: Đúng – sai, phải- quấy, tốt - xấu… chỉ thấy ở bề mặt cạn cợt mà không thể thấy được bản chất.
 Có viên cảnh sát bắn chết một người khách, chợ búa, láng giềng xôn xao cho là ác, là vi phạm quyền con người… mà đâu biết rằng trong người anh ta toàn thuốc nổ chuẩn bị cho nổ tung cái chợ này. Có cô gái bán thân, người ta dè biểu, chê bai, kỳ thị: Đồ làm gái, hư thân… mà đâu biết mẹ cô ta bị ung thư cần có tiền để chữa bệnh. Có những người giàu sang, quanh năm ăn nhậu, chơi bời, sống hoan lạc… Những tưởng là thành phần ưu tú, làm đẹp xã hội, nào ngờ laị là những kẻ ích kỷ cùng cực, ăn hết bao nhiêu động vật hoang dã, hút xách, rượu chè…làm băng hoại xã hội! những cái ngỡ là xấu laị hoá hay, đẹp; những cái tưởng là đẹp laị ra xấu xa… chao ôi cái biết bị bệnh của bọn nhị nguyên này!
 Trần gian này có bao nhiêu gã du tử vì mắt, tai có bệnh nên mê mắt biếc má đào, mê âm thanh đầy dụ hoặc… Để rồi  lầm lỡ trên đường đời, lạc loài trên đường tình, lui sụt trên đường đạo. Chao ơi, cái thấy- cái biết bị bệnh thì làm sao có thể nhìn thấu được bây giờ?
 
Ất Lăng thành, 7/2019
TIỂU LỤC THẦN PHONG