Cảnh khử trùng trên một chiếc xe búyt ở sân bay Nội Bài, Hà Nội, Việt Nam. Ảnh tư liệu chụp ngày 21/02/2020. REUTERS - Nguyen Huy Kham

Một trong những điều khó hiểu nhất của đại dịch Covid-19 toàn cầu nằm ở vùng Đông Nam Á. Mặc dù nằm sát nơi xuất phát dịch bệnh là Trung Quốc, và rất gần một trong những ổ dịch lớn hiện nay là Ấn Độ, thế nhưng những quốc gia mà phần đông dân cư theo Phật Giáo là Cam Bốt, Lào, Miến Điện, Thái Lan và Việt Nam lại không mấy bị tổn hại. Do đâu mà các nước này lại “ít” bị dịch so với các nước còn lại trong khu vực?
Tuần báo Anh The Economist ngày 11/07/2020 vừa qua đã nêu lên một số yếu tố có thể giải thích thực tế nêu trên.

Thống kê của Đại Học Mỹ Johns Hopkins, tính đến hết ngày 15/07/2020, cho thấy là đứng đầu Đông Nam Á về số ca nhiễm là Indonesia (hơn 80.000), Philippines (gần 59.000), Singapore (gần 47.000) và cách xa phía sau là Malaysia (gần 9.000). Trong lúc đó, trong khối “Phật Giáo”, cao nhất là Thái Lan cũng chỉ có hơn 3.000 ca nhiễm, xa ở phía sau là Việt Nam (hơn 380 ca), Miến Điện (337) Cam Bốt (165) và Lào (19).
Số trường hợp tử vong cũng vậy: Đầu bảng vẫn là Indonesia, với 3.797 người chết, theo sau là Philippines với 1.305 người, Malaysia, với 122 người. Trong khối “Phật Giáo”, bị tử vong nhiều nhất là Thái Lan, nhưng chỉ có 58 ca, theo sau là Miến Điện với 6 người chết, còn ba nước Việt Nam, Cam Bốt và Lào hoàn toàn không ghi nhận bất kỳ trường hợp tử vong nào.

Việt Nam thành công nhờ luôn luôn nghi kỵ Trung Quốc
Bài phân tích của The Economist nêu bật ví dụ Việt Nam, quốc gia có đến 97 triệu dân, nhưng theo thông báo chính thức không có ca tử vong nào do Covid-19.
Tuần báo Anh hóm hỉnh cho rằng: “Nếu gác qua một bên lời giải thích là Việt Nam được “Ơn trên ban phước lành” - vì lẽ giới lãnh đạo Cộng Sản Việt Nam trên nguyên tắc là vô thần -  thì trường hợp thành công của Việt Nam cũng dễ giải thích”.
Theo The Economist, Việt Nam luôn nghi kỵ người láng giềng Trung Quốc to lớn của mình, một thái độ bắt rễ từ lịch sử nghìn năm. Ngay từ đầu năm, khi dịch bệnh bùng lên tại Vũ Hán, Hà Nội đã không tin vào những lời nói của Bắc Kinh về dịch bệnh, thậm chí còn dùng đến tin tặc để thâm nhập máy tính Trung Quốc để có thông tin về bệnh dịch.
Phản ứng trên hiện trường của Việt Nam cũng mạnh mẽ: Đóng cửa biên giới, phong tỏa, cách ly, truy tìm những ca có tiếp xúc với người đã bị lây nhiễm. Đây là điều mà Trung Quốc cũng làm để dập tắt dịch bùng lên tại nước họ.
Thái Lan có một hệ thống y tế tốt
Một ví dụ thứ hai được tuần báo Anh nêu lên là Thái Lan, nước có 70 triệu dân, nhưng chỉ bị 58 trường hợp tử vong và không có ca lây nhiễm tại chỗ trong suốt 40 ngày gần đây.
Đối với The Economist, tại Đông Nam Á, ít có chính phủ nào vừa có quyền lực bao quát vừa có một hệ thống y tế có hiệu quả, để có thể phản ứng chống dịch hữu hiệu như Trung Quốc và Việt Nam, nhưng Thái Lan với một nền dân chủ đang bị các tướng lãnh kiểm soát, có lẽ là nước gần giống nhất.
Chất lượng tốt của hệ thống y tế Thái Lan từng giúp cho nước này trở thành một nơi du lịch y tế được ưa chuộng. Hơn nữa, chính quyền Bangkok cũng  đã nhanh chóng thành lập một lực lượng đặc nhiệm triệt để đối phó với virus corona. Thái Lan thành công mặc dù có quan hệ chặt chẽ với Trung Quốc, vào tháng Ba chẳng hạn, Thái Lan vẫn đón du khách Trung Quốc.
Theo The Economist, luồng người qua lại đông đảo giữa các nước Đông Nam Á lục địa với Trung Quốc từng khiến giới quan sát lo ngại lây nhiễm lan rộng, đã không diễn ra.
Ví dụ được tờ báo Anh nêu lên là trường hợp của Lào, một nước quá nhỏ để cưỡng lại sự cám dỗ của Trung quốc, hay Miến Điện, nước phải chịu trận với các con buôn và kẻ cắp Trung Quốc, hoặc là Cam Bốt, nơi mà thủ tướng Hun Sen là một trong những lãnh đạo khu vực hồ hởi nhất với Trung Quốc.
Các công trình xây dựng của Trung Quốc đầy rẫy tại 3 nước này, và tạo ra sức ép buộc họ không được đóng cửa biên giới với Trung Quốc cho dù bệnh dịch lan rộng. Thủ tướng Hun Sen đã sang Bắc Kinh vào tháng Hai, vào lúc mà bệnh dịch bùng phát mạnh ở Trung Quốc. Người qua lại rất đông đảo ở biên giới Miến Điện -Trung Quốc.
Không có bằng chứng là các nước che giấu tình trạng dịch bệnh
Câu hỏi là tại sao số khách từ Trung Quốc như kể trên lại không khiến cho bệnh dịch lây lan dữ dội hơn nữa ở các nước này?
Một trong mối nghi ngờ được chia sẻ rộng rãi là bệnh dịch trong thực tế rất nghiêm trọng, nhưng bị che giấu, không ghi nhận trong thông báo chính thức. Tại những nước như Cam Bốt, Lào, Miến Điện, việc xét nghiệm virus rất hạn chế.
Frank Smithuis thuộc tổ chức Medical Action Myanmar, có một số bệnh viện ở Miến Điện, giải thích là nếu có lây lan ở mức độ cao thì dứt khoát tổ chức từ thiện của ông sẽ biết. Theo ông, không có khả năng này, vì không thể che giấu tình trạng Covid-19 bộc phát, đặc biệt là ở Miến Điện, nước “ngồi lê đôi mách số một thế giới”.
Các chuyên gia ở Cam Bốt, Thái lan và Việt Nam cũng không thấy bằng chứng về việc dịch bệnh lây lan rộng, như tình trạng các bệnh viện bị tràn ngập bệnh nhân.
Ngay cả những nước nghèo nhất cũng tích cực chống dịch
Điều được The Economist nhấn mạnh là ngay cả những nước nghèo nhất cũng đưa ra những biện pháp khống chế virus corona lây lan.
Thitinan Pongsudhirak, Đại học Chulalongkorn, Bangkok, nêu lên sự kiện người lao động Miến Điện, từ Thái Lan trở về làng của họ, thường bị cách ly 14 ngày trong một lán trại bên ngoài làng.
Các chuyên gia y tế còn nêu một số yếu tố khác, trong đó có hiện tượng là đông đảo dân chúng sống ở nông thôn hơn là ở các thành phố đông nghẹt người, họ sống với quạt máy, cửa mở thoáng khí hơn là với máy lạnh, dân chúng khu vực tương đối trẻ, lại có thói quen từ lâu là đeo khẩu trang.
Bên cạnh đó cũng có một yếu tố tôn giáo - văn hóa, như tập tục sự chấp tay vái chào trong Phật Giáo, giúp ích cho việc áp dụng các biện pháp giãn cách xã hội để chống dịch.
Câu hỏi hiện nay là thành công kể trên của các quốc gia “Phật Giáo” này có thể giúp họ tránh được làn sóng dịch bệnh thứ 2 hay thứ 3 hay không. Nhất là khi con đường lây nhiễm ở châu Á đã đổi hướng, giờ đây đến từ mọi nơi trên thế giới chứ không chỉ từ Trung Quốc.
Cảnh tượng chùa chiền đông nghẹt người đến lễ vào tuần qua khi mùa chay bắt đầu, là lời cảnh báo là nếu không cẩn thận thì rào chắn Covid-19 tại các nước này dễ dàng sụp đổ.
Theo RFI