Hỏi đáp Y học: Tay yếu do dùng máy tính quá nhiều


Thính giả Nguyễn Thị Vân Anh email đến câu hỏi như sau:

“Kính chào Bác sĩ Hồ Văn Hiền,

Con gái tôi năm nay 17 tuổi, đang học lớp 11. Hơn một năm nay cháu cầm bút viết rất khó khăn, chỉ viết được 2 dòng là phải dừng lại vì không viết được. Khi viết ngón tay trỏ (giáp ngón cái) của cháu từ từ tách ra. Nhưng tay của cháu không hề đau, sưng hay nhức mỏi gì. Năm lớp 9, lớp 10, cháu có thường xuyên dùng máy vi tính không biết có phải đó là nguyên nhân không? Với triệu chứng bệnh của cháu, xin Bác sĩ cho biết nguyên nhân và cách điều trị?

Xin cảm ơn bác sĩ rất nhiều.”

Chúng tôi đã chuyển thư email này cho bác sĩ Hồ văn Hiền, và sau đây là phần giải đáp của bác sĩ Hiền:

Ngón tay yếu do dùng phím máy tính quá nhiều.

Hội chứng đường hầm cổ tay

Các ngón và bàn tay phần lớn được điều khiển bởi những cơ bắp có thân cơ nằm trong cánh tay (forearm, avant bras), tức là phần giữa cổ tay và khuỷu tay. Những sợi gân từ từ các cơ ở trên chui qua một đường hầm gọi là đường hầm cổ tay (carpal tunnel), rồi mới nối với các ngón tay. Lúc các cơ này co lại, thì các ngón tay cũng co theo (flexion of the fingers). Cùng chui trong hầm này, có một sợi dây thần kinh lớn, điều khiển một số cơ bên phía ngón cái của bàn tay và phụ trách cảm giác 2/3 bàn tay bên phía đó. Nếu người bệnh dùng các cơ bàn tay nhiều (như đàn piano, đánh máy liên tục ngày này qua ngày khác), khuỷu tay cử động nhiều, các gân có thể viêm (tendinitis), vùng hang cổ tay trở nên quá chật hẹp và median nerve bị đè lên (nerve compression) làm cho bàn tay bị đau, cũng như những cơ ở mu bàn tay bên phía ngón cái bị teo lại trong trường hợp nặng.Trường hợp này gọi là hội chứng đường hầm cổ tay (carpal tunnel syndrome). Viêm gân và hội chứng hầm cổ tay là những thành phần trong hội chứng còn được gọi là 'tổn thương do dùng cổ tay và bàn tay quá nhiều" (overuse injuries of hand and wrist).

Trường hợp cô con gái của vị thính giả hỏi không cầm viết lâu được vì ngón tay trỏ yếu đi, có thể đây là một trường hợp hội chứng hầm cổ tay mô tả ở trên. Tuy nhiên, cũng như mọi khi, bệnh nhân cần được bác sĩ khám và định bệnh chính xác.Một số điều kiện khác có thể giải thích ngón tay bị yếu, không viết lâu được mà chỉ có bác sĩ của bệnh nhân mới giải quyết tường tận được.

Sau đây, tôi xin nói về "overuse injuries" của bàn tay và cổ tay.

Chữa trị:
1) Bảo thủ
-wrist brace (bó (không bó chặt) cổ tay lại để giảm thiểu cử động lập đi lập lại nơi cổ tay.
-đắp nước đá (icing, ice treatment) cho sưng đau cấp tính: dùng nước đá trong bao plastic,hoặc túi đậu xanh petit-pois đặt trong freezer cho lạnh. Không đắp quá 30 phút. Chỉ đắp sau khi hoạt đông gây tổn thương xảy ra (vd lực sĩ sau khi tập luyện, sau chấn thương); không đắp nước đá trước khi vận động.
-đắp nóng (heat treatment); dùng cho trường hợp mãn tính, trước khi hoạt động, làm cho các mô giãn ra, máu lưu thông nhiều hơn.
o Tránh dùng đắp nóng sau khi hoạt động, vào chỗ đang sưng, vì máu có thể dồn đến nhiều hơn và làm sưng thêm.
o Có thể dùng heating pad (túi plastic, hâm nóng vài phút trong lò microwave), hoặc dùng khăn nước nóng.
o Không dùng hơi nóng hoặc đắp đá trên da bị thương tích, nếu vùng đó mất cảm giác, máu không lưu thông bình thường, nếu mắc bệnh tiểu đường (diabetes)
-uống thuốc giảm đau, giảm viêm (NSAIDS) như ibuprofen, tylenol, naprosyn
-bs chích corticoid vào cổ tay.

2) Phẫu thuật cho những trường hợp nặng cần "giải phóng" các sợi gân và dây thần kinh bị gò bó, chèn ép trong cổ tay.

Phòng ngừa
Laptop computers có thể làm hư bàn tay và ngón tay và đau vai, lưng. Cổ tay đau vì bàn phím quá cao, và lưng vai đau vì monitor quá thấp.

Có thể tránh bằng cách:

-dùng màng hình monitor riêng rẽ, dễ đọc hơn và ngang tầm mắt, cho phép ngồi thẳng lưng.
-dùng bàn phím riêng, để thấp dưới bàn để khi đánh máy, có thể giữ khuỷu tay ở góc 90 độ.
-dùng ghế ngổi chắc, điểu chỉnh đúng tầm mình, ergonomic, nghĩa là thích hợp cho những cử động tự nhiên của người dùng.
- nếu mỏi, tê nhức, phải ngưng, nghỉ ngơi, không nên cố gắng quá sức với mục đích "tập cho quen".
Tránh để laptop trên đùi lúc mình dùng máy lâu. Thế ngồi cúi đầu làm mỏi mệt, nhức lưng, cổ, mỏi mắt. Sức nóng phát ra có thể gây phỏng da đùi (laptop burn, erythema ab igne).

Chúc bệnh nhân và phụ huynh may mắn.

Bác sĩ Hồ Văn Hiền (VOA)