Vở tuồng Phạm Công Cúc Hoa in ra DVD của Về Nguồn production. Về Nguồn production
Trên sân khấu một khi đào kép cải lương thành công với vai trò, có nghĩa là “nhập vai” thì coi như nghệ thuật đã đạt được, là nấc thang đi đến trở thành nghệ sĩ nổi tiếng. Thế nhưng, nếu là vai đào hay kép “độc” thì phải đề phòng phản ứng của khán giả. Trong lịch sử cải lương từng xảy ra những sự việc buồn cười, do bởi tài diễn xuất y như thật của nghệ sĩ qua vai trò được gọi là nhập vai.

“Nhập vai” hấp dẫn và nguy hiểm

Vào thời Pháp thuộc, một ông Tây chức quyền một tỉnh ở Nam Kỳ Lục Tỉnh, khi xem cải lương (có người thông ngôn ngồi bên cạnh dịch lại lời hát). Đến lúc cô đào thương với vai trò một nữ tướng mang bụng chửa sắp đẻ con, thất trận chạy dài, mà lại bị tướng giặc đuổi nà (do một kép độc đóng). Cô đào ôm bụng chạy mà tướng giặc cố đuổi sắp bắt được. Tức thì ông Tây rút súng lục bắn mấy phát để can thiệp. Rất may là súng nổ lên trời, chớ không thôi thì anh kép hát với vai trò kép độc bị lãnh đạn và sanh nghề tử nghiệp rồi!

Nếu những giọt nước mắt của khán giả là khen tặng cho những cô đào thương, thì chửi rủa của họ lại là phần thưởng cho những cô đào độc. Người nữ nghệ sĩ thủ vai đào thương để rồi được khán giả ngậm ngùi, xúc động và ngợi khen sau đó, không là chuyện khó. Thế nhưng, dám thủ những vai đanh ác lẳng lơ để làm cho người xem phát ghét và có thể bị nguyền rủa, nhưng sau đó lại khắc được vào lòng họ sự khó quên mới là chuyện khó.
Đào thương thì nhờ có làn hơi ca thiên phú mà có được giao kèo bạc triệu, trong lúc ấy đào lẳng chỉ cậy ở diễn xuất thần tình, mà không hưởng được bao nhiêu lương bổng. Sự khác biệt giữa cải lương và điện ảnh, thoại kịch nằm trong trường hợp này.

Một câu chuyện từng xảy ra ở Long Xuyên vào khoảng năm 1970, lúc ấy ông bầu Cần mang đoàn cải lương Đồng Ấu Kim Nam về diễn tại Đình Cái Sao, thuộc tỉnh An Giang, với thành phần đào kép hầu hết là nghệ sĩ còn trẻ từ 12 đến 16 tuổi. Hôm bữa đó cúng đình nên khán giả tới xem đông đảo, các diễn viên trẻ tuổi của đoàn lên tinh thần trổ hết tài năng.


CD cải lương tuồng Ngôi Nhà Ma của soạn giả Thanh Nga. Nguồn CD Cải Lương
Đêm ấy đoàn diễn vở tuồng Phạm Công Cúc Hoa, đến lớp Tào Thị bạc đãi, hành hạ hai đứa con riêng của Phạm Công làm khán giả tức giận la ó. Nhiều khán giả bất bình trước sự tàn ác của Tào Thị do đào trẻ Xuân Hoa (mới 15 tuổi) đảm trách vai trò, nên đã liệng đủ thứ lên Tào Thị Xuân Hoa. Tiếp đó một bà tuổi sồn sồn bước nhanh lên sân khấu chỉ vào mặt Tào Thị Xuân Hoa mắng:

“Đồ độc ác, đồ gái trắc nết lăng loàn, cái thứ bất lương... thứ trời đánh! Mà thôi, đợi ông trời lâu lắm, để tao đánh trước”.

Vừa dứt lời là bà xáng cho Tào Thị Xuân Hoa mấy bạt tai xiểng niểng. Bị đánh bất ngờ cô đào trẻ ôm mặt khóc hu hu, bỏ hát đi luôn vào hậu trường. Nhân viên dàn cảnh của đoàn chạy ra lôi bà khán giả này xuống, và nhiều khán giả la lớn: “Nó đang hát tuồng chớ đâu phải thiệt, bộ bà khùng rồi sao mà đánh con nhỏ?” Biết mình có lỗi, bà khán giả hành động quá đáng kia đi te te xuống sân khấu rồi lẫn vào đám đông.Trong khi đó thì ở hậu trường, ông bầu gánh cố dỗ dành mà đào Xuân Hoa vẫn khóc tức tưởi không chịu ra hát. Thấy vậy, mấy vị trong Ban Hội Tề Đình Cái Sao mang đồ cúng với nhiều bánh trái, xôi thịt cùng một ít tiền đến tặng đoàn và xin lỗi, chừng đó Tào Thị Xuân Hoa mới chịu tiếp tục hát cho hết vai trò.

Về sau Xuân Hoa được các đoàn lớn như Minh Cảnh, Cửu Long, Tiền Giang mời về cho nhận vai chánh. Trong vở tuồng “Ngôi Nhà Ma” của soạn giả Thanh Nga (cô đào Thanh Nga thật lắm nghề), cô đã bỏ vai cho đào lẳng Thúy Lan một vai trò đào độc. Thúy Lan đã diễn thật xuất thần, đến nỗi khiến cho khán giả chửi mắng um sùm, quên rằng họ đang xem hát chớ đâu phải ngoài đời. Nghe chửi, Thúy Lan rất khoan khoái, thích thú. Bởi không còn gì làm một cô đào đóng vai độc sung sướng hơn, khi thấy mình gây được sự công phẫn của khán giả qua vai trò của mình.

Thúy Lan thành thật nói:

- Đóng vai này nghe chửi chừng nào lại... mát ruột chừng ấy.
Ở đoàn hát Thanh Minh Thanh Nga, đào lẳng Thúy Lan được coi như là cột trụ duy nhất trên phương diện đào “độc”. Theo như một số người sành sỏi về cải lương thì Thúy Lan gần như là một diễn viên toàn diện so với những cô đào cùng trang lứa với cô thời ấy. Tài năng và sở trường của Thúy Lan được chứng minh rõ ràng qua mùa giải Thanh Tâm 1960, khi cô về nhì khít khao với Ngọc Giàu là người đoạt giải. Đó là một trong hàng trăm cảnh do đào lẳng, đào độc đóng, còn kép độc thì cũng làm cho khán giả không những phản ứng ở trong rạp, mà khi ra ngoài xã hội cũng vẫn bị phản ứng không thua gì lúc đang hát.

Cũng là cái số…

Đây xin kể trường hợp kép Linh Tâm chuyên đóng các vai sở khanh, khi ra chợ bị khán giả kể tội. Có lần theo đoàn đi diễn ở Cà Mau, sáng ra chợ đến chỗ bà bán trái cây hỏi mua, thì bà ta vừa nhìn thấy anh, lừ mắt giận dữ không nói một tiếng. Tưởng bà ta chưa nghe rõ nên hỏi bao nhiêu tiền một ký, bất thần bà ta cầm cái nia úp lên thúng trái cây rồi rủa anh một tràng dài:

- Cậu đi chỗ khác, tui thà chịu ế chứ không bán cho mấy thử sở khanh đàng điếm, con gái người ta hiền lành xinh đẹp mà dụ cho mang bầu rồi bỏ, ăn ở thất đức quá dậy?

Linh Tâm đứng chết trân như trời trồng không nói được câu nào, tưởng bà ta nhầm mình với ai đó, không ngờ mấy bà khác cũng xúm lại chửi đổng:

- Cái mặt sở khanh, thấy ghét!

Tiếp theo đó thì mấy bà bên cạnh lại kể thêm nhiều “tội” là khác:

- Hôm qua xem vở cải lương “Đèn Đêm Nhỏ Lệ” nó làm tôi tức phát điên lên được. Lợi dụng cái mã đẹp trai nó lường gạt con gái nhà lành nhẹ dạ. Hôm trước xem vở “Mùa Nước Nổi” cũng thế, nó dụ dỗ cả cô chị lẫn cô em. Rồi vở “Đèn Khuya” nó phụ bạc người cứu nó mà dụ dỗ vợ người ta bỏ chồng bỏ con theo nó, rồi còn bắt cóc con người ta nữa. Cái hạng người bất nhân ấy mà cũng là nghệ sĩ hả?

Có mấy người ở chợ bấy giờ mới hiểu ra chuyện liền cười xen vào:

- Trời ơi, tui tưởng “thằng chả” lường gạt con gái nhà bà, ai dè ổng đóng tuồng mà nhân vật làm bậy chứ có phải ổng đâu mà bà la người ta.

Bà bán hàng vẫn khăng khăng:

- Ngó cái mặt thấy người... không đàng hoàng rồi. Cứ nhớ tới mấy cô phải đau khổ vì nó là tôi chịu hổng nổi.

Linh Tâm lúc ấy mới thở ra. Cái số làm “sở khanh” như anh chắc vẫn còn nghe những lời nguyền rủa dài dài...
Theo RFA