Bộ phim Dark Shadows tạm dịch là Lời Nguyền Bóng Tối được cho ra mắt khán giả Pháp vào lúc mà Viện lưu trữ Phim ảnh Pháp tổ chức cho đến tháng 8/2012 một cuộc triển lãm lớn về thế giới của đạo diễn người Mỹ Tim Burton. Tựa đề làm cho người xem nghĩ rằng đây là một bộ phim ma, nhưng thật ra Dark Shadows lại là một tác phẩm khá khôi hài.

Eva Green vào vai phù thủy Angelique trong Dark Shadows (DR)
Tác phẩm Dark Shadows được phóng tác theo bộ phim truyền hình nhiều tập cùng tên. Được chiếu trên đài truyền hình ABC từ tháng Sáu năm 1966 đến tháng Tư năm 1971, bộ phim này gồm tổng cộng là 1.225 tập, mỗi tập dài khoảng nửa tiếng đồng hồ và từng lập kỷ lục vào năm 1968, vì mỗi ngày thu hút đến 16 triệu khán giả.

Trên màn ảnh nhỏ, Dark Shadows là một bộ phim tình cảm lãng mạn lồng vào thế giới huyền bí siêu nhiên. Một khi được đạo diễn Tim Burton chuyển thể lên màn ảnh lớn, Dark Shadows thoạt nhìn về mặt hình thức khai thác phim kinh dị, nhưng nội dung ý tưởng lại lái hẳn về phía phim hài.

Bộ phim mở đầu với bối cảnh của thế kỷ thứ XVIII (1752), nhân vật chính là Barnabas Collins cùng với gia đình lên tàu ra khơi rời thành phố Liverpool bên Anh để tới nước Mỹ lập nghiệp. Nhờ nghề đóng cá hộp mà chưa đầy 20 năm sau dòng họ Collins trở thành gia đình giàu có và quyền thế nhất ở tiểu bang Maine miền Đông Hoa Kỳ. Trong gia đình này có một người hầu tên là Angelique thầm yêu trộm nhớ Barnabas.

Cô gái có tên gọi như thiên thần nhưng thật ra lại là một vị phù thủy nham hiểm quỷ quyệt. Do thất tình khi thấy Barnabas ngã lòng yêu một cô gái khác (Josette – Victoria Winter), cho nên Angelique mới thốt lời nguyền rủa cả dòng họ Collins, phù phép giết chết song thân của chàng trai, dùng tà thuật để biến anh thành ma cà rồng, thành quỷ hút máu, khiến Barnabas bị nhốt vào cỗ quan tài rồi đem đi chôn sống.

Đến khi hồi tỉnh lại vào năm 1972, Barnabas không ngờ rằng anh đã bị chôn vùi trong hơn hai thế kỷ. Gia cảnh đổ vỡ, sự nghiệp tiêu tan : trang viên đồ sộ cũng như dinh thự hoành tráng thuở nào giờ đây chỉ còn là một cảnh điêu tàn u ám. Thế hệ đời sau của dòng họ Collins bị trù đến nỗi sạt nghiệp, mỗi thành viên trong gia đình này như thể sống lây lất vất vưởng. Cơ nghiệp đời trước coi như là không còn khi mà cô gái Angelique, hung tinh của dòng họ Collins, đã trở thành một chủ công ty hùng mạnh, chiếm đoạt hầu hết các hợp đồng béo bở.

Tình yêu nào lắm oan khiên, ngày Barnabas tỉnh lại cũng là lúc anh sẽ chuốc nhiều tai họa vào đầu. Angelique bằng mọi cách muốn chinh phục lại trái tim của một kẻ nhất quyết không yêu mình mà lại chóng quên định nghĩa của nhà phân tâm học Jacques Lacan : Yêu là trao tặng dâng hiến điều mà ta không có, cho một người chẳng bao giờ khao khát, thèm muốn.

Bộ phim Dark Shadows đánh dấu sự hợp tác lần thứ 8 giữa đạo diễn Tim Burton với ngôi sao màn bạc Johnny Depp. Thế giới kỳ bí siêu nhiên được xây dựng như tác phẩm trước đây Sleepy Hollow (Hiệp sĩ không đầu), nhưng các pha chọc cười lại gần giống với cuộn phim Mars Attacks (Cuộc tấn công từ Sao Hỏa), khi mà người ngoài hành tinh đổ bộ xuống địa cầu và muốn diệt trừ toàn bộ nhân loại.

Đạo diễn Tim Burton khai thác nét khôi hài từ những tình huống chênh lệch, cũng như từ những quan hệ gia đình rối rắm lệch lạc của dòng họ Collins. Vào lúc mà làng điện ảnh có xu hướng làm phim ‘‘vampire’’ (ma cà rồng), thì trong phim của Tim Burton, nhân vật quỷ hút máu lại đi lạc vào thế giới hippie, thời đại của giải phóng tình dục, của các chất kích thích gây ảo giác phiêu diêu.

Nhân vật chính Barnabas, với phong cách trưởng giả quý phái của một người sinh trưởng vào giữa thế kỷ thứ 18 không khỏi bỡ ngỡ lạ lẫm trước những trào lưu của thập niên 1970, xã hội vật chất tiêu thụ đầy dẫy các quán ăn nhanh (fast food), nơi mà lối sống theo kiểu Mỹ được quảng cáo qua màn ảnh truyền hình. Phong cách hơi cổ xưa từ lối đi đứng cho đến cách ăn nói, khiến cho nhân vật chính trở nên hơi quê mùa, ngớ ngẩn.

Về điểm này, Tim Burton không sáng tạo gì mới bởi vì mô-típ của một nhân vật thời xưa lạc vào thế giới thời nay từng được khai thác trong bộ phim Hibernatus, quay vào năm 1969. Để nhấn mạnh tính lố bịch của nhân vật, đạo diễn Tim Burton cài nhiều yếu tố ngoại cảnh vào nội dung cốt truyện, Barnabas đọc quyển tiểu thuyết Love Story, tác phẩm best seller này sau đó được dựng thành một trong những bộ phim tình cảm ăn khách nhất mọi thời đại. Barnabas nghe nhạc tình của The Carpenters (bản nhạc Top of the World), nhạc rock của Alice Cooper, của nhóm Moody Blues (Night in White Satin), các dạo khúc gợi tình ướt át của Barry White : Tim Burton dùng những cái nháy mắt để đập phá những hình ảnh khuôn sáo mà công chúng thường liên tưởng ngay khi nhắc đến thập niên 1970.

Ngày tỉnh lại của Barnabas cũng là thời điểm tái diễn của mối tình tay ba, nhưng một câu chuyện tình như vậy chỉ lâm ly vào những thế kỷ trước, chứ ít còn gay cấn vào cái thời mà xã hội Âu Mỹ đang tự cởi trói với phong trào giải phóng tình dục. Đạo diễn Tim Burton ở trong tư thế của một người đi dây, giữa một bên là phim ma, và một bên là phim hài, nhưng rốt cuộc tính chất hài hước của Dark Shadows lấn át hẳn phần kinh dị.

Đạo diễn người Mỹ có đủ tay nghề và thủ thuật để lôi cuốn khán giả cho dù kịch bản và ý tưởng không có nhiều trọng lượng cho lắm. Có thể nói là Dark Shadows là một bức hí họa, có nhiều chỗ châm biếm mỉa mai nhưng lại thiếu thâm độc, cay cú. Đây không phải là tác phẩm xuất sắc nhất của đạo diễn Tim Burton so với những ý tưởng táo bạo trước đây trong bộ phim Edward bàn tay kéo, hay là Hiệp sĩ không đầu Sleepy Hollow.
Nổi tiếng là một trong những tên tuổi lớn của làng nghệ thuật thứ bảy, đạo diễn Tim Burton cũng như Quentin Tarantino và David Lynch thường xây dựng một thế giới phim ảnh riêng biệt, dễ nhận diện và khó thể nhầm lẫn với các đạo diễn khác. Ngoài ngôn ngữ hình ảnh, cả ba tác giả này còn tận dụng mảng âm thanh, để đánh vào trí tưởng tượng của người xem.

Tarantino dùng ảnh và nhạc để cài các mô-típ ăn khách trước kia, do anh rất ngưỡng mộ dòng phim thị trường những năm 1960, 1970 bao gồm cả phim kiếm hiệp võ thuật Hồng Kông của hãng phim Shaw Brothers, các loại phim cao bồi hay hành động của Mỹ và dòng phim của cộng đồng da đen blaxploitation. Đạo diễn David Lynch lại dùng âm thanh để bổ túc cho hình ảnh thay vì đơn thuần minh họa, ông mở ra những góc khuất nội tâm, một thế giới mông lung hoang tưởng xóa mờ ranh giới giữa mộng và thực.

Còn trong phim của Tim Burton, hiệu ứng thính giác và thị giác được khai thác tối đa, với những hình ảnh cực kỳ trau chuốt, âm thanh kỹ lưỡng công phu. Trước khi quay phim truyện với diễn viên bằng xương thịt, Tim Burton đã khởi đầu sự nghiệp với phim hoạt hình, điều đó phần nào giải thích vì sao âm thanh chiếm một vị trí quan trọng không kém gì hình ảnh.

Cách dàn dựng của Tim Burton tinh tế trong từng chi tiết, từ y phục cho đến hóa trang, các cảnh quay thật ra bao gồm nhiều bộ môn nghệ thuật kết hợp lại : video clip, thiết kế, đồ họa và thậm chí nghệ thuật sắp đặt. Điều đó được phản ánh rất rõ qua cuộc triển lãm tại Viện lưu trữ Phim ảnh của Pháp Cinémathèque Française ở Paris, cũng như tại Viện bảo tàng Nghệ thuật Đương đại MOMA tại New York vào năm 2010.

Thế giới của Tim Burton không phải là phim kinh dị, mà lại hàm chứa nhiều yếu tố quái đản hoang đường. Một lối kể chuyện cổ tích nhưng chẳng có gì là thần tiên. Tim Burton bị cám dỗ, nếu không nói là bị ám ảnh, bởi vẻ đẹp huyễn hoặc mê hồn nhưng không phải của ánh sáng mà là của bóng tối. Trung thành với lối làm phim này, Tim Burton đã quay Dark Shadows với phong cách gothic, chất lượng có thể không đồng đều từ đầu cho đến cuối, cho dù cực kỳ u tối nhưng lại hàm chứa những đoạn phim đậm đặc chất thơ. Đặc biệt trong cách dùng màu sắc để kể một câu chuyện liêu trai : da người y hệt như men sứ.

Nhờ vào cái tài dẫn dắt câu chuyện và nhất là cách tạo dựng không gian bối cảnh của những năm 1970, Tim Burton nắm sẵn trong tay một cây đũa thần để tung ra những phép lạ quái gở. Tuy nhiên, sự pha trộn giữa hai mạch phim kinh dị và khôi hài đôi khi không được hài hòa cho lắm, và như vậy chưa đạt đến tầm mức của những bộ phim kinh điển, chẳng hạn như tác phẩm Le Bal des Vampires của đạo diễn Roman Polanski. Trái với tựa đề Dark Shadows, Lời nguyền trong Bóng tối coi vậy mà dễ quên mau, có phép lạ mà lại thiếu nhiệm mầu, quỷ hút máu nhưng lại cắn không đau.
Source: RFI