Mức độ nguy hiểm của các loại viêm gan siêu vi A, D và E
Chúng có những hình thể khác nhau và có thể gây bệnh ở những mức độ trầm trọng khác nhau. Nhưng hiện nay người ta chỉ mới tập trung vào 5 loại chính là viêm gan siêu vi A, B, C, D, E. Do mức độ nguy hiểm của các loại virus này, Quỳnh Như sẽ lần lượt gởi đến quý thính giả một số thông tin liên quan đến chúng. Và trong chương trình “Sức khỏe và Đời sống” kỳ này, bác sĩ Trần Văn Sáng, phát ngôn viên của Hội Bảo vệ Sức khỏe Người Châu Á tại Hoa kỳ sẽ cung cấp những thông tin vắn tắt về các loại siêu vi A, D, E.
Thưa quý vị, chương trình kỳ trước đã đề cập đến những thể bệnh chủ yếu do siêu vi viêm gan gây ra, là viêm gan cấp tính, viêm gan tối cấp, và viêm gan mãn tính hay còn gọi là viêm gan kinh niên. Ngành y khoa ngày nay đã xác định được năm loại siêu vi thường gặp, có thể gây ra các căn bệnh viêm gan nói trên, và đặt tên chúng theo thứ tự alphabet như sau: siêu vi viêm gan A gây ra bệnh viêm gan siêu vi A, siêu vi viêm gan B gây ra bệnh viêm gan siêu vi B, siêu vi viêm gan C gây ra bệnh viêm gan siêu vi C, siêu vi viêm gan D gây ra bệnh viêm gan siêu vi D, siêu vi viêm gan E gây ra bệnh viêm gan siêu vi E. Nói đến bệnh viêm gan siêu vi nhiều người cứ nghĩ rằng chỉ có hai loại phổ biến là B và C vì chúng rất nguy hiểm. Thực ra các loại siêu vi viêm gan A, D, và E tuy mức độ nguy hiểm và trầm trọng có phần kém hơn so với B, và C, nhưng cũng có thể gây ra những thể bệnh viêm gan cấp tính, và trong những trường hợp nặng có thể dẫn đến tử vong cho người bệnh.
Siêu vi viêm gan A
Siêu vi trùng gan A chỉ gây ra cơn viêm gan cấp tính, và những trường hợp kinh niên thì rất hiếm, chỉ có thể gây ra bệnh tử vong trong những trường hợp viêm an cấp tính.
Trong khuôn khổ của bài này bác sĩ Trần Văn Sáng, chuyên gia về nội khoa ở tiểu bang Virginia sẽ giải thích một số điều về siêu vi gây bệnh viêm gan A, D, và E. Trước tiên xin được đề cập đến siêu vi viêm gan A gây bệnh viêm gan siêu vi A. Đây là một bệnh rất phổ biến, vì siêu vi A có mặt ở tất cả các nơi trên thế giới, và lây truyền dễ dàng theo đường ăn uống. Do đó đã có những lần, viêm gan siêu vi A trở thành dịch bệnh.
"Siêu vi trùng gan A chỉ gây ra cơn viêm gan cấp tính, và những trường hợp kinh niên thì rất hiếm, chỉ có thể gây ra bệnh tử vong trong những trường hợp viêm an cấp tính.
BS Trần Văn Sáng"
Các triệu chứng của viêm gan siêu vi A như: đau bụng vùng bên phải, nước tiểu sậm màu, sốt, mệt, vàng da thường không trầm trọng, nhưng nhiều khi kèm theo tiêu chảy, ngứa, biếng ăn. Viêm gan siêu vi A thường không dẫn đến bệnh viêm gan kinh niên, không gây xơ gan, ung thư gan, nhưng cũng có khi bệnh trở nặng, và kéo dài, do vậy cũng không thể coi thường.
Về mức độ nguy hại của siêu vi viêm gan A, Bác sĩ Trần Văn Sáng giải thích như sau:
“Siêu vi trùng gan A chỉ gây ra cơn viêm gan cấp tính, và những trường hợp kinh niên thì rất hiếm, vì siêu vi trùng gan A chỉ có thể gây ra bệnh tử vong trong những trường hợp viêm an cấp tính. Nếu trường hợp cấp tính quá nặng thì người bệnh mới có thể bị tử vong, chứ ít có trường hợp nó gây ra những biến chứng viêm gan kinh niên lâu dài như hai loại B và C.”
Viêm gan siêu vi A là bệnh có tỷ lệ mắc cao ở những nước có điều kiện kinh tế còn kém phát triển và yếu về khâu vệ sinh thực phẩm. Bệnh ít khi lây truyền qua đường máu và con đường lây lan của bệnh chủ yếu qua đường ăn uống từ người bệnh sang người lành, vì thế càng làm cho nguy cơ mắc bệnh tăng cho những người thường đi du lịch quốc tế nếu bệnh không được kiểm soát một cách đúng đắn.
Bệnh viêm gan siêu vi A được biết đến từ rất sớm, ngay từ thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên, Hyppocrates đã mô tả lâm sàng bệnh này với tên gọi là "bệnh vàng da truyền nhiễm".
Đến năm 1947, bệnh được đặt tên là viêm gan A để phân biệt với bệnh viêm gan B, là một bệnh viêm gan do virus lây truyền qua đường máu.
Làm thế nào siêu vi viêm gan A có thể xâm nhập vào cơ thể con người, phát ngôn viên Hội Bảo vệ Sức khỏe Người Châu Á tại Hoa kỳ nói rằng:
“Siêu vi trùng gan A hoàn toàn khác với siêu vi trùng gan B, C, D, E vì đây là một loại siêu vi trùng thường có trong nước nhiễm phân của người bệnh, và người ta dùng nước này để tưới rau cải, trái cây v.v… Nước này có mang mầm bệnh nên nếu dùng những loại thực phẩm ở các nông trại sử dụng nước bị nhiễm siêu vi trùng gan A này thì sẽ gây ra những trận dịch nhỏ do siêu vi trùng này gây nên. Ngoài ra, siêu vi trùng gan A còn được tìm thấy trong những loại nghêu, sò ốc, hến, và khi ăn các loại sò ốc này chúng ta thường không muốn đun quá chín vì sợ mất ngon. Nếu làm như vậy thì cũng có khả năng nhiễm bệnh vì các con nghêu sò này sẽ mang mầm bệnh có siêu vi trùng gan A và sẽ có khả năng gây bệnh. Nói chung cách truyền bệnh của nó là như vậy, nó có những cái nguồn, và đặc biệt là những người lo vấn đề thực phẩm hay làm việc ở những nông trại, nếu họ mang mầm bệnh thì qua sự làm việc tiếp xúc với các thực phẩm cầm trên tay, mà họ không rửa tay kỹ thì chính họ cũng có thể là người mang mầm bệnh đến cho những người khác. Đặc biệt là trong trường hợp các nhà hàng hay những nơi nấu nướng thực phẩm cung ứng cho những người khác, nếu như có một người bị bệnh, mà người này không được chữa bệnh, và cũng không dùng găng tay bảo vệ, thì chính họ cũng sẽ là người gây bệnh cho những người khác bằng cách làm cho thực phẩm bị ô nhiễm với con vi trùng naỳ và truyền đi từ người này sang người khác.”
Siêu vi viêm gan D và E
Siêu vi viêm gan A là vậy còn đối với hai loại siêu vi khác là D và E thì như thế nào? Bác sĩ Trần Văn Sáng cho biết:
Đối với D và E thì con siêu vi trùng D không có vấn đề gì quan trọng hơn những con khác là vì nó sống cộng sinh với một con vi trùng khác, và người ta thấy con vi trùng gan D chỉ có thể gây bệnh khi có sự hiện diện của siêu vi trùng B mà thôi. Chính vì vậy trong những trường hợp chữa bệnh mà gặp khó khăn và người bệnh không có tiến triển tốt thì cũng nên nghi ngờ có sự hiện diện của một con siêu vi trùng bên cạnh đó là một con siêu vi trùng sống cộng sinh với một con siêu vi trùng khác là siêu vi trùng gan D. Siêu vi trùng gan D cũng có thể gây bệnh giống như vậy nhưng mức độ trầm trọng của nó so với B và C thì nó không thể sánh bằng. Siêu vi trùng E cũng vậy, nó có thể gây ra bệnh kinh nên nhưng tỉ lệ bệnh rất hiếm vì nó phải truyền qua con vật. Hiện nay các thống kê và những tỉ lệ bệnh do nhiễm siêu vi E tương đối cũng còn thấp.”
Bác sĩ Trần Văn Sáng giải thích cụ thể cách thức gây bệnh của siêu vi viêm gan E như sau:
“E là một loại siêu vi trùng cũng có thể gây bệnh cho người nhưng cái chính của nó là gây bệnh viêm gan cho súc vật như heo nai và những con thú trong rừng. Đây cũng là một điều khám phá đặc biệt, không phải chỉ con người mới có thể bị nhiễm siêu vi trùng viêm gan mà những con vật cũng có thể bị nhiễm. Đặc biệt siêu vi trùng E lại gây bệnh nhiều cho những con vật như heo nai hay những con vật mà thường chúng ta nghĩ nó không bị bệnh nhưng chúng cũng bị bệnh và con siêu vi trùng E cũng gây ra những biến chứng về gan cho chúng như vậy.”
"Siêu vi trùng gan D cũng có thể gây bệnh giống như vậy nhưng mức độ trầm trọng của nó so với B và C thì nó không thể sánh bằng."(BS Trần Văn Sáng)
Cũng theo bác sĩ Sáng nếu như chúng ta sử dụng thịt hay gan của những con vật như heo, nai bị nhiễm siêu vi viêm gan E mà không nấu chín thì cũng sẽ có nguy cơ bị lây nhiễm siêu vi này.
Liên quan đến vấn đề chữa trị đối với siêu vi viêm gan A và E, phát ngôn viên của Hội Bảo vệ Sức khỏe Người Châu Á tại Hoa kỳ cho biết:
“Thật sự thì hiện nay đối với những người bị nhiễm loại siêu vi trùng A, E này thì không có thuốc đặc hiệu để chữa cho họ, người thầy thuốc chỉ có nhiệm vụ bảo vệ lá gan của họ bằng cách sử dụng những loại dinh dưỡng, những chất dịch truyền để giữ cơ thể lướt qua được những cơn suy gan cấp tính, chứ hiện nay thì vẫn chưa có thuốc đặc trị dành để chữa trị cho bệnh viêm gan cấp tính A và E.”
Nhưng rất may là viêm gan siêu vi A đã có thuốc chủng ngừa rất hữu hiệu – hai mũi tiêm cách nhau khoảng 6 tháng hay một năm. Trẻ em và những người đi du lịch đến các qúôc gia đang phát triển nên chích ngừa, và nên chích thuốc sau khi biết có tiếp xúc với loại siêu vi này trong vòng hai tuần lễ thì có thể bảo vệ cơ thể tránh những biến chứng nặng do siêu vi viêm gan A gây ra. Đồng thời, một yếu tố quan trọng hàng đầu trong vấn đề phòng bệnh mà các chuyên gia vệ sinh dịch tể vẫn thường hay nhắc nhở mọi người, là cần áp dụng các phương pháp vệ sinh, rửa tay thật kỹ với xà phòng sau khi đi vệ sinh.
Viêm gan siêu vi A là bệnh truyền nhiễm cấp tính, lưu hành khắp nơi trên thế giới, tuy nhiên tính phổ biến khác nhau ở từng vùng. Ở các nước nghèo, các nước đang phát triển do điều kiện vệ sinh kém, bệnh này khá phổ biến. Ở khu vực Đông Nam Á, viêm gan siêu vi A thường gặp ở trẻ em và thanh thiếu niên. Một nghiên cứu tiến hành ở Indonesia cho biết, có những vùng tỷ lệ nhiễm viêm gan siêu vi A ở trẻ em dưới 4 tuổi lên đến 90-100%. Việt Nam cũng là nước có căn bệnh này lưu hành rộng rãi. Một nghiên cứu trước đây của các nhà khoa học cho biết tại huyện Tân Châu, tỉnh An Giang tỉ lệ nhiễm viêm gan siêu vi A ở trẻ em là 97%. Tại các bệnh viện, siêu vi viêm gan A là nguyên nhân của khoảng 35-50% số trường hợp bệnh viêm gan cấp. Ngược lại, tại các nước phát triển, như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, v.v… do đầy đủ điều kiện vệ sinh, cộng với chương trình tiêm chủng vắc-xin viêm gan A sớm được triển khai nên tỷ lệ nhiễm viêm gan siêu vi A liên tục giảm.
Do vậy trong tương lai nếu tất cả trẻ em trên thế giới đều được chủng ngừa và thuốc chủng ngừa được phân bố tại tất cả các qúôc gia thì chỉ trong vòng vài thập niên, bệnh viêm gan siêu vi A sẽ được loại ra khỏi hành tinh này, như một số loại vi trùng đã bị tiêu trừ trong quá khứ.
Chương trình Sức khỏe và Đời sống tuần này xin dừng ở đây. Cám ơn quý vị đã lắng nghe và Quỳnh Như xin hẹn gặp lại quý vị vào tuần tới.
Quỳnh Như, phóng viên RFA
