Xe không người lái của Google. (Getty Images)
Có lẽ nhiều độc giả, khi đọc đề tựa trên, sẽ liên tưởng đến những từ “Việt Nam mới” du nhập vào miền Nam, trong đó có “đồng hồ không người lái”. Đến nay, những thứ “không người lái” đã bao gồm vệ tinh trên không gian và máy bay trinh sát và thả bom.
Dùng máy bay không người lái để thả bom là một hình thức giao mạng người cho máy móc và kỹ thuật, nhưng dĩ nhiên mạng kẻ địch hoặc thậm chí mạng thường dân liên can không phải là điều người ta quan tâm khi dùng đến bom. Vả chăng, máy bay có hay không có người lái là những động cơ di chuyển trên tầng không nơi giao thông có thể gọi là vắng vẻ rất nhiều so với đường xá trên mặt đất. Đây có lẽ là lý do chính tại sao con người có thể an tâm phóng vệ tinh hoặc phi thuyền không người lái vào không gian, cũng như điều khiển từ xa những chiếc máy bay không người lái để làm những nhiệm vụ khác nhau, trong khi chưa có những chuyến bay chở hành khách không người lái, và chưa có xe hơi chở người nhưng lại không người lái.
Thực tế này đã bắt đầu thay đổi khi công ty Google, một công ty kỹ thuật cao hàng đầu thế giới, loan báo dự án xe không người lái vào năm 2010, sau khi bắt đầu thử nghiệm mẫu xe trên đường thật từ năm 2009. Google không phải là công ty đầu tiên nghiên cứu về kỹ thuật này: tất cả những công ty xe hơi lớn trên thế giới từ Âu sang Á đều đã và đang có cùng dự án.
Cho đến nay, chưa công ty nào đưa ra một mẫu mã đủ hoàn thiện để thực hiện thử nghiệm quy mô lớn, nhưng một số kỹ thuật phát triển liên quan đến dự án đã vào hoạt động của những chiếc xe đang vận hành, chẳng hạn như kỹ thuật đậu xe tự động, kỹ thuật gia giảm tốc độ xe để tránh tai nạn khi người lái xe dùng kỹ thuật giữ tốc độ (cruise control)…
Tháng Năm vừa qua Google đã loan báo rằng công ty sẽ sản xuất 100 mẫu xe không người lái mới nhất, một chiếc xe hoàn toàn tự động, có nghĩa xe không có bánh lái hoặc chân ga hoặc bàn thắng. Chỉ hai tháng sau, vào cuối tháng Bảy, chính phủ Anh tuyên bố sẽ cho phép xe tự động (không người lái) dùng đường xá công cộng (thay vì chỉ là đường tư nhân như hiện nay) vào tháng Một năm tới. Những chiếc xe đầu tiên sẽ nằm trong ba cuộc thử nghiệm ở ba thành phố khác nhau của Anh, kéo dài từ 18 đến 36 tháng.
Nếu thời điểm tháng Một năm tới dường như quá nhanh chóng với một kỹ thuật vẫn còn cần hoàn thiện, nó đã là trễ so với hứa hẹn ban đầu của Bộ Giao Thông Anh rằng thử nghiệm xe tự động sẽ bắt đầu vào cuối năm 2013. Hơn nữa, chỉ còn 5 tháng trước khi thử nghiệm chính thức bắt đầu, mà Bộ Giao thông Anh vẫn chưa quyết định sẽ thử nghiệm loại xe hoàn toàn tự động như mẫu mới của Google, hay loại xe tự động nhưng vẫn giữ khả năng được điều khiển, nghĩa là có bánh lái, chân ga và bàn thắng.
Sớm hay trễ, Anh quốc sẽ là tâm điểm chú ý trong sự tiến triển của xe tự động, không những về mức sẵn sàng của kỹ thuật, mà còn trong tác động và thay đổi xe tự động sẽ mang đến cho pháp luật, xã hội, lối sống. Đầu tiên, luật giao thông cần thay đổi để cho phép sự hiện diện của những xe tự động có hành khách nhưng không có người lái.
Rắc rối hơn nhiều là luật bảo hiểm: khi tai nạn xảy ra có liên quan đến xe tự động, làm thế nào để công ty bảo hiểm quyết định trách nhiệm? Hiện nay, 95% tai nạn xe là do lỗi của người lái, nên dự đoán của chuyên gia là số tai nạn xe sẽ giảm đáng kể với xe tự động. Tuy thế, khi tai nạn xảy ra, chi phí sửa chữa có thể cao hơn vì cái giá đắt của kỹ thuật cao trong xe. Trách nhiệm về tai nạn có thể được định đoạt bằng dữ liệu trong hộp đen (black box) của xe, như thế trong trường hợp xe hoàn toàn tự động, hành khách có thể phải chịu trách nhiệm cho lỗi của máy móc mình sở hữu. Cuối cùng, là quan ngại về tội phạm: xe không người lái có thể dùng để gây tai nạn, hoặc hệ thống máy móc trong xe có thể bị tấn công và điều khiển từ xa.
Riêng ở California, Google đã chạy thử hơn 300 ngàn km đường (tư nhân) với xe tự động, và Thống Đốc Brown đã ký luật cho phép thử nghiệm xe tự động trên đường công cộng, nhưng California chưa có dự án và thời điểm thử nghiệm chính thức.
Nguyễn Phương
