Năm 2013, Liên Hiệp Quốc lên tiếng khuyến khích người dân trên thế giới nên tập ăn côn trùng để có thể giảm bớt nạn đói trên thế giới. Trong một phúc trình của Tổ chức Nông Lương Liên Hiệp Quốc nói rằng ăn côn trùng có thể giúp tăng thêm chất dinh dưỡng cho cơ thể và làm giảm ô nhiễm.
Một người nếu muốn có sức khoẻ tốt và một thân hình cân đối thì mỗi bữa ăn phải có đủ các chất đạm, chất sơ, và chất béo lành mạnh. Những chất đạm có phẩm chất tốt có thể lấy từ những thực phẩm như trứng, thịt gia cầm, hải sản và bơ sữa ít chất béo. Ngoài những thực phẩm trên, một lựa chọn khác mà người ta có thể sử dụng được mà lại rất rẻ, không hại đến hệ sinh thái và dĩ nhiên là phẩm chất tốt không kém bất kỳ loại chất đạm nào khác: đó là côn trùng.
Món “đặc sản” này, đối với người Á châu, đặc biệt là ở khu vực Đông Nam Á, và người Phi châu, không phải là món ăn xa lạ. Đi du lịch Thái Lan hay Campuchia, những món côn trùng rang, sào, nướng được bày bán đầy dọc theo những con đường như là những món quà vặt. Thêm nữa, có nhiều món nhiều người, không chỉ người địa phương mà cả khách du lịch, đã thử và nói rằng rất ngon. Nhưng với người Tây phương, đa số nghe thấy ăn côn trùng nếu không phát hoảng thì cũng khó có thể tin được những sinh vật loe ngoe đó lại có thể ăn được.
Theo phúc trình của Liên Hiệp Quốc, hiện có hơn 2 tỉ người trên thế giới đã tìm cách cải thiện trong những bữa ăn của họ bằng côn trùng. Tuy thế, người phương Tây khi nghe đến ăn côn trùng thì phần đông còn nhăn mặt tỏ vẻ “ghê tởm” coi như thứ gì đó vừa lạc hậu vừa man rợ, và đó chính là rào cản ngăn tâm lý không cho nhiều loại sâu bọ được chen vào những đĩa thức ăn trong bữa ăn của họ.
Tuy nhiên, quan trọng hơn hết là ở những quốc gia nghèo, côn trùng sẽ là phần thực phẩm tăng cường để giúp làm giảm bớt số trẻ em đang bị suy dinh dưỡng trầm trọng.
Cũng theo phúc trình trên, ong, bọ cánh cứng và nhiều loại côn trùng khác đã không được sử dụng đúng mức như những nguồn thực phẩm cho người và gia súc. Nuôi và ăn côn trùng là “một trong nhiều giải pháp để giải quyết vấn đề bảo đảm đủ lượng thực phẩm nuôi dân” trên thế giới trong tương lai. Mà côn trùng thì có mặt ở khắp nơi, chúng sinh sôi nẩy nở rất nhanh, nuôi không quá tốn kém mà mang lại một lượng thực phẩm rất lớn. Ví dụ nuôi dế, lượng thực phẩm để nuôi dế tốn ít hơn nuôi heo bò gấp 12 lần nhưng lại sản xuất lượng chất đạm bằng nhau. Và nuôi côn trùng sẽ không làm ảnh hưởng nhiều tới môi trường, phần lớn các loại côn trùng thường thải chất khí nhà kính (greenhouse gas) thấp hơn so với những loại gia súc khác.
Bây giờ nhiều người còn sợ khi nhắc tới côn trùng nhưng có lẽ không lâu đâu, chỉ độ 20 năm nữa rất có thể nhiều người nội trợ sẽ phải tìm tới côn trùng. Theo một số nhà tương lai học, dân số càng ngày càng đông và giá thực phẩm trồi sụt thất thường sẽ buộc nhiều người phải suy nghĩ lại mà thay đổi những loại thực phẩm người ta sẽ ăn trong tương lai.
Giá thực phẩm cao, dân số tăng và mối quan tâm lo lắng về biến đổi môi trường là một vài vấn đề mà những tổ chức như Liên Hiệp Quốc và chính phủ của một số quốc gia hiện đang lo làm sao nuôi nổi một dân số khổng lồ trên thế giới trong tương lai.
Ở Anh Quốc, giá thịt càng ngày càng cao làm nhiều người thấy trước tình trạng này sẽ có một tác động rất lớn đến chuyện ăn uống và dinh dưỡng của người dân nước này. Một số nhà nghiên cứu trong lãnh vực kỹ nghệ thực phẩn tiên đoán giá thịt tại Anh Quốc có thể tăng gấp đôi chỉ trong vòng năm bảy năm tới làm cho món thịt trở thành món thực phẩm xa xỉ như một vài thế kỷ trước chỉ dành cho đám thượng lưu quý tộc, người dân bình thường thì chỉ độc bánh mì và rau quả. Có lẽ tình trạng không đến nỗi bi thảm đến mức đó, nhưng chắc chắn là có nhiều người sẽ không có khả năn ăn thịt mỗi ngày, và kết quả là họ phải tìm những nguồn chất đạm khác thay thể vào kẽ hổng đó.
Các nhà tương lai học đơn cử một vài thí dụ về những loại thực phẩm tương lai như thịt nhân tạo (lab-grown meat) – hiện có một số nghiên cứu gặt hái được những kết quả đáng khích lệ; rong biển – rất phong phú với khoảng 10.000 loại khác nhau trong đó nhiều trăm loại có thể ăn được và một số nhà nghiên cứu nghĩ rằng việc trồng rong biển có nhiều khả năng sẽ trở thành một ngành kỹ nghệ nông sản lớn nhất trên thế giới trong tương lai; và dĩ nhiên món côn trùng cũng có trong danh sách những loại thực phẩm tương lai của nhân loại.
Côn trùng, trong tương lai có thể được gọi bằng một danh từ kỹ thuật là “nông súc tí hon” vì chúng sẽ được chăm nuôi trong các trại như người ta nuôi heo bò gà hiện nay, sẽ trở thành một trong những thực phẩm chính của nhân loại. Người ta ước tính có khoảng 1.400 loại côn trùng có thể ăn được.
Mới đây, chính phủ Hòa Lan đã đầu tư một khoản tiền khá lớn, khoảng một triệu euros, vào việc nghiên cứu và soạn thảo luật để kiểm soát ngành chăn nuôi côn trùng. Nghĩa là Hòa Lan sẽ là quốc gia tiên phong trong ngành chăn nuôi hứa hẹn nhiều tiềm năng này.
Một phần lớn dân số trên thế giới đã tiêu thụ côn trùng như là một phần thực phẩm hằng ngày của họ. Sâu bướm và ve sầu là những món rất được ưa chuộng ở Phi châu, ong là món thuộc loại cao lương mỹ vị ở Nhật, dế được thưởng thức ở khắp nơi trên đất Thái Lan.
Nhưng các nhà nghiên cứu cũng nói rằng muốn cho người dân ở những khu vực như Âu châu và Bắc Mỹ chịu ăn côn trùng thì những nhà chế biến thực phẩm phải tìm cách biến đổi hình ảnh của cào cào châu chấu cho khác đi. Cứ thử tưởng tượng những con sâu đang ngo ngoe hay những con dế nằm chổng ngược chân lên trời thì nhìn thôi cũng đủ hãi rồi đâu ai lại dám cho vào miện nhai. Thế nên, trong tương lai, những cào cào, châu chấu, sâu bọ sẽ trở thành những miếng thịt băm hay xúc xích rất bắt mắt sẵn sàng nằm gọn gàng trên những đĩa thức ăn của nhiều gia đình.
Nói thế để thấy rằng những quốc gia văn minh Tây phương đã đi sau một bước so với nhiều nơi khác trên thế giới đã biết thưởng thức những món làm từ côn trùng. Có thể nói côn trùng không chỉ là loại thực phẩm với đầy đủ chất dinh dưỡng mà còn ngon nữa. Có một vài khu vực du lịch còn đi xa hơn đưa côn trùng lên thành một thứ ẩm thực đặc biệt.
Hãy nhìn qua một số loài côn trùng hiện đang được chiếu cố đến nhiều nhất:
Châu chấu, dế và ve sầu là những loại côn trùng được tiêu thụ nhiều nhất trên thế giới hiện nay. Loài côn trùng chỉ nhảy mà không đi này rất dễ tìm (thường ở những khu đầm lầy), dễ bắt và được cho là rất ngon và bổ dưỡng. Chỉ một nắm châu chấu thôi cũng có thể chứa từ 14 đến 28 grams chất đạm và rất giàu chất vôi và sắt.
Thịt châu chấu và những côn trùng cùng loại có mùi vị bão hoà nên sẽ là món thực phẩm lý tưởng dễ chế biến thành nhiều món, như ninh, hầm, xào, và những món có vị đậm. Nhưng cách chế biến món châu chấu được ưa thích nhất vẫn là rang lên rồi nêm nước tương, tỏi, hành và ớt.
Sâu bướm là loại côn trùng khác được tiêu thụ rộng rãi trên thế giới, đặc biệt là ở những khu vực ở châu Phi như Botswana, miền bắc Nam Phi và Zimbabwe. Cứ mỗi 100 grams sâu bướm phơi khô có chứa 53 grams chất đạm và khoảng 15% chất béo, được cho là có tỉ lệ chất đạm và béo nhiều hơn thịt bò và cá.
Bọ cánh cứng là loại côn trùng khác rất được ưa chuộng của nhiều người trên thế giới. Có rất nhiều loại bọ cánh cứng nhưng hiện được biết có 78 loại sống ở những nơi hồ ao là ăn được. Chất bổ dưỡng nhiều ít là còn tùy thuộc vào loại bọ nào, nhưng với loại bọ cánh cứng sống trên những cây cọ và dừa, mỗi phần ăn có chứa tới 36 grams chất đạm. Loại côn trùng này còn được biết là nguồn chất khoáng phong phú như vôi, sắt và kẽm.
Nhớ trước đây được nghe kể lại là những tù cải tạo cộng sản thường luôn bị bỏ đói kinh niên, ăn uống không đầy đủ, đã thế còn phải lao động khổ sai nên suy dinh dưỡng trầm trọng. Thế nên người tù cải tạo thèm đủ mọi thứ mà trong tù thì đâu có gì để ăn. Nếu chẳng may không được gia đình tiếp tế đều đặn thì bắt buộc phải tìm cách xoay sở để cải thiện bữa ăn. Vì vậy mà có thể nói thứ gì ngọ nguậy được là người tù ăn, ngoại trừ một thứ là con gián.
Rồi lại nhớ lúc nhỏ có lần đọc truyện Trạng Quỳnh, trong đó có một truyện kể có lần nhà vua than ăn không ngon. Trạng Quỳnh bèn hiến kế mang đến cho vua một món ăn.Vua hỏi món tên gì và Trạng bèn thưa là món “đại phong” nhưng bắt vua phải nhịn cho bụng thật đói mới được mở ra ăn. Vua nghe lời nhịn cho đến lúc đói quá chịu không nổi nữa mới mở ra ăn và quả nhiên là quá ngon. Sau đó nhà vua được Trạng giải thích “đại phong” chỉ là chơi chữ, nghĩa là gió lớn thì chùa đổ, chùa đổ thì tượng lo tức nói lái lại là “lọ tương” thế thôi. Một món ăn rất dân dã. Vua bụng đói nên ăn thứ gì cũng ngon miệng chứ không cứ gì lọ tương.
Thế mới biết, thói đời khi cuộc sống đầy đủ sung túc thì người ta bầy trò phú quý sinh lễ nghĩa chứ nếu chẳng may bị bỏ đói vài hôm thì thứ gì cũng phải ăn thôi. Côn trùng hay sâu bọ cũng ăn tất.
Huy Lâm
