Không ít người Việt Nam, nhất là người lớn tuổi, khi qua Mỹ “nếm” sữa đều bị Tào Tháo rượt tức bị tiêu chảy, ói mửa... Họ là những người “không chịu được chất lactose”.

“Không chịu được chất lactose” (lactose intolerance) hay nói cách khác, “thiếu lactase” (lactase deficiency), có nghĩa là bệnh nhân không thể tiêu hóa chất carbohydrate (đường) lactose trong các sản phẩm có sữa. Chứng này không nguy hiểm nhưng gây khó chịu cho bệnh nhân.
Thiếu lactase - một phân hóa tố (enzyme) do lớp niêm mạc của ruột non sản xuất - gây ra chứng “không chịu được lactose”. Không ít người có mực lactase thấp nhưng chỉ những ai có triệu chứng thì mới được coi là bị “lactose intolerance”.


Triệu chứng
Triệu chứng, thường bắt đầu 30 phút đến hai giờ sau khi ăn hoặc uống các loại thực phẩm có chứa lactose, gồm:
-Tiêu chảy
-Buồn nôn, và đôi khi, ói mửa
-Đau bụng từng cơn
-Đầy bụng
-Sôi ruột vì hơi
Các triệu chứng này thường nhẹ, nhưng đôi khi có thể nghiêm trọng.


Nguyên nhân
Thông thường, các tế bào màng lót ruột non sản xuất một loại phân hóa tố gọi là lactase. Lactase gắn với các phân tử lactose trong sữa và phân hóa chúng thành hai loại đường đơn là glucose và galactose để có thể được hấp thu vào máu.
Nếu bệnh nhân không có đủ phân hóa tố lactase, lactose trong thức ăn chưa được phân hóa thì đã vào ruột già và bị các vi khuẩn bình thường trong ruột tác động lên, gây ra triệu chứng bệnh “không chịu được lactose” là đau bụng, đầy hơi và tiêu chảy.
Có nhiều nguyên nhân:
-Thông thường, người già dễ bị chứng này vì về già, mực lactase giảm xuống
-Mực lactase giảm theo thức ăn. Thông thường, cơ thể sản xuất nhiều lactase lúc mới sinh và trong thời thơ ấu, khi sữa là nguồn dinh dưỡng chính. Khi bạn ăn uống nhiều thứ hơn và ít phụ thuộc vào sữa thì mực lactase cũng giảm xuống. Sự sụt giảm đưa đến các triệu chứng “không chịu lactose”.
-Bệnh tật hay chấn thương gây ra chứng “không chịu lactose” khi ruột non giảm sản xuất lactase sau khi giải phẫu, bệnh tật hoặc thương tích ruột non. Các bệnh đường ruột cũng có thể gây ra chứng này, chẳng hạn như bệnh celiac, viêm bao tử và ruột, và bệnh viêm ruột Crohn. Điều trị các bệnh tiềm ẩn có thể khôi phục lại mức lactase và giảm các triệu chứng.
-Bẩm sinh không tiêu hóa được lactose, hiếm thấy, là trường hợp các em sinh ra hoàn toàn không có lactase. Chứng này có tính cách di truyền “lặn”, tức cả mẹ và cha cùng truyền gene bệnh này cho con nhưng họ lại không bị. Các trẻ sơ sinh này không tiêu hóa được chất lactose trong sữa mẹ và bị tiêu chảy từ khi sinh ra, cần phải được nuôi bằng sữa không có chất lactose.
-Trẻ sinh thiếu tháng cũng dễ bị chứng không tiêu hóa lactose được vì mức lactase không đủ. Nơi những em bé khỏe mạnh, điều này không dẫn đến suy dinh dưỡng.


Ai dễ bị bệnh?
Những yếu tố sau làm dễ bị bệnh:
-Tuổi: Như trên đã nói càng lớn tuổi càng dễ bị
-Giống dân: Người da đen, Á châu, Mễ, da đỏ dễ bị.
-Sinh non: Trẻ sinh non có thể bị giảm mức lactase vì chất này tăng lên trong bào thai vào cuối thai kỳ, trẻ sinh thiếu tháng không đi qua thới kỳ này nên không có đủ lactase.
-Bệnh ảnh hưởng đến ruột non, như trên đã nói.
-Điều trị ung thư. Xạ trị ung thư ở bụng hoặc có biến chứng đường ruột do hóa trị có thể tăng nguy cơ bị chứng không thể tiêu hóa lactose.


Định bệnh
Khi bệnh nhân có những triệu chứng kể trên khi uống sữa, bác sĩ có thể định bệnh bằng một hoặc nhiều thử nghiệm sau:
-Thử mức đường sau khi uống lactose: Bệnh nhân được cho uống một chất lỏng nhiều lactose. Hai giờ sau khi uống, thử máu để đo lượng đường glucose. Nếu mức glucose không tăng lên, có nghĩa là cơ thể đã không tiêu hóa và hấp thụ lactose.
-Đo mức hydrogen trong hơi thở: Bệnh nhân cũng được cho uống chất lỏng nhiều lactose. Sau đó, bác sĩ đo mức hydrogene trong hơi thở của bạn. Thông thường, mực hydrogen rất thấp. Tuy nhiên, nếu cơ thể bạn không tiêu hóa lactose, chất này sẽ lên men trong ruột kết, thải ra hydrogen và các khí khác. Các khí này được hấp thụ trong ruột và cuối cùng được thở ra. Mực hydrogen thở ra cao hơn bình thường cho thấy rằng bạn không hoàn toàn tiêu hóa và hấp thụ lactose.
-Thử nghiệm acid trong phân cho trẻ sơ sinh và trẻ em: Lactose không được tiêu hóa sẽ lên men trong ruột, tạo ra acid lactic và các acid khác. Những acid này có thể được tìm thấy trong một mẫu phân.


Tự Giúp
Không có cách điều trị chứng này vì không có cách nào để thúc đẩy cơ thể sản xuất lactase. Bệnh nhân có thể thử những cách sau để giúp giảm bớt triệu chứng làm khó chịu:
-Ăn ít sản phẩm từ sữa hơn: Đối với nhiều người, các sản phẩm từ sữa là một cách thuận tiện để có được các vitamin và chất dinh dưỡng như calcium. Bớt chất sữa, ta có thể lấy calcium từ nhiều loại thực phẩm khác, chẳng hạn như: Bông cải xanh broccoli, thức ăn đã cho thêm calcium như bánh mì và nước trái cây, cá hồi đóng hộp, sản phẩm thay thế sữa như sữa đậu nành và sữa gạo, cam, đậu Pinto, rau rhubarb, rau spinach.
Nếu bạn ngưng tất cả các sản phẩm từ sữa, nên tìm chất thay thế để bảo đảm có đủ vitamin D. Trứng, gan và sữa chua chứa nhiều vitamin D. Cơ thể của bạn cũng làm ra vitamin D khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, nếu không bôi kem chống nắng cần thiết để tránh ung thư da. Có thể hỏi bác sĩ xem có cần đến chuyên viên dinh dưỡng hoặc cần uống thêm calcium hoặc vitamin D. Nếu chọn ăn các thức ăn có sữa, nên cẩn thận.
Có thể không cần thiết phải hoàn toàn tránh các thực phẩm từ sữa. Hầu hết người không tiêu hóa lactose có thể ăn một số sản phẩm sữa mà không bị khó chịu. Họ cũng có thể ăn các sản phẩm sữa ít chất béo. Bạn cũng có thể làm tăng sự chịu đựng các sản phẩm sữa bằng cách từ từ tăng dần sữa vào thực đơn.
Theo báo Viễn Đông

Cách ăn uống để giảm thiểu các triệu chứng:
-Uống sữa từng ít một. Không uống quá 4 ounces (118 ml) vào một lần. Càng ít càng giảm khả năng gây ra các vấn đề tiêu hóa.
-Chỉ uống sữa vào bữa ăn tức uống sữa cùng với các thực phẩm khác. Điều này làm chậm tiến trình tiêu hóa và có thể làm giảm các triệu chứng không tiêu hóa lactose.
-Thử nghiệm các sản phẩm sữa khác nhau. Không phải tất cả các sản phẩm sữa đều có cùng một lượng lactose. Pho mát cứng, chẳng hạn như Swiss hoặc cheddar, có một lượng nhỏ lactose và thường không gây triệu chứng. Bạn có thể chịu đựng được sữa đã lên men, thí dụ như sữa chua, bởi vì vi trùng lên men thường có sản xuất lactase để tiêu hóa lactose.
-Mua sản phẩm đã giảm lactose hoặc không có lactose. Bạn có thể tìm thấy các sản phẩm này tại hầu hết các siêu thị khu bán các sản phẩm sữa.
-Để ý thức ăn có chứa lactose “ẩn”. Sữa và lactose thường được thêm vào các loại thực phẩm chế biến sẵn, chẳng hạn như ngũ cốc, súp ăn liền, xốt trộn salad, kem “non dairy”, thịt chế biến sẵn và bột làm bánh chế biến sẵn. Coi kỹ nhãn hiệu xem có sữa và lactose trong danh sách thành phần không. Để ý những chữ có nghĩa tương đương với lactose như whey, milk byproducts, dry milk. Lactose cũng thường được dùng trong các dược phẩm. Có thể hỏi dược sĩ về những thuốc có chứa lactose.
-Uống lactase: Có thể uống các thuốc viên hay thuốc nước chứa lactase như Dairy Ease, Lactaid,... để giúp tiêu hóa sữa ăn vào. Uống thuốc này ngay trước bữa ăn. Tuy nhiên, những thuốc này cũng không công hiệu cho tất cả mọi người.
-Uống Probiotics: Probiotics là những sinh vật nhỏ li ti có trong ruột, giúp duy trì một hệ thống tiêu hóa khỏe mạnh. Probiotics có trong một số hiệu sữa chua yogurt hoặc bán dưới dạng thuốc viên, đôi khi được dùng chữa các bệnh đường tiêu hóa như tiêu chảy và hội chứng ruột kích thích (irritable bowel syndrome). Probiotics cũng có thể giúp cơ thể tiêu hóa đường lactose. Probiotics thường được coi là an toàn, nên thử nếu các phương pháp khác không giúp đỡ bệnh.