Lời tác giả: Thế giới mong hòa bình nhưng vẫn chiến tranh. Vợ chồng tìm hạnh phúc mà vẫn ly dị. Xã hội Tây phương trên đà đổi mới: nam nữ bình quyền, hôn nhân đồng tính, ly hôn đạt kỷ lục... với những nhu liệu thông tin tân tiến hiện nay, liệu con người sẽ sống cô đơn hay tờ giấy giá thú mới... có thể giúp thế hệ tương lai lấy lại niềm tin?
- Marcel Proust (1871-1922) văn hào người Pháp được đánh giá là nhà văn vĩ đại nhất của thế kỷ 20 với tác phẩm “À la recherche du temps perdu” (Đi tìm thời gian đã mất). Ông đã định nghĩa tình yêu với câu văn bất hủ: “Lamour, cest lespace et le temps rendus sensibles au coeur”. Tôi tạm dịch mơ hồ chữ nghĩa cao siêu ấy thành: “Yêu là tim thổn thức bất kể không gian hay thời gian” ý muốn nói một khi đã gọi là tình yêu thì phải có sự thủy chung trăm năm lâu bền. Thử nghĩ xem... thời gian trôi âm thầm cố định và vô định trên đời người, hiển nhiên mỗi lúc mỗi nơi sẽ làm lệch không gian chẳng hạn tâm tính thay đổi hay nhan sắc tàn phai nhưng nếu trái tim ở cùng tâm trạng của quá khứ và hiện tại, không gian hòa vào thời gian thì mối tình vẫn mãi trong sáng như ngày đầu? Simone de Beauvoir (1908-1986) thế hệ mới sau này cũng nói câu tương tự: “Un couple heureux qui se reconnait dans lamour defie lunivers et le temps; il se suffit, il realise labsolu” (Đôi tình nhân hòa đồng trong hạnh phúc thường bất chấp không gian và thời gian; họ đủ cho nhau và đạt đến tuyệt đối). Đó là tư tưởng vừa sâu xa vừa lãng mạn của Proust, một đại văn hào đồng tính luyến ái...
- Friedrich Nietzsche (1844-1900) là một triết gia người Đức có ảnh hưởng lớn đối với triết học hiện đại. Quan điểm luyến ái của ông biểu tỏ rất thực tiễn qua những đoạn văn: “When entering into a marriage one ought to ask oneself: do you believe you are going to enjoy talking with this woman up into your old age? Everything else in marriage is transitory but most of the time you are together will be devoted to conversation” (Trước hôn nhân phải tự hỏi: với người đàn bà ấy liệu ta có thể vui vẻ đối thoại trường kỳ đến tuổi đầu bạc răng long? Mọi chuyện còn lại sẽ chỉ là nhất thời nhưng phần lớn mỗi khi gần nhau, tình yêu vẫn hiện diện ở lãnh vực tâm tình) hay chính xác hơn còn một câu ngắn độc đáo của ông từ hơn thế kỷ nay vẫn là khuôn vàng thước ngọc cho câu chuyện hôn nhân: “It is not a lack of love but a lack of friendship that makes unhappy marriages” tạm dịch là: “Tình yêu tuy còn đấy nhưng nếu thiếu tình bạn thì hôn nhân cũng vẫn dễ trở nên bất hạnh như thường”.
Ông viết tiếp: “Love is blind; friendship closes its eyes” (Tình yêu thì mù quáng; tình bạn lại che mắt chấp nhận). Lối viết của Nietzsche mang tính “cách ngôn” ẩn ý (aphorism) với nhiều nghịch lý triết học nên ý nghĩa của câu trên, tôi tự hiểu như thế này: “Khi đang yêu thì có mắt cũng như mù, không ai dễ nhìn thấy sự thiếu sót và sai lầm; còn như nếu là đôi bạn thân thì biết hết thói hư tật xấu nhưng chẳng ai chống đối mà lại thường nhắm mắt làm ngơ...”. Gần đây, văn hào Pháp André Maurois (1885- 1967) cũng phụ họa thêm: “Un mariage heureux est une longue conversation qui semble toujours trop brève” (Hôn nhân có hạnh phúc giản dị chỉ là một cuộc đối thoại dài nhưng lúc nào cũng cảm thấy quá ngắn ngủi).
Từ đó chúng ta biết để giữ cho cuộc tình vững bền, vợ chồng cần truyền đạt tư tưởng... yêu nhau với lòng trắc ẩn (compassion) chấp nhận sai lầm giống như trong tình bạn. Nietzsche chưa lần nào lập gia đình sau khi nữ sĩ Lou Salomé từ chối lời cầu hôn nhưng dựa vào dẫn chứng của người bạn đồng môn Joachim Kohler thì triết gia Friedrich Nietzsche cũng là kẻ đồng tính luyến ái...
- Tim Cook, Tổng Giám Đốc điều hành công ty Apple Inc. vừa tuyên bố hãnh diện là người đồng tính hôm 29 tháng 10, 2014. Hiện tượng này bị xã hội xưa lên án gắt gao nên những người như Marcel Proust, Friedrich Nietzsche... phải tìm cách giấu bản chất ái nam ái nữ của mình nhưng ngày nay không gian đã hoàn toàn biến đổi, thế thái nhân tình xoay nửa vòng 180 độ và Tây phương nhìn vấn đề đồng tính một cách bình thường khoa học hơn...
Sở dĩ tôi đặc biệt viết về 3 nhân vật này vì tư tưởng và việc làm của họ ảnh hưởng đến hôn nhân và ly dị trong xã hội chúng ta đang sống. Người thứ nhất làm rõ khái niệm về tình yêu theo nghĩa thủy chung khi không gian và thời gian gõ cùng nhịp đập con tim; người thứ hai nói đến phương cách để giữ mối tình ấy trọn vẹn và người thứ ba hiện nay là nhân vật đồng tính có uy quyền lớn nhất nước Mỹ đang gây khó khăn cho dự kiến của người thứ hai bởi vì sản phẩm của công ty ông đã gián tiếp làm vấn đề đối thoại suy giảm... đó lại là nguyên nhân chính của câu chuyện ly hôn ngày nay. Luật gia đình phải chăng sẽ cần phải sửa đổi trong một tương lai gần?
Marcel Proust và Friedrich Nietzsche, hai thiên tài nổi danh trong giới văn chương triết học đều là người đồng tính. Suốt cuộc đời chưa bao giờ thành hôn nhưng tại sao họ có thể viết ra những nhận định chính đáng về tình yêu và hạnh phúc mà cả thế giới ngày nay khâm phục? Một người độc thân như Friedrich Nietzsche luôn ám ảnh bởi tình bạn trong hôn nhân... Theo ông, tình yêu trăm năm chỉ vững vàng khi có sự cảm thông bằng ngôn từ nên đã đặt tất cả giá trị hạnh phúc lứa đôi vào vấn đề đối thoại (communication) hơn là chuyện làm tình (making love)! Trăm năm sau, xã hội văn minh đã chứng minh các câu văn ngắn ngủi ấy đúng chân lý...
Thống kê dẫn giải lý do ly dị vào năm 2013 cho thấy những lời trích dẫn của Nietzsche về hôn nhân là # 1 đứng đầu “The Top 5 Causes of Divorce”:
- 1. Poor Communication (Thông tin nghèo nàn): Hình ảnh rõ nhất là khi vợ chồng gặp nhau chỉ thường xuyên buông hai tiếng chào Hello & Good-bye. Sự liên lạc kiểu đó coi như đã lún sâu vào u sầu buồn thảm... Họ cần tư vấn và sửa đổi.
- 2. Financial Issues (Vấn đề tài chánh): Mất việc làm thường tạo ra khủng hoảng tiền bạc cùng với dự tính kém thực tế, chi tiêu bất cẩn... là những yếu tố cơ bản dẫn đến cãi cọ trong gia đình rồi ly hôn.
- 3. Abuse (Lạm quyền): Đàn ông khó kiềm chế cơn nóng giận hay uy hiếp vợ con trong một xã hội bình quyền là nguyên nhân ly dị lớn đứng hàng thứ 3...
- 4. Sexual Incompatibility (Tình dục bất tương hợp): Những lo toan trách nhiệm trong gia đình như nợ nần, con cái... dễ gây căng thẳng và mệt mỏi ảnh hưởng đến chuyện chăn gối. Đời sống lứa đôi buồn tẻ vì thói quen nếp cũ, vợ chồng luôn cần sự sáng tạo... No longer attracted to each another, your marriage could be on the line!
- 5. Infidelity (Ngoại tình): Ngày nay kỹ nghệ thông tin tạo thuận lợi cho việc ngoại tình bởi sống bất cứ nơi đâu, chuyện tư tình hẹn hò trở nên dễ dàng bằng smart phone, iphone nhất là ở các thành phố lớn có con số đàn ông và đàn bà độc thân kỷ lục.
Kết quả còn cho thấy nước Mỹ là một trong vài quốc gia tân tiến dẫn đầu thế giới về ly dị. Xem thử những con số dưới đây:
- Tỷ lệ ly hôn ở Mỹ ghi nhận hiện nay là 50% nghĩa là cứ 13 phút trôi qua thì có một hôn nhân tan vỡ. Mỗi ngày 6,646 vụ vị chi một tuần 46,523 mối tình kết thúc.
- Ngoài ra, thống kê cũng cho biết đám cưới đầu tiên có tỷ lệ chia tay là 41%; lần thứ nhì 60% và lần thứ ba 73%... Nhưng nếu là lần đầu kết hôn, quá khứ cha mẹ không ly dị và nhất là cuộc hôn nhân đã kéo dài trên 30 năm thì ly dị có xác suất gần bằng số không...
- Những cặp vợ chồng hạnh phúc thường bầy tỏ thẳng thắn quan điểm của mình. Truyền đạt tư tưởng là chìa khóa mở cửa vào quan hệ hạnh phúc lành mạnh. Thỉnh thoảng phải phá vỡ lệ thường, chấp nhận các sáng tạo mới để đời sống lứa đôi vui thú hơn...
- Thế giới ghi chép hàng ngày những thay đổi dồn dập bất ngờ. Vài thập niên trước không ai tin là nước Mỹ đã mua và nuôi nô lệ như gia súc trong nhà.. Ở nơi công cộng treo bảng cấm người da mầu... nhưng hiện nay, nước Mỹ đang có vị Tổng thống thứ 44 lai da đen.
Vấn đề đồng tính luyến ái cũng thế! Hơn 150 năm trước, ông James Buchanan (1857-1861) là Tổng thống thứ 15 của Hoa Kỳ bị nghi là đồng tính. Nhà viết sử James Loewen đã đưa ra nhiều bằng chứng về sự quan hệ của cựu Tổng thống James Buchanan và “người tình” William King. Chuyện đồng tính của văn hào Marcel Proust cũng ly kỳ không kém! Ông dấu kín tình yêu với Lucien Daudet (con út của Alphonse Daudet) và Agostinelli 26 tuổi là thư ký kiêm tài xế riêng...
Nam nữ bình quyền là cuộc cách mạng lớn đang từ từ làm thay đổi bộ mặt xã hội trong các nước tân tiến bên Âu châu, Mỹ và Nhật... Dĩ nhiên, sự việc đó đã ảnh hưởng đời sống hôn nhân rất mạnh đến nỗi phụ nữ chọn cảnh độc thân nuôi con hay sống chung không giá thú với bạn trai đang trở thành cao trào thời thượng hay bất đắc dĩ? Hãy tưởng tượng nếu có hai Tổng thống cùng cầm quyền một quốc gia (không có ông phó) hay nói cách khác hai nhạc trưởng điều khiển giàn giao hưởng thì đoạn nhạc có nốt “giáng” thấp sẽ du dương trầm bổng nhưng khi qua nốt “thăng” mà cả hai cùng “vung tay” thì âm thanh sẽ... loạn!
- Kết luận: Với đủ loại phát minh điện tử tân tiến của Apple Inc, Microsoft Corp, Bing, Google... Thiên hạ ngày nay sở hữu Iphone, Ipod, Ipad, Gmail, Hotmail, Yahoo... Con người bỗng vô tình trở nên lạnh lùng, khắp nơi như trên xe lửa, quán cà phê, trường học, ngoài đường phố hay ngay tại tổ ấm của họ... sáng trưa chiều đa số có thói quen tra cứu chiếc máy nhỏ cầm tay check, search, texting... Một mình với thế giới ảo ít ai còn để ý trao đổi tâm tình nên vợ chồng mất đi sự giao thiệp cần thiết. Xét ra Apple Inc. và Tim Cook chịu một phần trách nhiệm bởi vì phát minh nào cũng có ưu và khuyết điểm.
Thế nhưng ai cũng biết mọi việc trên đời đều có thể xảy ra... thậm chí trắng hóa đen, bất bình thường hôm qua trở nên bình thường hôm nay. Nghĩ như thế, dự đoán với đà tiến lui của xã hội thì thế hệ tương lai nam nữ bình quyền cộng với hôn nhân đồng phái và khác phái sẽ làm thay đổi bộ luật gia đình ở đó có tờ hôn thú. Người ta sẽ kết hôn có kỳ hạn (chứ không suốt một đời) và tái tục nếu muốn đi hết đường đời với người mình yêu (cũng có thể coi như là phần chính của prenuptial agreement sẵn có hiện nay).
Giấy giá thú mới có tiêu chuẩn giống như “mortgage loan” nợ tiền mua nhà 10, 15 hay 20 năm... là một hợp đồng pháp lý “nợ tình” giới hạn trách nhiệm và dễ tạo niềm tin cho hôn nhân ở thời đại mới. 20 năm các con trưởng thành và nếu tiếp tục yêu nhau, họ sẽ tái tục thêm 10, 20 năm nữa! Ngược lại, hết hợp đồng, hết tình yêu, chán nhau hay vì bất cứ lý do nào khác... của cải sẽ tự động chia đôi, mỗi người một con đường không cần ly dị và luật sư, hy vọng tránh được cảnh cay đắng hận thù. Dĩ nhiên, nhiều chi tiết sẽ phải bàn bạc và sửa đổi một khi luật ban hành.
Người Mỹ thường ưa chuộng mọi sự việc có tính tiện nghi, thích nghi và đơn giản... Kết duyên có kỳ hạn sẽ áp dụng cho việc hôn nhân tương lai hay không? Chờ xem... nhưng chắc không tránh khỏi tranh cãi giữa người già bảo thủ và cánh trẻ cấp tiến trước cao trào cách mạng nam nữ bình quyền? Đó chính là “Giấy Giá Thú Mới... Giới Hạn & Tái Tục Sau 20 Năm”. Bạn có nghĩ thế không? Một câu hỏi hay lá phiếu cần trả lời chống hay thuận nay mai...
2014/11/03
Cao Đắc Vinh
