Nạn nhân của xảo thuật quảng cáo là ai? Là giới tiêu thụ chúng ta chứ ai vào đây. Nhưng trước tiên, cần phải chân nhận rằng quảng cáo là một kỹ nghệ cần thiết, mang lại lợi ích cho cả 2 bên, người bán và người mua. Ngoài ra, còn một bên thứ 3, cũng được lợi không kém là các phương tiện truyền thông, như báo chí, đài phát thanh, phát hình, bưu điện, Internet…. Không có quảng cáo của giới kinh doanh, không hiểu các phương tiện truyền thông đời nay có còn sống được hay không? Mà nếu các phương tiện truyền thông chết yểu, không hiểu đời sống của nhân loại nói chung và từng người nói riêng có còn được sinh động như hiện thấy hay không? Thế nên, ở đây chúng ta chỉ nên nói tới những xảo thuật quảng cáo, những hình thức lạm dụng làm ô danh cho cái nền công nghiệp cần thiết này, và biến người tiêu thụ trở thành nạn nhân.


Công ty nổi tiếng Activia Yogurt bị phạt 45 triệu chỉ vì nói quá một chút về Yogurt của mình

Luật quảng cáo tại Mỹ

Quảng cáo là sự đánh bóng về một sản phẩm nào đó để thuyết phục giới tiêu thụ sử dụng sản phẩm đó. Đánh bóng đương nhiên là nói hay, nói tốt, và nói đi nói lại để cho người nghe in trí những điều hay điều tốt đó. Nhưng đánh bóng không có nghĩa là “nổ”, là nói xạo, đánh lừa, là nói những điều không có. Bởi vì, sinh hoạt quảng cáo không phải là một khu rừng hoang để ai muốn vào đây múa gậy cũng được, hoặc nói hươu nói vượn gì thì nói. Trái lại, nó là một kỹ nghệ được quản lý bởi pháp luật. Người quảng cáo phạm luật sẽ bị truy tố, bị phạt vạ, hoặc bồi thường xứng đáng. Nền thương nghiệp của những nước tiên tiến sở dĩ phát triển được cũng là nhờ phần lớn giới kinh doanh biết luật và biết tôn trọng luật. Trong khi đó, ở các nước chậm tiến, quảng cáo được hiểu theo nghĩa “đánh lừa, chụp giựt…. và đáng tiếc, cái não trạng đó không phải là không có tại một số nơi, hoặc tại một số nhóm nhỏ “điếc không sợ súng” đang sống giữa những quốc gia văn minh.
Ở Hoa Kỳ, chính phủ liên bang đặt ra một cơ quan có thẩm quyền bao trùm toàn quốc, có trách nhiệm giám sát sinh hoạt thương nghiệp theo những tiêu chuẩn rõ ràng được luật pháp minh đinh với mục đích tối hậu là để bảo vệ giới tiêu thụ. Cơ quan đó có tên The Federal Trade Commission, gọi tắt là FTC, mà công việc thường xuyên và cụ thể nhất là theo dõi việc quảng cáo có đúng luật quốc gia hay không, phạt vạ hoặc đưa ra tòa án những đơn vị kinh doanh nào vi phạm.
Luật về quảng cáo tại Hoa Kỳ liên quan nhiều lãnh vực kinh doanh, như cách thức ghi nhãn hiệu (label) ra sao, và nội dung nhãn hiệu phải bao gồm những điều gì, cách thức gửi email, cách gọi điện thoại đến nhà người dân để quảng cáo sản phẩm, phạm vi và mức độ “đánh bóng” được phép, nhất là đối với các sản phẩm liên quan đến sức khỏe và môi trường, và cả cách thức quảng cáo cho trẻ em, là một thành phần dân chúng chưa có đủ tầm phát triển tri thức….
Là người trong giới tiêu thụ, chúng ta không phải tuân giữ các điều luật này, nhưng là đối tượng được bảo vệ, chúng ta cũng cần phải biết qua những điều căn bản của luật pháp về quảng cáo để góp phần tự bảo vệ chống lại các sự lạm dụng và vi phạm.
Trong lịch sử kinh doanh tại Hoa Kỳ, không thiếu gì những vụ kiện trong lãnh vực này, dính líu tới những công ty có tên tuổi lẫy lừng, như Activia Yogurt đã phải bồi thường tới 40 triệu đô, công ty sản xuất xe hơi Kia và Hyndai có thể phải bồi thường từ 75 triệu tới 125 triệu chỉ vì quảng cáo sai về số mã lực của xe….
Đối với những công ty chính danh còn như thế, huống hồ những “công ty” mượn danh còn vi phạm đến mức nào. Hiện nay ai trong chúng ta cũng ít nhất vài lần mỗi ngày được nghe quảng cáo về những thứ “thuốc” công hiệu như “thần dược”, có khả năng cải tử hoàn sinh, cải lão hoàn đồng… mà hậu quả chỉ là làm cho người tiêu thụ trở thành nạn nhân, tiền mất tật mang.
Rất tiếc, nhiều người trong cộng đồng chúng ta chưa ý thức được trọn vẹn quyền lợi của mình, vô tình làm cớ cho một số công ty kinh doanh liều mình vi phạm, mà lẽ ra họ đã phải hứng chịu nhiều hậu quả nặng nề từ luật pháp.


ERIC TRẦN