Ở VN từ nhiều năm nay sự xuống cấp về mặt đạo đức xã hội đã lan vào trong môi trường giáo dục, vào các ngôi trường, lớp học, tác động đến người thầy đứng lớp và các em học sinh, sinh viên.
Nhiều hiện tượng tiêu cực ngang nhiên tồn tại như nạn quay cóp trong các kỳ thi, nạn chạy điểm, “gạ tình lấy điểm”, mua bằng…Hình ảnh người thầy và mối quan hệ giữa thầy trò nhìn chung không còn thiêng liêng như xưa, ngược lại vết đen của những vụ thầy đánh trò, trò đánh thầy, thầy có quan hệ tình dục với trò, thậm chí cưỡng bức trò…đã làm hoen ố môi trường giáo dục vốn tôn nghiêm.
Trước sự xuống cấp chung đó, không ngạc nhiên khi một bộ phận giới trẻ bây giờ có những lời nói, hành vi khiến người lớn nhiều khi phải choáng.
Choáng vì lời ăn tiếng nói, hành vi ứng xử của một số học sinh trong “thế giới ảo”.
Báo Giáo dục Việt Nam ngày 10.1 có bài “Phẫn nộ giới trẻ chửi người thân trên facebook” nói về hiện tượng một số bạn trẻ khiến cộng đồng mạng phẫn nộ vì đã lên facebook chửi người thân với những lời lẽ hết sức thô tục, hỗn hào; xưng tao, gọi bố mẹ ông bà bằng mày, bằng đủ thứ từ thô tục, chỉ vì những lý do nhỏ nhặt như bị bố mẹ mắng, không cho tiền mua điện thoại hoặc xúc phạm đến…thần tượng sao Hàn của mình. Cá biệt có trường hợp hai bạn trẻ tông xe vào một cụ già khiến cụ bị thương nặng rồi qua đời, mà còn lên mạng báo tin bằng những từ ngữ hết sức vô cảm…
Báo chí cũng báo động về nạn văng tục online của một số bạn trẻ. Trên nhiều trang mạng xã hội, việc nhiều bạn trẻ thả sức comment “bẩn” về một nhân vật, một hiện tượng nào đó không phải là hiếm. Chẳng hạn, với một ca sĩ, diễn viên, người mẫu…mà các bạn trẻ không ưa, các bạn còn lập ra “Hội những người ghét ca sĩ A, người mẫu B” và tha hồ chê bai, “ném đá”. Với những ca sĩ, người mẫu được yêu thích, cũng không ít trường hợp fan của ca sĩ này chửi bới fan của ca sĩ kia hoặc sẵn sàng thóa mạ những ai không thích thần tượng của mình, thóa mạ cả ca sĩ khác để đề cao thần tượng v.v…
Bài “Học sinh dùng điện thoại đe dọa giáo viên qua facebook” trên VietnamNet ngày 13.1 nói về hiện tượng một số em học sinh dùng điện thoại di động chụp ảnh thầy cô trong những phút hớ hênh, tư thế không đẹp mắt chẳng hạn, để tung lên mạng, “tống điểm” thầy cô. Cũng có những trường hợp học sinh ghét thầy cô, lên facebook lập hội nói xấu người đó. Báo Giáo dục Việt Nam ngày 19.1 có bài “Nữ sinh Hà Nội gọi cô giáo là…đồ quái vật”.
Mới đây, câu chuyện một học sinh lớp 8 trường THCS Lý Tự Trọng (Tam Kỳ, Quảng Nam) bị đuổi học 1 năm vì chế lại lời kêu gọi “Toàn quốc kháng chiến” của Hồ Chí Minh để ra “tuyên ngôn” kêu gọi học sinh chống lại thầy cô, đã làm nóng dư luận. Phần đông mọi người không chấp nhận hành động xúc phạm thầy cô của em học sinh này, nhưng cũng cho rằng việc đuổi học 1 năm là hơi nặng. Cuối cùng, được sự bảo lãnh của Đoàn phường An Xuân cùng với Đoàn trường THCS Lý Tự Trọng, em học sinh này đã được đi học lại.
Choáng vì lời ăn tiếng nói, hành vi ứng xử của một số học sinh trong đời thực.
Có một dạo báo chí VN liên tiếp đưa tin về các trường hợp học sinh đánh nhau, đặc biệt là nữ sinh. Nếu vào google gõ mấy chữ “nữ sinh đánh nhau” sẽ cho ra hàng loạt kết quả, kể cả những video clip do chính các em đánh nhau và quay lại, tung lên mạng hoặc do các em khác quay. Các em đánh nhau dã man không khác gì đòn thù, rồi còn lột áo để làm nhục trước đám đông. Dư luận còn phẫn nộ hơn nữa khi có những video clip cho thấy trong khi các em đánh nhau, những em khác đứng ngoài thản nhiên nhìn, không can ngăn, thậm chí còn cổ vũ. Hiện tượng này cho đến nay vẫn tiếp tục xảy ra.
Báo Giáo dục Việt Nam ngày 30.7.2012: “Phẫn nộ khi xem clip nữ sinh bị lột áo, bị đạp nhiều lần vào đầu”. Bài báo cho biết: “Clip có độ dài gần 6 phút, một nữ sinh đeo khăn quàng đỏ bị ba nữ sinh khác giật tóc, ấn đầu xuống đất, chửi bới, đấm, đạp hàng trăm lần vào đầu, vào mặt. Điều đáng chú ý là hai trong số ba thủ phạm của vụ hành hung cũng mặc đồng phục như nữ sinh bị đánh.” Độ tuổi của các em nữ sinh này khoàng lớp 7, lớp 8.
Báo VietnamNet ngày 24.1: “Nữ sinh bị đánh hội đồng đến mê man, hoảng loạn”. Nạn nhân là nữ sinh lớp 10 trường THPT Nguyễn Đình Liễn thuộc xã Cẩm Huy, huyện Cẩm Xuyên (Hà Tĩnh) bị một nhóm nữ sinh “đàn chị” đánh hội đồng đến bất tỉnh, phải nhập viện cấp cứu trong tình trạng hôn mê sâu nhiều ngày.
Báo Tin tức online ngày 22.1 “Một nữ sinh vung dao với hai người bạn: Cảnh báo nạn bạo lực học đường”, kể lại một vụ xô xát giữa các em học sinh nữ trường THPT dân lập Đồi Ngô, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. Một em đã rút dao đâm hai em khác khiến một trong hai em tử vong, em còn lại bị thương nặng.
Điều đáng nói, như bài báo phản ánh, là tình trạng học sinh ở đây cả nam cả nữ, đánh nhau như cơm bữa nhưng chẳng thấy CA, bảo vệ, hay thầy, cô giáo nào can ngăn. Khi hai học sinh bị thương cũng tự đèo nhau bằng xe máy đến bệnh viện, “không có thầy cô giáo hay bảo vệ trường ra giúp gọi taxi đi BV tỉnh”, và “vụ việc xảy ra cách cổng trường chỉ khoảng 20m, đúng vào giờ tan học nhưng phải đến buổi chiều, khi học sinh của mình là em Thân Thị Hồng Hà tử vong tại BV, lãnh đạo trường THPT dân lập Đồi Ngô mới biết.”
Báo Lao động phải đặt câu hỏi “Sao mãi thờ ơ?” trước tình trạng bạo lực học đường gia tăng nhưng không thấy có cơ quan, ban ngành nào đứng ra nhận trách nhiệm cũng không nghiên cứu,tìm giải pháp ngăn ngừa, khắc phục…
Nữ sinh đã vậy, nam sinh cũng không kém: “Bất bình hình ảnh nam sinh dùng ghế ‘phang’ bạn tại lớp" (Soha/ Infonet), “Một tháng, ba vụ sinh viên đánh nhau đến chết" (báo Giáo dục Việt Nam)…
Bên cạnh chuyện đánh nhau, đôi khi dùng dao đâm nhau dẫn đến tử vong là những hiện tượng sa sút về đạo đức khác: Nào đánh bài trong lớp “Lộ clip Hs cấp 2 đánh bài ăn tiền, văng tục trong lớp” (Infonet), cho vay nặng lãi “Bắt nhóm sinh viên cho vay nặng lãi, cưỡng đoạt tài sản” (Báo Dân Trí)…Đó là chưa kể đến tình trạng yêu đương, quan hệ tình dục sớm ở giới trẻ ngày nay. VN từ lâu nay đã bị xếp vào một trong những nước có tỷ lệ nạo phá thai rất cao, trong đó tỷ lệ nạo phá thai ở lứa tuổi vị thành niên cao nhất khu vực v.v…
Lý giải tất cả những hiện tượng này như thế nào? Đã có rất nhiều ý kiến, bài viết của các nhà báo, nhà giáo, nhà tâm lý học, xã hội học về hành vi ứng xử quá kém của một bộ phận giới trẻ VN ngày nay. Các nguyên nhân cũng đã được đề cập đến, như do môi trường xã hội có quá nhiều cái ác cái xấu đã tác động đến các em; do nền giáo dục VN chỉ biết dạy chữ mà không chú trọng dạy người, chỉ biết nhồi nhét kiến thức cốt để đi thi mà không giáo dục cho các em phần tâm hồn, nhân cách, triết lý sống cao đẹp; nhiều gia đình quá bận rộn, phó thác mọi chuyện dạy dỗ con cái cho nhà trường…
Bản thân các thầy cô nhiều khi chưa là tấm gương tốt cho các em về mặt nhân cách, ứng xử với các em không được hay, thậm chí xúc phạm, không tôn trọng quyền con người đối với các em...Đặc biệt trong năm 2012 vừa qua, hàng loạt vụ học sinh tự tử có nguyên nhân từ cách ứng xử của thầy cô cũng như mối quan hệ chưa tốt giữa thầy cô và học sinh.
Người lớn, xã hội choáng khi được nghe/đọc/chứng kiến những hành vi ứng xử tệ hại của giới trẻ, kể cả đâm chém nhau, hay yêu đương sớm, phá thai…Nhưng thật lòng mà nói, cứ nhìn trẻ con, thanh thiếu niên ở các nước dân chủ, phát triển, mới thấy trẻ con, thanh thiếu niên VN quá thiệt thòi, khổ sở vì bị nhiều sức ép mà lại ít được cảm thông, hướng dẫn đúng cách.
Đi học, chẳng hạn, với trẻ con, học sinh các nước là niềm vui, còn ở VN ngay từ khi mới vào lớp một đã phải học miệt mài, suốt thời tiểu học, trung học cứ thế mà “cày” ở trường, rồi ở lớp học thêm, học không có mùa hè không có thời gian nghỉ ngơi, giải trí, không có tuổi thơ…Chương trình thì nặng nhưng đến hơn một phần ba là những kiến thức “chết”, kiến thức vô bổ hoặc lạc hậu.
Từ người lớn trong gia đình cho đến thầy cô ở trường vẫn chưa thật sự tôn trọng học sinh như những con người. Nhiều thầy cô không thích hoặc không cho phép học sinh nói khác với ý mình, với sách giáo khoa. Có một số thầy cô còn đánh đập học sinh (ở lứa tuổi mẫu giáo, tiểu học), xúc phạm các em (lứa tuổi ở bậc trung học)…khiến các em bị ức chế, dẫn đến những hành vi như lên mạng nói xấu thầy cô, thậm chí phản ứng, đánh lại thầy.
Xã hội thì toàn những sự bất công phi lý, dối trá, nói một đằng làm một nẻo, cái xấu cái ác nhan nhản khiến các em mất lòng tin.
Một thế hệ thiếu vắng niềm tin, không có lý tưởng, (ngoại trừ lý tưởng phải học cao, đỗ đạt, để làm vui lòng cha mẹ, người thân và có cuộc sống tốt hơn cho bản thân), đa phần không quan tâm đến thời cuộc, đến tình hình chính trị xã hội của đất nước (vì nếu có quan tâm thì chỉ mang họa vào thân (!), không được hướng dẫn đúng cách và trang bị những kiến thức nhân văn, triết lý sống cao đẹp, kỹ năng sống…nên lạc loài, ngông nghênh cũng là điều dễ hiểu.
Nhìn vào giáo dục VN, nhìn vào giới trẻ VN-tương lai của đất nước, để thấy rằng nếu một ngày nào đó chế độ cộng sản ở VN sụp đổ, một trong những thách thức lớn hơn việc xây dựng lại đất nước rất nhiều lần và cũng mất thời gian hơn rất nhiều lần, đó là xây dựng lại toàn bộ hệ thống giáo dục, xây dựng lại con người.
Tác giả: Song Chi (rfavietnam.com)
