Chứng gai cột sống

Trong chương trình Hỏi Đáp Y Học kỳ này, bác sĩ Hồ văn Hiền sẽ trả lời thắc mắc của bà Minh và ông Lê văn Mãi cùng ở Bình Phước về chứng gai cột sống.

Bà Minh ở Bình Phước có nêu thắc mắc và ông Lê văn Mãi cũng ở Bình Phước trình bầy về trường hợp bệnh của ông.

Sau đây là phần giải đáp của bác sĩ Hồ văn Hiền:

Osteoarthritis

Chứng gai cột sống và thoái hoá xương sống lưng (osteophytes and osteoarthritis of the spine) 1) Xương sống chúng ta gồm những đốt xương sống (vertebra) nối liền với nhau bằng những cái điã đệm (intervertebral disc) để giảm thiểu tác dụng các va chạm trên các đốt xương đó (shock absorbers)

Xương sống lưng (lumbar spine) và cổ (cervical spine) là nơi chịu ảnh hưởng nhiều nhất của các động tác đi đứng, khiêng nặng, cúi lên cúi xưống của chúng ta. Ngoài ra còn có thể có tác hại do tai nạn, chấn thương, bịnh béo phì cũng như tác dụng do yếu tố di truyền (có những người mang gien có tác dụng làm cho đĩa đệm của họ yếu hơn bình thường).

Các đốt xương sống tiếp giáp với nhau bằng những khớp xương nhỏ (facet joint, vertebral joint) ở hai bên phía sau đốt sống. Lúc khớp xương bị thoái hoá (degeneration), mât sụn bọc các đầu xương ở trong khớp bị hư hại, mòn và tróc ra, làm lộ xương ở dưới sụn. Khớp xương bị viêm (sưng và đau) lúc đứng, ngồi và cả lúc đi. Vì khớp cột sống bị viêm, các đĩa đệm giữa các đốt sống cũng bị hư hại, cột sống không còn vững chắc như trước. Do đó, cột sống tìm cách tự ổn định bằng cách mọc ra những nhánh xương (bone spurs, osteophytes) bao quanh những khớp xương sống lưng đó. Đồng thời, thân đốt xương sống mọc ra những nhánh tương tự.

Chúng ta giải thích cặn kẻ như vậy để đi tới môt điểm quan trọng là chúng ta không nên lo âu nhiều quá khi nghe đến gai cột sống. Thứ nhất đây không phải là một cái gai đâm vào tuỷ sống, hoặc một bộ phận trong lưng. Chúng chỉ là những mấu xương lồi lên, mọc rất chậm, đầu của nó trơn tru và không nhọn như cái gai bông hồng. Sự hiện diện (tồn tại) của chúng chỉ chứng tỏ là xương sống của chúng ta đang bị "thoái hoá" (degeneration), giản dị là đang bị hư hại từ từ theo thời gian, và không cò "mới" như lúc còn trẻ nữa, nhưng cũng không có nghĩa là bị bịnh gì ghê gớm, cần lấy những "gai" này ra mới bình thường được.

Trong một số trường hợp, ở eo lưng các gai xương này có thể làm cho ống xương sống hẹp lại (lumbar spinal stenosis) đè lên những rễ dây thần kinh lúc chúng chui ra từ tuỷ sống. Người bịnh thấy đau dọc theo phía sau hạ chi (mông, đùi và cẳng chân, xuống bàn chân/ sciatica); hiếm hơn, có thể ảnh hưởng đến khả năng tiêu tiểu. Tuy nhiên nên nhắc lại ở đây là nếu chúng ta đau lưng mà chụp hình thấy "gai" xương sống, điều này không có nghĩa là bịnh đau lưng đó do các gai này gây ra, cũng không có nghĩa là phải cắt hết cái gai thì mới hết đau. Trường hợp nặng:

- bịnh nhân không di chuyển một mình được và sinh hoạt bình thường vì ống tuỷ xương sống (lumbar spinal stenosis) bị hẹp lại,

- không trị được bằng vật lý trị liệu và chích thuốc corticoid vào màng bọc tuỷ sống (epidural injections),

Bs giải phẫu có thể quyết định mổ (phẫu thuật) để giải toả chèn ép trên các dây thần kinh (surgical decompression).

Cách phòng ngừa: dinh dưỡng đầy đủ (calcium, vitamin D), đừng hút thuốc, tránh chấn thương cột sống (ngồi xe hơi có bộ phận nâng đầu cổ [head rest]), tránh những thể thao quá sức chịu đựng bình thường của mình (như cử tạ quá nặng, gymnastics: vận động quá khó), tránh ngồi quá lâu ở những tư thế không lành mạnh, và đáng kể nhất là đừng quá mập.

Thuốc men:

1) Những thuốc giảm đau phổ biến ở Mỹ (không cần toa) như aspirin, ibuprofen (Motrin, Advil), naprosyn (Aleve) thuộc nhóm NSAID (Non Steroid Anti-inflammatory Drug: thuốc chống viêm không phải corticoid), có biến chứng chính là khó chịu bao tử và ruột (loét, chảy máu) và làm bn dễ chảy máu hơn (ví dụ không được dùng các thuốc này một thời gian trước khi giải phẫu).

1) Uống kèm thuốc ức chế bơm proton như omeprazole (Prilosec, thuốc giảm axit bao tử) có thể giảm bớt các biến chứng về tiêu hóa của NSAID.

2) Nếu dùng acetaminophen (paracetamol, Tylenol) có thể tránh những phản ứng phụ trên nhưng dùng nhiều quá có thể hại gan, nhất là người yếu cơ năng gan vì uống rượu, bị viêm gan, gan mỡ..

3) Loại NSAID mới chuyên biệt hơn nữa (COX2 more selective inhibitor), như Celebrex, ít có phản ứng phụ về tiêu hóa hơn nhưng vẫn có tác dụng phụ tim mạch.

2) Glucosamine và chondroitine sulfate (một số thuốc viên kết hợp cả hai) được dùng nhiều ở Mỹ như là một loại “thuốc dân gian” (“alternative medicine”) để giúp trị các bịnh xương khớp, không có phản ứng phụ đáng kể.

3) Như đã giải thích ở trên, đây là bịnh thoái hoá, tương tự như đồ dùng nhiều thì hư hại, cũ đi, không làm mới lại được. Tuy nhiên, sự đau nhức không đi đôi và không tỷ lệ với các thay đổi thấy trên MRI và X quang. Lúc tuổi già hơn (trên 60), có thể ít thấy triệu chứng đau nhức hơn mặc dù ở tuổi đó hầu hết mọi người đều bị thoái hóa cột sống.

4) Nói chung người ta khuyến khích bịnh nhân càng giữ mức hoạt động, vận động thường xuyên, được càng nhiều càng tốt. Nếu cần có thể nhờ chuyên gia về vật lý trị liệu giúp đỡ.

5) Có một số người cho rằng thời tiết, áp suất không khí, độ ẩm thấp trong không khí làm đau nhức xương khớp. Tuy nhiên các khảo cứu khoa học chỉ chứng minh tác dụng của áp suất không khí (giảm lúc trời sắp giông mưa) làm đau xương khớp. Nói chung không khí âm thấp, tù túng quá làm các nấm mọc trong nhà, không tốt cho sức khỏe, gây dị ứng. Nên giữ mức ẩm 40% là vừa. Ngược lại, về mùa đông sắp tới không nên để không khí quá khô trong nhà bên Mỹ.

6) Nói chung, nếu phải sống với bịnh viêm xương khớp, Viện Sức Khoẻ Quốc Gia Hoa Kỳ khuyên chúng ta nên dành quyền chủ động và tích cực bảo vệ sức khoẻ mình bằng cách:

• ‘get educated”: tìm hiểu về bịnh này, để loại bỏ nhựng hiểu lầm và sợ sệt vô cố cũng như dùng những trị liệu giản dị và anh toàn (dùng nước nóng, nước đá đắp cho giảm đau, giảm viêm, uống những thuốc rẻ và an toàn cho mình, tránh phung phí tiền vào những phương thuốc không cần thiết, tránh "doctor shopping", nhảy từ thầy thuốc này qua thầy thuốc khác.
• tránh ngồi, nằm một chỗ: giữ mức hoạt động, làm việc tích cực (stay active)
• tập thể dục, thễ thao, taichi, (stay active)
• eat well: ăn uống điều độ, chọn thức ăn tươi, đừng mập quá
• ngủ đầy đủ (plenty of sleep)
• “have fun”: dù đau nhức, chọn những hoạt động làm mình thấy vui, thoải mái, giải trí trong khả năng của mình (thể thao, hobbies, tham gia công tác tình nguyện), chơi vui với con cháu...
• "have a positive attitude'; có thái độ tích cực, lạc quan

Những nhận xét trên đây hoàn toàn có tính cách thông tin. Mọi quyết định chữa trị cần được bác sĩ riêng của mình.

Bác sĩ Hồ văn Hiền

Sửa bởi người viết 17/02/2013 lúc 02:34:42(UTC)  | Lý do: Chưa rõ