Cũng như một số người Việt tị nạn cộng sản giàu có khác, ông Hoàng Kiều rời khỏi Việt Nam đi tị nạn cộng sản sau ngày Miền Man lọt vào tay Cộng sản. Sau một thời gian, ông định cư tại Hoa Kỳ. Trải qua những năm tháng cần cù lao động, ông là một trong những người Việt tị nạn trở thành tỉ phú từ 2 bàn tay trắng.
Hoàng Kiều sinh ra trong một gia đình Nho giáo tại làng Bích Khê, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Ông nội là một vị quan của triều đình Huế. Thuở còn thơ, Hoàng Kiều được chú là cố nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ đưa vào Sài Gòn ăn học. Năm 1975, vài tháng sau khi đến Hoa Kỳ định cư, ông được vào làm việc tại công ty dược phẩm Abbott. Năm 1976, Công ty Abbott gửi ông đi học ngành Quản trị Kinh doanh tại Đại học Santa Barbara. Năm năm sau, ông được cử làm giám đốc bộ phận thử nghiệm và sản xuất sản phẩm làm từ huyết tương (plasma).
Huyết tương là một dịch trong, màu vàng nhạt. Nó là thành phần quan trọng của máu, chiếm 55 – 60% tổng lượng máu. Thành phần huyết tương bao gồm: nước chiếm 90-92%, ngoài ra còn có protein, lipid, glucid, muối khoáng, các hợp chất hữu cơ chứa nitrogen, enzym, hormon, vitamin.
Huyết tương có vai trò vận chuyển các thành tố quan trọng trong cơ thể con người như: glucose, sắt, oxygen, hormone, protein… Mỗi lít huyết tương chứa khoảng 75g protein. Hợp chất này được chia thành 2 loại chính: albumin và globulin.
Con đường trở thành tỉ phúTỉ phú Hoàng Kiều bắt đầu sự nghiệp tại phòng thí nghiệm của Abbott ở Newbury Park, tiểu bang California. Sau khi tốt nghiệp Đại học, ông được quản lý phòng thí nghiệm đầu tiên về huyết tương đạt tiêu chuẩn của Cơ quan Thực phẩm Dược phẩm Hoa Kỳ (Food and Drug Administration – FDA). Năm 1989, ông thành lập Rare Antibody Antigen Supply (RAAS) và bắt đầu mua hàng loạt trung tâm chế tạo huyết tương tại Mỹ.
Không bao lâu sau, ông Hoàng Kiều đầu tư sang Trung Quốc bằng cách hợp tác với Trung tâm Huyết học Thượng Hải (Shanghai Blood Center). Năm 1992, sau nhiều năm phân phối albumin (protein quan trọng nhất trong huyết thanh), ông thành lập Shanghai RAAS Blood Products CO Ltd, chuyên nghiên cứu, phát triển, sản xuất và phân phối các sản phẩm huyết học. Sản phẩm chính là albumin, immunoglobulin (một loại thuốc kháng thể) và các chất làm đông máu.
Những năm sau đó, Hoàng Kiều tập trung nghiên cứu huyết tương, các sản phẩm chăm sóc sức khỏe, sản phẩm cho động thực vật và các dự án năng lượng. Hiện tại, ông là Chủ tịch kiêm CEO của RAAS tại Mỹ và là Phó chủ tịch Shanghai RAAS Blood Products. Năm 2012, Shanghai RAAS Blood Products từng lọt vào danh sách 200 doanh nghiệp vốn giá cổ hóa dưới 1 tỉ Mỹ kim tốt nhất Châu Á của tạp chí Forbes. Sau khi thành công ở Trung Quốc, ông về Sài Sòn mở văn phòng đại diện của công ty RAAS.
Từ đầu năm 2014, giá cổ phiếu của RAAS tăng vọt do thị trường lạc quan vào ngành y tế. Bên cạnh đó, do thiếu các vụ bán cổ phiếu phát hành lần đầu ra công chúng (Initial public offering – IPO) càng khiến các nhà đầu tư đổ tiền vào cổ phiếu các công ty đang phát triển có hệ số lợi nhuận cao.
Tháng 05/2014, Shanghai RAAS Blood Products cho biết, lợi nhuận nửa đầu năm tăng gấp đôi so với cùng thời kỳ năm 2013, lên 28 triệu Mỹ kim. Doanh thu cũng tăng hơn 80% lên 88 triệu, một phần nhờ thâu tóm một doanh nghiệp địa phương.
Tuy nhiên, từ tháng 6, cổ phiếu của công ty này đã ngừng giao dịch để tái cấu trúc. Cũng theo tạp chí Forbes, tại thời điểm đó, giá mỗi cổ phiếu của RAAS là 63,3 Nhân dân tệ, tổng số vốn đạt 38,57 tỉ (tương đương 6,2 tỉ Mỹ kim).
Theo Bloomberg, trước khi các vụ bán cổ phiếu phát hành lần đầu ra công chúng, giá cổ phiếu RAAS từng tăng gấp 3 lần trong năm 2013. Theo đánh giá của một số nhà kinh tế, tỉ suất lợi nhuận của RAAS thấp và cổ phiếu đang được giao dịch với P/E (giá/lợi nhuận) gấp lên nhiều lần. Tuy nhiên, giới đầu tư lạc quan đối với lĩnh vực y tế và đánh cược vào khả năng tăng trưởng đột biến của cổ phiếu do ông Hoàng Kiều làm chủ, nhất là sau khi RAAS thâu tóm một số cơ cở kinh doanh ở địa phương nhằm mở rộng khả năng cung cấp các sản phẩm y tế.
Chớp thời cơ thị trường Trung Quốc liên tục xảy ra nhiều bê bối về vệ sinh an toàn thực phẩm cũng như nguồn cung cấp sữa bột thiếu hụt do người tiêu dùng mất niềm tin vào các hãng sữa bột ở trong nước. Năm 2013, ông Hoàng Kiều lập công ty sản xuất các mặt hàng dinh dưỡng RAAS Nutritional với sản phẩm chính là sữa bột cho trẻ sơ sinh.
Danh sách cập nhập các tỉ phú giàu nhất thế giới của Forbes vẫn chứng kiến sự áp đảo về số lượng người giàu có của nước Mỹ với gần 500 tỉ phú, trong đó, nhóm các tỉ phú nhập cư tiếp tục tăng và cải thiện mạnh mẽ vị trí của mình. Hoàng Kiều là một cái tên trong số đó. Tỉ phú gốc Việt này đứng thứ 4 trong số các tỉ phú nhập cư vào Mỹ mới nổi dậy với khối tài sản bất ngờ tăng mạnh từ mức 1,6 tỉ Mỹ kim trong bảng xếp hạng hồi tháng 03/2014, đến tháng 09 đã lên tới 2,8 tỉ Mỹ kim.
Do vậy, báo chí Mỹ nhắc khá nhiều tới Hoàng Kiều, doanh nhân 70 tuổi, do tài sản của ông tăng lên với tốc độ chóng mặt, đồng thời vượt qua nhiều tỉ phú Mỹ khác.
Tuy nhiên, theo Danh sách những tỉ phú giàu nhất thế giới năm 2015 (Forbes Billionaires Full List Of Richest People In The World 2015) công bố vào tháng 02/2015, ông Hoàng Kiều chỉ có tổng tài sản là 2,2 tỉ Mỹ kim, xếp thứ 847 trong tổng số 1741 tỉ phú toàn thế giới. Giờ đây, ông là người đứng đầu trong hàng chục doanh nhân gốc Việt có tiếng tăm tại Mỹ.
Cách đây hơn chục năm, giới đầu tư đã biết tiếng một số doanh nhân công nghệ gốc Việt như: Trung Dung, với thương vụ bán cổ phần trị giá 1,8 tỉ tại OnDisplay cho Vignette Corporation. Đoàn Trí Trung là một trong những người sáng lập và hiện là chủ tịch kiêm CEO của nhiều công ty, trong đó có SemiLEDs. Cổ phiếu của công ty này hiện đang được niêm yết trên sàn chứng khoán NASDAQ với mã LEDS. Ông Trung là chủ hoặc đồng chủ sở hữu hàng trăm bằng sáng chế có giá trị trong lĩnh vực kỹ thuật điện tử tại Mỹ. Trong lĩnh vực tài chính ngân hàng cũng có khá nhiều doanh nhân gốc Việt nổi tiếng như doanh nhân Chính Chu (anh rể ca sĩ Minh Tuyết), giám đốc điều hành cao cấp của tập đoàn quản lý quỹ hàng đầu thế giới Blackstone (hiện quản lý hơn 200 tỉ Mỹ kim).
Từ thiện và duyên nợ với người đẹpTheo tin của thông tấn xã Việt Nam, từ cuối năm 2005 đến đầu 2008, ông Hoàng Kiều và Công ty RAAS, do ông làm Chủ tịch Hội đồng Quản trị kiêm Tổng Giám đốc, đã thực hiện rất nhiều chương trình từ thiện tại Việt Nam, với tổng chi phí hơn 100 tỉ đồng tiền Việt Nam.
Số tiền này đã dùng để xây dựng hàng nghìn căn nhà ở khắp 63 tỉnh thành trong cả nước, cứu hộ đồng bào bị thiên tai, mua trang thiết bị y tế, thiết lập trung tâm y tế lưu động, xây trường học và nhiều chương trình khác. Ông Hoàng Kiều từng tâm sự: “Ước nguyện của tôi là làm từ thiện đến hơi thở cuối cùng, mỗi năm sẽ cố gắng dành 1 triệu Mỹ kim giúp quê hương xóa đói giảm nghèo”.
Cuối năm 2008, khi hoạt động từ thiện của ông Hoàng Kiều đạt đến đỉnh cao, công ty RAAS đã chi ra hơn 150 tỉ đồng tiền Việt Nam.
Mười năm trước, khi chưa mở văn phòng đại diện RAAS tại Sài Gòn, ông Hoàng Kiều đã âm thầm giúp đỡ những người nghèo trong họ và hai làng Bích Khê – Thi Ông (quê nội và quê ngoại của ông ở Quảng Trị). Từ 5 năm qua, khi triển khai một số hoạt động đầu tư cho loại bưởi Năm Roi ở Vĩnh Long và du lịch miệt vườn ở Tiền Giang, ông từng quyết định lời lãi bao nhiêu đều lấy ra giúp người nghèo.
Năm 2007, Trung Quốc đăng cai tổ chức thi hoa hậu thế giới. Sau khi đến tham dự, ông Hoàng Kiều nảy ra ý nghĩ đưa người đẹp thế giới về Việt Nam tổ chức thi hoa hậu với mục đích từ thiện. Để chuẩn bị cho kế hoạch này, ông mang về Việt Nam nhiều triệu Mỹ kim xây dựng khu du lịch ở Đầm Bấy (Nha Trang) là nơi ông Hoàng Kiều có ý định tổ chức thi hoa hậu vào năm 2010.
Đầu năm 2009, người dân Tiền Giang xôn xao bàn tán về việc ông Hoàng Kiều sẽ đưa cuộc thi Hoa hậu thế giới 2010 về Tiền Giang, tổ chức ở cù lao Thới Sơn (nằm giữa sông Tiền, Mỹ Tho). Tuy nhiên, do trục trặc về giấy tờ và kiểu cách làm việc ở Việt Nam, làm gì cũng phải thủ tục “đầu tiên?” (tiền đâu?) nên ông gặp rất nhiều khó khăn, từ đó ý đồ của ông không thực hiện được. Mặc dù vậy, phía Việt Nam không nhìn nhận những thiếu sót về mình. Một số tờ báo trong nước đã viết bài đổ lỗi cho ông mua bán cổ phần thiếu minh bạch, nợ tiền mua đất xây khu du lịch và địa điểm tổ chức thi hoa hậu thế giới.
Sau khi biết được những gì báo chí Việt Nam viết về mình, ông Hoàng Kiều rất giận, viết thư ngỏ gửi đến rất nhiều nơi phản đối.
Đó không những là bài học đối với ông Hoàng Kiều, còn là bài học dành cho những người muốn về Việt Nam đầu tư.
Vũ Khoan
