Khi nước Úc  tiễn đưa cựu Thủ tướng Malcolm Fraser, David Hứa thuộc ABC International đã chia sẻ mối liên hệ mật thiết  và tấm lòng của mình với người đã đặt nền móng cho chính sách đối với người tị nạn của Úc.
uối tuần trước, tôi đưa một người bạn tham quan khu vực Cabramatta – một khu vực thuộc thành phố Sydney nơi có nhiều người Đông Nam Á sinh sống.

Đây là một hoạt động thường xuyên của tôi, đưa khách hoặc những người sống lâu năm ở Sydney đến khám phá những món ăn ngon, mua những món hời tại một trong những khu vực đa văn hóa của Sydney.
Tuy nhiên lần này tôi đến đây không phải vì ẩm thực hay những món đồ giá rẻ.
Là một người tị nạn tại từ Việt Nam, tôi cảm thấy thật buồn trước sự ra đi của Malcolm Fraser. Tôi biết rằng nếu không có sự lãnh đạo của ông, gia đình tôi và tôi sẽ không bao giờ được sống ở Úc, hưởng đời sống mà chúng tôi đang có hiện nay.
Đôi chút về lịch sử. Nếu những gì còn tồn đọng lại của Chính sách người Úc Da trắng được chính phủ của Gough Whitlam dẹp bỏ vào năm 1973 thì ông Fraser, người kế nhiệm chính là người đưa chính sách người tị nạn vào luật của Úc năm 1977.
Điều này cho phép những người Việt Nam vượt biển sau chiến tranh được phép đến lánh nạn tại tại Úc. Và đến năm 1981, có tổng cộng 55 nghìn người Việt đã đặt chân đến Úc.  

Một cửa hàng bán các sản phẩm cho Tết truyền thống và bánh Tét ở Cabramatta. (ABC: Brendan King)

Tại Cabramatta, tôi đã thắc mắc là liệu cộng đồng ở đây cảm thấy thế nào trước tin về sự ra đi của ông Fraser.
Ở khu vực mà hơn 40% cư dân được sinh ra ở Việt Nam và Campuchia, tôi nghĩ chắc chắn sẽ có những lời chia buồn thành kính, hãy những ký ức buồn nơi những người tôi trò chuyện. Tôi chắc chắn hiểu được tình cảm đối với ông Malcolm Fraser trong lòng cộng động người Việt ở đây.
Trong một phỏng vấn tôi thực hiện cho đài phát thành của ABC một vài năm trước, ông Fraser chia sẻ với tôi quan điểm của ông về những thay đổi của Úc và tầm quan trọng của sự dũng cảm trong chính trị. Đó là một trong những câu nói đáng nhớ nhất của ông trong cuộc gặp gỡ của chúng tôi.
Tiếp nhận người Việt tị nạn vào Úc
“Tôi cảm thấy rằng chúng ta có một nghĩa vụ  đặc biệt vì chúng ta tham chiến tại cuộc chiến Việt Nam và chúng ta cũng những người khác đưa ra sự đảm bảo với phía Nam,” ông nói. “Và việc bỏ mặc những người từng chiến đấu với những người Úc trước rủi ro lớn khi miền Nam thua trận là việc táng tận lương tâm.”
"Ngoài việc đó ra thì chúng ta cũng có nghĩa vụ đặc biệt khi ký kết vào Công Ước về Người Tị nạn năm 1954 để giúp những người trong hoàn cảnh buồn khổ. Và nếu mọi người chạy trốn khủng bổ và nguy hiểm tại mảnh đất của họ thì Úc có nghĩa vụ giúp đỡ.”

40 năm sau chiến tranh Việt Nam kết, khách nước ngoài tấp nập lên thuyền thăm Vịnh Hạ Long. (ABC: David Hua)

Nếu chúng ta có nửa tá những người trẻ như Nelson Mandelas rải rác tại những nước quan trọng quanh thế giới, chúng ta sẽ không có bất cứ cuộc triến nào và chúng ta cũng không có những bất hòa kinh tế nào, chúng ta sẽ có một nơi mà có thể nhìn vào tương lai với một sự tự tin.
Thay đổi nước Úc
Tôi cũng đã hỏi ông nghĩ điều gì sẽ xảy ra khi tiếp nhận gần 200 nghìn người tị nạn từ Đông Dương được quyết định bằng cách cho người Úc bỏ phiếu.
“Nó có lẽ là rất khó khăn,” ông nói. "Có rất nhiều quyết định mà các chính phủ phải tự quyết. Đôi khi thuế phải tăng. Nhưng nếu đưa trước công luận, liệu họ có bỏ phiếu tăng thuế? Tất nhiên là họ sẽ không làm như vậy. Nhưng nếu bạn buộc phải làm thế và bạn có lý do chính đang để tranh luận thì cuối ngày mọi người sẽ chấp thuận nó.”
“Nếu bạn hỏi những người Melbourne, những công dân của Melbourne năm 1946, ‘bạn có từng muốn trở thành một thành phố của Hi Lạp lớn nhất ngoài Hi Lạp không,” tất nhiên hẳn là sẽ là một tràng phản đối như sấm là ‘không’. Nhưng nếu ta hỏi những người dân Melbourne hôm nay, khi điều đó đã thành sự thật, họ, theo tôi là một số đống – 90% hay gì đấy, sẽ nói ‘có, đó là một điều tuyệt vời cho thành phố này.”
Liệu ông có nghĩ chúng ta sẽ thành công như bây giờ nếu không có chính sách di dân từ thời chính phủ của ông, tôi hỏi.
“Không tôi nghĩ là không. Tôi cho rằng điều nó cực kỳ quan trong và mọi người đã thấy Úc thật sự thay đổi.”
Vị trí của Úc tại Châu Á
Đây là tính chất địa lý của chúng ta. Chúng ta không thể thay đổi điều đó và an ninh của chúng ta cuối cùng phụ thuộc vào quan hệ của chúng ta với các nước trong khu vực.

Tweet cuối cùng của Malcolm Fraser, hai ngày trước khi ông tạ thế, về khu vực Châu Á Thái Bình Dương.

Di dân và quốc tịch
Những người sẽ là những công dân tốt khi họ sẵn sàng đi tìm kiếm một tương lai mới và tốt đẹp hơn cho họ và đặc biệt là cho con cháu họ…
“Đó là một quyết định rất khó khi nói ‘Tôi không thể sống ở Việt Nam nữa. tôi không thể sống ở Iraq hay Afghanistan nữa, tôi thấy quá nhiều bạo lực, đổ máu, người thân của tôi, có những người đã bị giết’… rất nhiều người sẽ ngồi và không làm gì trước điều này. Nhưng những người đứng dậy và ra đi và nói, ‘tôi phải tìm kiếm điều gì tốt đẹp hơn,” là những người sẽ rất có khả năng là những công dân tốt tại những quốc gia mới và tôi nghĩ rằng điều đó đã được chứng minh tuyệt đối qua những cộng đồng người Việt trên khắp nước Úc.” 

Pimmanee từ Thái Lan - Cao học ngành Xã hội Nhân văn, Nghiên cứu Quốc tế, Đại học Adelaide (ABC: Tiffany Milsom)

Chủ nghĩa đa văn hóa
“Tôi nghĩ rằng rất tuyệt vời khi những người Úc đến từ các nước khác, những nền văn hóa khác, những nơi khác nhau có thể ăn mừng những ngày lễ văn hóa, những ngày có ý nghĩa lịch sử đối với quê hương của họ và họ vẫn có thể ăn mừng những ngày lễ này tại Úc. Nó thể hiện sự khoan dung, sự chấp nhận và hơn hết là sự tôn trọng lẫn nhau.”
"Chúng tôi không nói, như trong một phần đầu lịch sử của chúng ta, là để là một người Úc tốt, bạn phải giống chúng tôi, chúng ta nói: chúng tôi biết bạn đến từ một nền văn hóa khác và những thứ khác nhưng bạn chấp nhận hiến pháp của Úc, bạn tuân thủ luật lệ của Úc và rộng hơn là những phong tục của người Úc cũng như cách hành xử của mọi người, nhưng điều đó không hề bắt buộc bạn từ bỏ một cuộc sống tuyệt vơi hay yêu mảnh đất quê hương của mình.”

Hội chợ Tết tại Victoria Street, Richmond, Melbourne, (ABC, Lili Tu)

Tại Cabramatta hôm đó, tôi đã có đôi chút thất vọng khi biết rằng những người tôi hỏi chuyện không biết nhiều về người đã tạo cơ hội để họ và gia đình có một cuộc sống như ngày hôm nay.
Lạc lõng những cửa hàng vải rực rỡ và đồ điện tử đông đúc, những hàng bánh và nhà hàng, câu hỏi của tôi về di sản mà Malcolm để lại được đáp lại bằng những cái nhìn trống rỗng, những cái nhún vai.
Tuy nhiên tại Melbourne tôi đã hết sức xúc động khi thấy tấm lòng thành kính của những người Việt trong công đồng đến tang lễ được tổ chức tại bang. Rất nhiều người trong số họ không chỉ tưởng nhớ và trân trọng con người ông Malcolm Fraser mà cả những giá trị của những điều nhờ ông đã thành hiện thực.

Cộng đồng người Việt bên ngoài lễ tang của Malcolm Fraser tại Melbourne. (ABC: Clement Paligaru)

David Hứa là Chủ nhiệm Hoạt động Trực tuyến cho ABC International.
Theo ABC