Từ trái sang: Nghệ sĩ Minh Vương, Nghệ sĩ Thanh Sang, Nghệ sĩ Thanh Hải, Nghệ sĩ Thanh Tú trong buổi họp mặt đoàn cải lương Thanh Minh tại Bình Dương trước đây.

Sau nhiều năm đi hát, có lẽ rút được kinh nghiệm, nên đến năm 1972 Thanh Hải cùng với hề Văn Hường đứng ra lập gánh lấy bảng hiệu Thanh Hải – Văn Hường. Và lúc này thì Út Trà Ôn bị thất nghiệp do các đoàn Kim Chung giải tán. Cậu Mười cùng cô học trò Ngọc Bích về đầu quân cho gánh hát Thanh Hải – Văn Hường.

Cá ăn kiến, thì cũng có lúc kiến ăn cá
Trước đây khi còn ở đoàn Thủ Đô, trong khi Út Trà Ôn hát vai chánh ngoài sân khấu thì Thanh Hải đứng núp sau cánh gà học hỏi, bởi không có vai nào hết. Người ta nói lúc ấy Thanh Hải rất “sợ” Cậu Mười, cậu nói gì nghe nấy, sai bảo gì cũng phải làm. Bởi thời này đào kép chánh muốn gì bầu gánh cũng phải chiều theo, nhứt là Út Trà Ôn nổi tiếng hay làm khó dễ. Nếu như cậu bất mãn gì đó mà có liên quan đến Thanh Hải, thì anh ta rất dễ dàng bị đuổi khỏi đoàn, bởi làm mất lòng kép chánh.

Thế nhưng, 10 năm sau thì đệ nhứt danh ca lại về đầu quân gánh Thanh Hải – Văn Hường, tức chịu sự điều động phân bố vai trò của bầu gánh Thanh Hải. Nói rõ hơn là Út Trà Ôn làm việc dưới sự chỉ huy của Thanh Hải. Thiên hạ nói đời là thế! Cá ăn kiến, thì cũng có lúc kiến ăn cá vậy!

Rồi thì thời gian chưa đầy một năm thì đoàn Thanh Hải – Văn Hường cũng bị rã gánh, hầu hết đào kép công nhân phải chịu thất nghiệp, bởi đâu còn đoàn nào, sân khấu nào để mà đầu quân. Riêng bầu Thanh Hải về nhà trông coi mấy cửa hàng buôn bán của anh. Thế nhưng, vẫn nhớ nghề nên thỉnh thoảng có đoàn nào kêu đi hát chầu thì cũng nhận lời cho vui thôi, chớ không nhắm vào tiền bạc hay giao kèo gì hết.

Sau 1975 gánh hát cải lương thành lập nhiều, tỉnh nào cũng có, Thanh Hải về hát cho đoàn Quê Hương (Bến Tre) cùng với Út Hiền, Hồng Thủy, Thành Chiến. Đến năm 1977 lại về cộng tác với đoàn Thống Nhứt (Tây Ninh) hát với Ánh Hồng, được khán giả khen ngợi qua vai Trần Bình Trọng. Lúc bấy giờ mỗi khi Thanh Hải ra chợ Long Hoa thì người ta gọi anh bằng cái tên của vai tuồng.

Năm 1978 Thanh Hải về thành phố hát ở đoàn Sống Chung, được một năm thì về cộng tác với đoàn Văn Công thành phố, đây là đoàn cải lương mà Thanh Hải cộng tác thời gian lâu dài nhứt (9 năm).

Nghỉ hát sau 30 năm theo đuổi nghiệp cầm ca
Cuối năm 1988, thời điểm này cải lương còn hoạt động trong bao cấp, nên người lãnh đạo đoàn hát có nhiều quyền hành. Không biết vô tình hay cố ý, hoặc vì lý do nào đó mà trưởng đoàn lại phân bố vai trò, giao cho Thanh Hải vai hề, mà lại là vai trò rất khó coi anh ta thua buồn rời khỏi đoàn về... nằm nhà, nghỉ hát sau 30 năm theo đuổi nghiệp cầm ca.

Suốt 5 năm không thấy Thanh Hải xuất hiện ở đoàn hát nào hết, mà chỉ thường xuyên chăm sóc vườn điều 5 mẫu ở Bến Cát, Sông Bé, mà anh đã tạo ra nó lúc còn đi hát kiếm ra tiền.

Có lần một nhà báo gặp Thanh Hải đã hỏi anh:

- Thế sao Thanh Hải chưa hát trở lại dù có đoàn mời?

- Tôi đã lớn tuổi, sức khỏe kém, không thể theo đoàn đi lưu diễn xa nên tôi quyết định nghỉ hát.

- Còn một nguyên nhân nào khác khiến anh đột ngột nghỉ hát, điều gì đã làm cho anh chán ngán tình đời không đi hát?

Thanh Hải buồn bã trả lời:

- Tôi nghỉ hát nằm nhà, có nghĩa là không phải tôi vì tiền nhiều tiền ít, mà bỏ đoàn này theo đoàn nọ. Nhưng vấn đề tiền bạc, sự tương quan đồng lương của nghệ sĩ trong cùng đơn vị nghệ thuật rất là quan trọng. Về mặt nghề nghiệp, sự cao thấp chênh lệch của đồng lương, nói lên cái gì khác hơn là ý nghĩa tiền nhiều hay ít. Người ta tranh giành nhau từng chiếc ghế để có quyền xếp lương người này, nâng lương người nọ, hạ lương người kia, phân công phân vai không hợp lý, để đẩy lùi nghề nghiệp người khác, để cho người ta chán nản bỏ đi.

Đó là sự hiểm độc của người đời từ xưa đến nay vẫn không đổi mới chút nào. Tôi từng làm bầu gánh, tôi đã cố sức tránh không để cho sự quyết định tiền bạc, đồng lương của mình như là đánh giá tài năng làm đau khổ đồng nghiệp, vì tôi biết làm thế là mất đức. Tôi chỉ nói thế để giải thích sự nghỉ hát của tôi, chứ không còn để tâm phiền trách gì ai đã từng gây đau khổ cho tôi.

Đêm về tôi cứ suy nghĩ mãi, lẽ nào chỉ vì tự ái cá nhân, vì bất đồng với vài người mà mình phải từ bỏ sự nghiệp của mình. Nhưng sở trường của tôi là kép mùi. Tôi biết mình lớn tuổi không thể hát kép chánh, nhưng dù vai gì cũng phải hợp với sở trường của mình. Người ta lại giao cho tôi đóng vai hề. Có lần tôi “được” giao đóng vai một thằng cầm sợi dây giữ cho con heo nái đi động đực để chọc cho khán giả cười. Như thế làm sao tôi còn muốn đi hát nữa. Dù sao tôi cũng đã 30 năm trong nghề, vinh quang đã trải qua, nên tôi rút lui khỏi sân khấu không có gì để mà hối tiếc.
Theo RFA