Bạn có biết người tiền sử, tổ tiên của con người cần đến bao nhiêu giờ để ngủ một đêm không? Chắc hẳn khá đông trong chúng ta nghĩ họ ngủ nhiều hơn con người hiện đại. Hồi đó làm gì có những phương tiện giải trí chứ? Khi màn đêm buông xuống họ đâu có chỗ nào để đi chơi. Ít nhất đó là những gì nhiều bạn sẽ nghĩ.
Lại sắp sửa tới ngày nước Mỹ vặn kim đồng hồ. Daylight saving time! Như một công thức bà con mình học theo người Mỹ: Fall (mùa thu) thì ngã ra phía sau – Fall có nghĩa là mùa thu mà cũng có nghĩa là ngã, té. Nên ngã ra phía sau là vặn kim đồng hồ ngược lại. Còn Spring (mùa xuân) thì nhảy về phía trước. Spring còn có nghĩa là nhảy. Nên mùa xuân khi vặn đồng hồ cho daylight saving time thì mình vặn nhanh hơn, tức nhảy về phía trước.
Khi vặn đồng hồ về phía sau (như mùa thu năm nay) vào đêm 31 tháng 10 năm 2015, tức qua ngày chủ nhật 01/11/2015 (chính thức lúc 2 giờ sáng) ngày đó sẽ theo giờ mới. Và vì vặn kim đồng hồ ngược lại nên bạn được ngủ thêm một giờ nữa. Khác với mùa xuân năm 2016 (đêm thứ bảy 12/03/2016), lúc đó bạn sẽ vặn kim về phía trước, bạn sẽ bị ăn gian mất một giờ để ngủ. Đây là chuyện xảy ra đều đặn một năm hai lần. Mùa xuân bị mất một giờ ngủ. Mùa thu được ngủ nướng thêm một giờ nữa.
Giấc ngủ rất quan trọng trong sinh hoạt đời sống con người. Có lẽ vì vậy mà người xưa có câu nói: Ăn được ngủ được là tiên. Không ăn không ngủ là tiền vất đi. Thực tế nó là vậy. Giấc ngủ kéo đến rất tự nhiên. Đối với nhiều người trong chúng ta đó là chuyện bình thường. Nhưng với người bị mất ngủ (insomnia) – insomnia trong tiếng Anh đơn giản hơn là loss of sleep, là điều rất khó chịu. Thành ra cổ nhân có câu: Thức khuya mới biết đêm dài. Trằn trọc lăn lộn mãi. Hết đứng lên lại nằm xuống. Đi ra rồi đi vô. Bật đèn bathroom liên tục. Chẳng gì khổ cho bằng cái anh mất ngủ. Càng khổ hơn với người hút thuốc. Nicotine khiến người ta mất ngủ. Lại hãm trà nữa. Trà có caffeine nên càng báo hại nhiều hơn. Cả hai thứ: Nicotine và caffeine khiến tình hình của người mất ngủ càng lúc càng thêm trầm trọng.
Bệnh mất ngủ khác với thiếu ngủ. Một cái là bệnh lý. Một cái lâu lâu vì hoàn cảnh mới phải thức khuya. Thiếu ngủ khi xong việc là có thể ngủ bù. Còn người vướng vào bệnh mất ngủ khổ sở vô cùng. Có thời gian đấy nhưng chỉ biết nằm vạ vật. Dật dựa ngủ không được. Nếu muốn ngủ thì phải uống thuốc. Nhưng uống thuốc thì giấc ngủ đâu thể tự nhiên. Nhìn chung mất ngủ là rất mệt. Điều này không cần nói ra bạn cũng đã hiểu rõ.
Mất ngủ khiến lịch sinh hoạt bị xáo trộn. Nó khiến chúng ta cảm thấy mọi cái cứ lộn xộn, bất thường. Nói gì. Chỉ cần điều chỉnh lại thời gian như daylight savings time đã đủ thấy ngại. Mặc dù mùa thu này bạn được ngủ thêm một giờ. Nhưng hôm sau bạn đâu thể ngủ trễ để thức trễ. Bạn vẫn ngủ sớm theo đồng hồ sinh học. Khó đó nghen. Lại phải mất một khoảng thời gian để điều chỉnh được. Rồi vừa mới quen với lịch ngủ trễ thì đến lúc vặn đồng hồ nhanh hơn (spring forward). Vì do ngủ muộn đã quen nên bây giờ phải điều chỉnh lại. Nói phiền thì không hẳn là phiền. Nhưng nhất định những xáo trộn trong mấy ngày đầu tiên phải nhấp từ từ mới quen được.
Nói như vậy để thấy giấc ngủ rất cấn thiết với con người. Đâu đó ta từng nghe con người cần ít nhất 7-8 giờ để ngủ. Rồi lâu lâu lại nghe nói đến một nghiên cứu khác cho biết bạn không cần đến 8 giờ để ngủ. Bạn có thể cần ít hơn. Chuyện đúng sai của những lời khuyên này khó minh định lắm. Ví dụ có lúc nghiên cứu bảo đừng ăn trứng vì đó là loại thực phẩm có nhiều cholesterol. Có lúc nghiên cứu lại bảo không gì tốt bằng ăn trứng, vừa giảm béo (vì giúp no lâu), vừa là nguồn dinh dưỡng rất cần thiết. Vì thế chuyện cần bao nhiêu thời gian để ngủ là chuyện rất cá nhân. Người này có thể cần đến 8 giờ. Còn người khác thì không hẳn. Người trẻ ngủ nhiều hơn. Người già ngủ ít hơn.
Trở lại chuyện người tiền sử và giấc ngủ của họ. Có bạn cười: Ảnh hưởng gì đến cuộc sống bận rộn của chúng ta ngày hôm nay. Quả nhiên nhận xét đó có lý. Nhưng nếu biết người xưa ngủ như thế nào, ít nhất bạn sẽ có một khái niệm về sự thay đổi của môi trường và điều kiện sống đã có những tác động như thế nào lên sinh hoạt cuộc sống của người hiện đại hôm nay. Bạn nghĩ họ giống chúng ta: They need 7 to 8 hours to sleep. Khác với những gì bạn suy nghĩ: Người xưa – our ancient ancestors không ngủ nhiều như thế. Đó cũng là công bố của một cuộc nghiên cứu gần đây nhất.
Để tái hiện lại cuộc sống của người nguyên thủy, các nhà khoa học của Trường UCLA (University of California, Los Angeles) đã đến tận những vùng còn sót lại những bộ lạc có nếp sống rất gần với người nguyên thủy để nghiên cứu. Mục đích cuộc nghiên cứu nhằm tìm hiểu giấc ngủ của người tiền sử – cuộc sống của họ, lối sống của những người trước thời đại kỹ nghệ – pre-industrial hunter-gatherer lifestyle gồm những sinh hoạt săn bắn và hái lượm. Có ba nhóm người được chọn (tổng cộng 94 người) từ (1) bộ lạc Hadza (sống tại công viên Serengeti National Park của Tanzania), (2) bộ lạc Tsimane sống tại chân núi Andean của nước Bolivia, và (3) nhóm người San sống tại sa mạc Kalahari Desert của South Africa.
Các người được chọn trong cuộc nghiên cứu này được mang một thiết bị giống chiếc đồng hồ của chúng ta (watch-sized devices) nhằm ghi lại những dữ kiện về thời gian ngủ, thời gian thức, và khoảng thời gian họ tiếp xúc với ánh sáng trong các sinh hoạt mỗi ngày. Ngoài ra các nhà nghiên cứu muốn biết thêm họ ngủ bao lâu trong mùa hè, bao lâu trong mùa đồng, đồng thời nhiệt độ cơ thể của họ và nhiệt độ môi trường. Như đã bàn, các nhà khoa học muốn tìm hiểu xem cách người xưa ngủ có khác người hiện đại không?
Kết quả cuộc nghiên cứu được ghi lại như sau: Trung bình người tiền sử (đại diện của ba nhóm người được chọn) chỉ ngủ 6.4 giờ mỗi đêm. Ngoài ra họ không hề ngủ ngày. Họ cũng không thức dậy lúc nửa đêm.
Nếu so với người xưa, ý kiến các chuyên gia về ngủ khuyến cáo chúng ta cần đến 7 – 8 giờ để ngủ (nếu muốn duy trì một sức khỏe thật tốt) liệu có đúng lắm không? Và những khám phá mới nhất về giấc ngủ của người tiền sử có ý nghĩa gì? Một giả thiết được đưa ra: Con người hiện đại sử dụng trí óc nhiều hơn (nên cần đến một tỷ lệ thời gian tối thiểu) để ngủ. Nói khác đi chúng ta cần nhiều thời gian hơn để nghỉ ngơi, để recharge for another day. Nhất là trong thời gian nghỉ ngơi này bộ não có cơ hội sắp xếp và lưu trữ thông tin – reorganize and store information – Nếu không thì chúng ta sẽ tẩu hỏa nhập ma vì lượng thông tin tiếp cận mỗi ngày đang được coi là overload.
Giấc ngủ quý hơn vàng. Điều này đúng hay sai phụ thuộc vào nhu cầu của mỗi người. Chắc chắn việc lắng nghe theo nhu cầu của bản thân sẽ thực tế và rất cần thiết. Bởi có người cần nhiều thời gian để ngủ hơn so với người khác. Vì thế cần bao nhiêu thời gian để ngủ là chuyện cá nhân. Và bạn cần có những kế hoạch sinh hoạt để mình không bị thiếu ngủ, không bị mất sức.
Giấc ngủ luôn cần thiết với mọi người. Muốn có một làn da đẹp, bạn phải ngủ đầy đủ. Muốn giảm cân hiệu quả: Bạn không thể thiếu ngủ. Muốn minh mẫn tỉnh táo trong công việc – Hãy ngủ đầy đủ. Muốn tránh những căn bệnh thông thường – hãy ngủ đầy đủ. Muốn con bạn học giỏi: Phải giúp và kiểm soát để các em có thời gian ngủ nghỉ đầy đủ. Ngược lại, nếu muốn những điều phiền toái xảy ra cho bản thân, cách tốt nhất là bỏ bê, không chịu lắng nghe cơ thể của mình, cứ thức khuya một cách ỷ lại, lướt mạng, xem phim khuya, chơi cờ tướng trên internet… cuối cùng bạn không những chỉ mệt mỏi, thiếu sinh khí trước mắt (mà) những hệ lụy lâu dài là điều mà bạn phải đối diện sau này. Với lần vặn đồng hồ cho daylight saving time mùa thu này, hãy thư giãn và điều chỉnh để giấc ngủ sớm đi vào lịch ngủ ổn định. Đừng quá căng thẳng. Nhớ để phòng tối, yên tĩnh, hít thở đều và sâu. Giấc ngủ sẽ đến và chừng một tuần sau là bạn sẽ quen ngay thôi.
Nguyễn Thơ Sinh
