Trong cộng đồng chúng ta thỉnh thoảng lại có người chết vì bệnh ung thư gan, có người còn tương đối trẻ và chết có vẻ đột ngột làm cho bà con xôn xao. Nhân dịp này ta nên bàn về ung thư gan.

Ung thư gan là gì?
Ung thư gan mà ta muốn nói đến hôm nay là “ung thư tế bào gan”. Tế bào gan thay đổi, sinh sản nhanh và không có tổ chức, tạo thành những tế bào bất thường, xâm lấn các mô chung quanh và có thể di chuyển đến các bộ phận ở xa gọi là ung thư.

Tôi thấy bệnh hay xẩy ra ở người Việt, có phải vậy không?

Ung thư gan hay xẩy ra ở Á Đông và Phi Châu gồm Việt Nam, Trung Hoa, Đài Loan v.v. Bệnh cũng xẩy ra ở đàn ông nhiều hơn ở đàn bà. Mỗi năm trên thế giới có từ 250.000 đến 1 triệu người chết vì ung thư gan. Ung thư gan là nguyên nhân đứng hàng thứ 5 trong số các nguyên nhân gây tử vong ở đàn ông, đứng hàng thứ 7 trong số các nguyên nhân gây tử vong ở đàn bà.
Những ai dễ bị ung thư gan?

Ung thư gan hay xẩy ra ở những người bị viêm gan siêu vi B và C, những người bị bệnh gan mãn tính như bị xơ gan do mọi nguyên nhân, như xơ gan do uống rượu, hoặc bệnh gan do chuyển hóa. Người Việt nam hay bị nhiễm viêm gan siêu vi B và viêm gan siêu vi C làm cho họ dễ bị ung thư gan hơn những dân tộc khác. Người nhiễm siêu vi viêm gan B có thể ở vào những giai đoạn khác nhau; nguy cơ bị ung thư gan thay đổi tùy theo giai đoạn tiến triển của bệnh, nói chung đã bị nhiễm siêu vi viêm gan B có nguy cơ bị ung thư gan cao hơn người không nhiễm. Nhiễm viêm gan siêu vi C cũng là một nguyên nhân gây ung thư gan nhưng ung thư chỉ xẩy ra sau khi bị xơ gan. Những người đã bị viêm gan siêu vi B hoặc C mà uống rượu hay đồng nhiễm HIV sẽ có nhiều nguy cơ bị ung thư gan hơn.

Làm thế nào để biết mình có bị ung thư gan hay không?
Ung thư gan không có triệu chứng đặc hiệu nên khó nhận biết. Bệnh nhân chỉ cảm thấy mệt mỏi, kém ăn, đầy bụng, xuống cân, dần dần bị vàng da, nước tiểu vàng, đau bụng có báng ở bụng và phù chân, bị biến chứng như nôn hay đi cầu ra máu, chẩy máu trong ở bụng, hôn mê và chết. Bác sĩ chẩn đoán bằng cách thăm khám lâm sàng, thử máu, tìm dấu sinh học của ung thư gan, tìm nguyên nhân gây ung thư gan và làm các xét nghiệm định hình như siêu âm, chụp cắt lớp CT hoặc cộng hưởng từ MRI để xác định khối u ở gan, cuối cùng , trong một số trường hợp có thể phải lấy mẫu gan để xét nghiệm dưới kính hiển vi.

Ung thư gan chữa được không?

Ngày nay ung thư gan có thể chữa được; kết quả điều trị tùy thuộc vào giai đoạn tiến triển của bệnh nghĩa là tùy thuộc vào bệnh nhân được chẩn đoán sớm hay trễ. Ngày xưa khi y khoa còn chưa phát triển, bệnh nhân chỉ được chẩn đoán khi đã có triệu chứng lâm sàng và không có cách điều trị, những người này thường chỉ sống được từ 2 đến 6 tháng. Ngày nay ta hiểu biết nhiều hơn và có nhiều phương tiện hơn, có thể chẩn đoán ung thư gan sớm hơn nên có khả năng điều trị tốt hơn.

Đối với những ung thư nhỏ, ở vị trí thuận lợi và chức năng gan còn tốt, có thể cắt bỏ khối u, một số người hội đủ điều kiện có thể được ghép gan. Đối với những người không thể giải phẫu được, có thể tiêm thuốc để tiêu diệt tế bào ung thư hoặc làm tắc mạch máu nuôi ung thư, xạ trị hoặc dùng chất sinh học để làm chậm sự phát triển của tế bào ung thư. Nếu bệnh được phát hiện sớm và có thể giải phẫu thì có kết quả tốt, nếu được phát hiện trễ thì sự điều trị chỉ có thể giúp làm chậm sự tiến triển của bệnh. Sau cùng sự điều trị nhằm giảm bớt triệu chứng để bệnh nhân qua những ngày cuối đời bớt đau khổ.
Làm sao phát hiện ung thư sớm?

Những người có nguy cơ cao cần được theo dõi định kỳ bằng cách thử máu và siêu âm gan mỗi 6 tháng hay mỗi năm để phát hiện ung thư sớm. Siêu âm gan là phương pháp sàng lọc có hiệu quả kinh tế, chỉ cần chụp CT hay MRI khi cần thiết.
Làm sao để ngừa ung thư gan?

Mọi người Việt nam cần được thử máu để tìm xem có bị nhiễm viêm gan B và C hay không. Không phải tất cả mọi người bị nhiễm đều cần điều trị như nhau, có người cần điều trị ngay có người cần được theo dõi. Cần theo sự chỉ định của bác sĩ. Có thể điều trị viêm gan siêu vi B bằng thuốc chích, nhưng ngày nay có nhiều thuốc uống và cần điều trị lâu dài. Điều trị viêm gan C cần kết hợp thuốc chích và uống, có nhiều tác dụng phụ nhưng có kết quả.

Những người bị nhiễm viêm gan B và C cần không uống rượu, không hút thuốc lá, tránh bị mập phì, năng vận động, sống lành mạnh, tránh dùng các hóa chất hoặc các thuốc không rõ đặc tính kể cả dược thảo và các thuốc quảng cáo là “bổ gan”, “mát gan”, “chữa viêm gan” không được khoa học công nhận để tránh làm hại cho gan của mình. Các trẻ em đều cần được chủng ngừa viêm gan siêu vi B, các người lớn có nguy cơ nhiễm siêu vi B cao cũng cần chủng ngừa.

Cho đến nay chưa có thuốc chủng ngừa viêm gan siêu vi viêm gan C. Mọi người nên thận trọng trong quan hệ tình dục để ngừa những bệnh truyền qua đường sinh dục, không nghiện xì ke ma túy, không dùng chung kim chích để chích thuốc vào tĩnh mạch, tôn trọng các biện pháp vô trùng trong việc châm cứu, xâm mình sỏ lỗ tai để tránh nhiễm siêu vi qua kim chích.

Tóm lại mọi người cần sống lành mạnh, khám sức khỏe định kỳ và bàn bạc với bác sĩ gia đình của mình mỗi khi có ấn đề về sức khỏe.

Bác sĩ Nguyễn văn Đích (Mạch Sống)