Những người lừa dối có thể được hợp tác mà tự thân không cần hợp tác. (iStockphoto) (Credit: ABC Licensed) .Nói dối, lừa dối và các hành vi nham hiểm khác dường như là hậu quả không tránh khỏi của quá trình tiến hóa khi sống trong các cộng đồng hợp tác, các nhà nghiên cứu Anh nhận định.
Thay cho việc xem lừa dối và hợp tác là hai thái cực đối lập, ông Luke McNally từ Trinity College Dublin và ông Andrew Jackson từ Đại học Edinburgh cho biết sẽ tốt hơn nếu chúng ta xem đó là hai mặt của đồng xu tiến hóa. “Lừa dối là một thành phần cố hữu của cuộc sống xã hội và dường như không thể tách bạch cái tốt và cái xấu. Những phần đen tối nhất của con người phát triển do hệ quả của những gì là đức hạnh nhất,” ông McNally nhận xét.
Bằng chứng nghiên cứu được công bố trên số ra mới nhất của tạp chí ‘Proceedings of the Royal Society B’.
Đầu tiên, hai tác giả nghiên cứu sử dụng lý thuyết trò chơi để biểu thị sự tiến hóa của hợp tác tạo ra áp lực dẫn đến sự phát triển của lừa dối. Trong kịch bản, các cá nhân có ba lựa chọn: luôn gian lận và không giúp đỡ người khác; đáp lại sự giúp đỡ người khác đề xuất; hoặc gian lận và cố gắng che giấu sự gian lận bằng việc lừa dối người khác.
“Khi những người hợp tác với nhau tương tác với những kẻ gian lận trung thực, họ phát hiện ra hành vi gian lận và ngừng hợp tác,” ông McNally giải thích. “Tuy nhiên, do những kẻ lừa dối giỏi che giấu hành vi gian lận hơn, những người hợp tác khó phát hiện trò lừa đảo hơn, nghĩa là kẻ lừa dối có thể được hợp tác mà tự thân họ không cần hợp tác. Như vậy, sự lừa dối sẽ phát triển.”
Các nhà nghiên cứu chứng minh lý thuyết này với bằng chứng thực thu thập từ nghiên cứu về hành vi lừa dối ở 24 loài động vật linh trưởng khác nhau. Các nghiên cứu cho thấy hành vi lừa dối phổ biến hơn ở những loài hợp tác hơn. “Phân tích so sánh cho thấy loài nào càng hợp tác thì càng hay lừa dối hơn. Đó là kết quả mô hình của chúng tôi dự đoán,” ông McNally nói. “Mối liên hệ giữa lừa dối và hợp tác trong động vật linh trưởng cho thấy hợp tác là một yếu tố quan trọng lựa chọn cho lừa dối trong quá trình tiến hóa của chúng.”
Con người không cần cảm thấy quá tồi tệ vì xu hướng gian lận và nói dối. Trên thực tế, các nhà nghiên cứu cho rằng lừa dối có lẽ tồn tại ở mọi loài trong thế giới động vật. Ông McNally nói: “Hiện tượng lừa dối xảy ra ở một số loài nhện khi nhện đực tặng những món quà cưới không có giá trị cho bạn đời tiềm năng. Lừa dối cũng có thể nhận thấy ở vi khuẩn khi chúng tạo quá nhiều tín hiệu để được hợp tác từ đồng loại. Thậm chí, lừa dối cũng tiến hóa ở robot. Giả thuyết của chúng tôi cho rằng hợp tác có thể phát triển trước khi có hành vi lừa dối nhưng lừa dối sẽ theo sát sự hợp tác.”
Source: ABC Australia
