Hàng năm đến ngày 22 tháng 3, Liên Hiệp Quốc và các quốc gia trên thế giới tổ chức Ngày Nước Thế giới để duyệt xét lại tình trạng phân bổ và tình hình trong năm qua ở các quốc gia có nhu cầu được trợ giúp về nguồn nước sinh hoạt. Ngày Nước Thế giới đầu tiên đã được Đại hội đồng LHQ quyết định vào ngày 22/3/1993.


Chủ đề cho năm 2017 “Nước và Nước thải” nhằm mục đích tạo cơ hội để xây dựng một nền tảng tiếp nối những Ngày Nước Thế Giới trong quá khứ cho việc phát triển bền vững. Cơ quan LHQ-Nước (United Nations - Water) điều hợp và trình bày dự án cho World Water Week phối hợp cùng UNEP, UN-Habiotat, WHO.



Năm nay, tại Hòa Lan, Bộ Ngoại giao và “Netherlands Water Partnership and Waternet” đồng tổ chức Ngày Nước Thế giới qua chủ đề “Nước cho Tất cả” - Water for All.




Những chủ đề cho Ngày Nước Thế Giới trong quá khứ: 


2016 Nước và Việc Làm - Water and Jobs;


2015 Nước và sự Phát triển bền vững - Water and Sustainable Development;


2014 Nước và Năng lượng - Water and Energy;


2013 Hợp tác Nước - Water Cooperation;


2012 Nước và An toàn Thực phẩm - Water and Food Security;


2011 Nước cho Thành phố - Water for Cities;


2010 Phẩm chất Nước - Water Quality;


2009 Nước Xuyên Biên giới - Transboundary Waters.


Câu hỏi được đặt ra là “Tại sao phải có Ngày Nước Thế Giới?”


Ngày Nước Thế Giới là một ngày lễ quốc tế và là một cơ hội để tìm hiểu thêm về các vấn đề liên quan đến nước. Ngày nầy đã được xem như là một nguồn cảm hứng để nói lên cho mọi người khác và phải hành động để tạo sự khác biệt trước hiện trạng khan hiếm và phân phối không đồng đều nguồn nước trên thế giới. Lịch sử của Ngày Nước Thế Giới đã được ghi nhận từ một quyết định của Đại hội đồng LHQ trong Hội nghị về Môi trường và Phát triển năm 1992. 


Từ đó Ngày Nước Thế Giới đầu tiên ra đời là ngày 22/3/1993. Và mỗi năm, Ủy ban LHQ về Nước, đơn vị điều hành và phối hợp chương trình hành động hàng năm nhằm đưa ra chủ đề liên quan đến nước và môi trường qua những dạng đặc thù của nước ngọt trên thế giới. 


Ngày nước thế giới được tổ chức trên khắp thế giới nhằm mục đích nâng cao nhận thức của người dân đối với tầm quan trọng của nước trong nhiều lĩnh vực khác nhau của cuộc sống bao gồm cả môi trường, y tế, nông nghiệp và thương mại. Đây cũng là ngày động não cho mọi người về phương cách quản lý nguồn nước cho hợp lý!


Vài sự kiện tiêu biểu trong Ngày Nước Thế giới 2017:


- Các buổi biểu diễn trình bày về nghệ thuật thị giác (visual art), lễ kỷ niệm sân khấu và âm nhạc của nước, du ngoạn đến các ao nước, hồ, sông và hồ chứa; 


- Hội nghị chuyên môn ở cấp địa phương, quốc gia và quốc tế về quản lý nước và an toàn;


- Các sự kiện giáo dục dựa trên tầm quan trọng về các biện pháp quản lý nước và bảo quản nước sạch; các cuộc thi và rất nhiều sinh hoạt liên quan đến nước. 


- Thành lập các chiến dịch và các sự kiện liên quan về nước để quyên tiền cho cho việc làm sạch nước và giúp đỡ các quốc gia nghèo trong việc cung cấp nước sạch;


Các quốc gia thành viên hay NGO tham gia sẽ tiếp nhận cơ hội để tìm hiểu thêm về chủ đề của Ngày Nước Thế Giới, nhận được bản cập nhật mới nhất về cách cộng đồng quốc tế nhận thức về vai trò của việc khai triển sự bền vững trong công cuộc thúc đẩy quyền con người đối với Nước và sẽ được mời tham gia vào chiến dịch nầy. 


Dự kiến chủ đề cho Ngày Nước Thế Giới năm 2018 là “Giải pháp cho Nước dựa vào Thiên nhiên” (Nature-based Solutions for Water). 




Một việc rất quan trọng vẫn còn là đề tài thảo luận cho năm nay là trở lại chủ đề của Ngày Nước Thế Giới 2008 là, Quỹ Nhi đồng LHQ (UNICEF) nhấn mạnh rằng vệ sinh cá nhân và hệ thống phóng uế là chìa khóa của sinh mạng trẻ em, của sự tăng trưởng cơ thể và sự lớn mạnh. Cải thiện hệ thống phóng uế cần phải thực hiện cho 2,6 tỷ con người ở các quốc gia đang phát triển trên thế giới, trong đó trẻ em dưới 18 tuổi chiếm 980 triệu. Hàng triệu trẻ em chết hàng năm vì những chứng bịnh liên quan đến vệ sinh cá nhân có thể ngừa trước được.


Sau cùng, LHQ đề ra mục tiêu cố gắng để tất cả mọi người trên thế giới đều có nguồn nước sạch, và hệ thống phóng uế hợp vệ sinh. 


Đó là:


- Hệ thống phóng uế là huyết mạch cho sức khỏe: Có vào khoảng 120 triệu trẻ em được sinh ra hàng năm ở các quốc gia đang phát triển, trong đó hơn phân nửa sống trong điều kiện không có hệ thống phóng uế hợp vệ sinh, có nguy cơ ảnh hưởng lên sự phát triển và sự sống còn. Nguy cơ này đưa đến 88% trẻ em chết vì bệnh tiêu chảy. Theo một nghiên cứu của WHO, Cơ quan về Sức khỏe LHQ, tại Phi Châu có thể tránh được hàng năm 173 triệu trường hợp bịnh tiêu chảy nếu hệ thống phóng uế đúng tiêu chuẩn được thiết lập. Hàng năm có 1,5 triệu trẻ em chết vì bệnh nầy; 


- Hệ thống phóng uế mang lại phát triển xã hội: Trường học có hệ thống nầy thúc đẩy sự liên tục đi học của học sinh nhất là nữ sinh. Một trong 4 nữ sinh bỏ học so với tỷ lệ một trên 7 so với nam sinh vì trường học không có hệ thống phóng uế. Nữ sinh phải đi xa nhà để lấy nước do đó không còn năng lực để đi đến trường, cộng thêm nhu cầu dùng nước cho nữ sinh nhiều hơn so với nam sinh vì điều kiện sinh lý của phái nữ;


- Hệ thống phóng uế là một nguồn đầu tư kinh tế quốc gia: Kết quả cuộc nghiên cứu cho thấy, cứ mỗi tăng trưởng 10% trong số phụ nữ biết đọc, lợi tức kinh tế quốc gia sẽ tăng 0,3%. Phụ nữ được giáo dục sẽ biết nuôi con lành mạnh hơn, có sức khỏe hơn, và có khả năng giáo dục con cái để tránh các bệnh hiểm nghèo như AIDS và các chứng bệnh xã hội khác. Tại Bangladesh, số nữ sinh ghi danh học liên tục tăng 11% khi có chương trình chính phủ xây dựng hệ thống phóng uế ở các trường học nơi đây;


- Hệ thống phóng uế giúp cho môi trường sạch hơn: Hiện tại, hàng năm thế giới sản xuất trên 200 triệu tấn phân người, và một số lượng lớn vô số phế thải lỏng và rắn không được xử lý và đi thẳng vào môi trường thiên nhiên. Có được hệ thống phóng uế hợp vệ sinh sẽ giảm thiểu được sự thoái hóa của môi trường, hạn chế sự hủy diệt hệ sinh thái và đa dạng sinh học cùng mang lại sự an toàn vệ sinh cho trẻ em cùng bảo đảm tương lai của chúng;


- Sau cùng hệ thống phóng uế có thể thực hiện được cho thế giới: Đã đến lúc thế giới cần phải hành động. Ước tính 10 tỷ Mỹ kim tiêu xài hàng năm trên thế giới để thiết lập hệ thống phóng uế hợp vệ sinh trên toàn thế giới có thể thực hiện được nếu chúng ta biết vận động hành lang các nguyên thủ quốc gia của các nước Tây Phương. Chi phí nầy chỉ chiếm dưới 1% của chi phí quốc phòng của các quốc gia trên thế giới.


Nguồn nước trên thế giới


Nước đóng góp vào việc thăng tiến cuộc sống trong xã hội trong việc tạo dựng nguồn thực phẩm và môi trường lành mạnh ảnh hưởng lên hàng tỷ người. Một vài thí dụ về việc tiêu thụ nguồn nước để sản xuất ra thực phẩm. Nếu dùng 1 acre-foot nước (bằng 43.560 cubic feet hay 325.851 Gallons hay 1.233,5 m3) để canh tác chỉ thu được 47 $US nếu trồng cỏ, 223$US nếu trồng lúa, 258 $US nếu trồng bắp, 287 $US nếu trồng alfalfa, và 551 $US nếu trồng bông vải; trong khi thu được 1.875 $US nếu trồng cây ăn trái hoặc các loại hạt.


Để có thêm khái niệm về tình trạng nước trên thế giới, xin đan cử ra đây vài số liệu cần nên biết. Tổng sản lượng nước trên thế giới gồm: 97,5% nước biển (mặn) và chỉ 2,5% nước ngọt. Trong 2,5% này chỉ có 0,4% nước mặt gồm sông ngòi, ao hồ và hơi nước trong không khí, 30,1% nước ngầm, và phần còn lại là những tảng băng trải rộng ở Bắc và Nam cực. 


Và sau cùng trong 0,4% nước mặt đó, có 67,4% nước ao hồ, 1,6% sông ngòi, 12,2% nước đã thấm vào đất, 9,5% hơi nước trong không khí, và phần còn lại gồm các vùng đất ngập nước (wetland). Trữ lượng nước ở địa cầu không nhiều như chúng ta tưởng.


Sự phân bổ nước trên thế giới hoàn toàn không đồng đều do:


- Điều kiện địa lý từng vùng, 


- Do sự lạm dụng của những quốc gia kỹ nghệ, 


- Và sự “nhắm mắt làm ngơ” không giúp đỡ các quốc gia nghèo của các “nước lớn”. 




Theo ước tính, có 70% lượng nước trên thế giới được sử dụng cho nông nghiệp, 20% cho kỹ nghệ, và 10% cho sinh hoạt gia đình. Hàng ngày, trong nhiều vùng ở Phi Châu, phần đông cư dân không có hơn một lít nước dùng cho sinh hoạt cá nhân; trong lúc đó ở Hoa Kỳ, mức tiêu thụ nước cho mỗi người dân có thể lên đến 700 lít cho một ngày; và người dân Paris tiêu thụ 100L/ngày.


Thêm nữa, sự gia tăng dân số kéo theo nhu cầu cần phải phát triển nông nghiệp, do đó việc tận dụng nguồn nước, nhất là nước ngầm sẽ là một nguy cơ làm cạn kiệt nguồn nước trong tương lai. Theo tính toán, muốn sản xuất 1 kg gạo cần phải tiêu tốn 6.000 lít nước. Trước mắt, các quốc gia đang phát triển phải trực diện với nạn gia tăng dân số vì không có khả năng ngăn chặn mức sinh sản của người dân, các nước nầy sẽ là những nạn nhân đầu tiên của nạn khan hiếm nguồn nước trên thế giới.


Ngày Nước Thế Giới và Việt Nam



Bộ Môi trường và Tài nguyên Việt Nam cho biết ngày “World Water Day” ở Việt Nam sẽ được tổ chức tại Bắc Ninh từ ngày 17 đến 22 tháng 3, 2017.


Riêng tại Việt Nam, nguồn nước tương đối dồi dào. Tổng sản lượng nước mặt trung bình vào mùa mưa hàng năm là 800 tỷ m3, phần lớn do sông Hồng và sông Cửu Long cung cấp. Tuy nhiên, vào các tháng khô hạn, lượng nước chỉ còn lại khoảng 15-30% mà thôi. Về lượng nước ngầm, theo ước tính Việt Nam chứa khoảng 48 tỷ m3/năm và trung bình hàng năm, người dân sử dụng khoảng 1 tỷ m3 cho sinh hoạt. Theo báo cáo của Chương trình Môi trường LHQ, nhu cầu tưới tiêu trong năm 2014 ở Việt Nam hàng năm là 79,0 tỷ m3 chỉ đủ cung ứng cho 80% đất trồng trọt trên toàn quốc (9,7 triệu hecta). 


Do đó, vì sự phân bổ nguồn nước không đồng đều, cho nên nhiều nơi tình trạng thiếu nước cho nhu cầu nông nghiệp vẫn còn là một yếu tố cần phải giải quyết.


Nhưng có thể nói, tất cả những dự phóng, hỗ trợ của thế giới, hầu như không được đáp ứng và cải sửa vì não trạng “khó thay đổi” của những người đều hành đất nước hiện tại.


Nhìn chung, theo báo cáo của Việt Nam, thì nguồn nước ở Việt Nam đang bị ô nhiễm. Trên cả nước, chỉ có 40% dân chúng sống ở nông thôn sử dụng nguồn nước sạch. 


Ô nhiễm Môi Trường đang phá hoại kinh tế và làm suy yếu sức khỏe con người Việt Nam, báo Zing.VN cho biết trong số ra ngày 19/11/2016: "Mỗi năm, Việt Nam thiệt hại do ô nhiễm môi trường tương đương với 5% GDP." Báo này còn trích lời Phó Giáo Sư-Tiến sĩ (PGS.TS) Đinh Đức Trường, Phó Chủ nhiệm khoa Kinh tế Môi trường, Đại học Kinh tế Quốc dân dẫn chứng, thì trong số 100 khu công nghiệp Việt Nam có đến 80% đang vi phạm quy định về môi trường.


Vẫn theo Zing.VN thì: "Trong đó, số doanh nghiệp FDI (Foreign Direct Invesment) chiếm tới 60% trên tổng các doanh nghiệp xả thải vượt tiêu chuẩn". Báo này công khai tố cáo trong số các Doanh nghiệp nước ngoài, đa số từ Trung cộng và Đài Loan, đã và đang thải chất độc ở Việt Nam có các Công ty như: “Công ty TNHH Huyndai - Vinasin (Khánh Hòa); công ty TNHH Miwon Việt Nam; công ty Tung Kuang; công ty TNHH Mei Sheng Textiles Việt Nam (Trung Quốc). Đặc biệt là vụ Vedan năm 2011 và Formosa năm 2016.”


Tuy nhiên, khẩu hiệu “to đùng” vẫn được hô hào thường thấy trong các hội thảo hay “lễ hội” về vấn nạn Nước, đặc biệt trong Ngày Nước Thế Giới của Việt Nam hiện tại.



1. Nước cần năng lượng và năng lượng cần nước!


2. Nguồn cung nước và năng lượng là hữu hạn trong khi nhu cầu nước ngày càng tăng!


3. Tiết kiệm năng lượng là tiết kiệm nước, tiết kiệm nước cũng là tiết kiệm năng lượng!


4. Nhu cầu tiếp cận với dịch vụ nước sạch, vệ sinh và điện của tầng lớp người nghèo là rất cần thiết!


5. Nâng cao hiệu quả sử dụng nước và năng lượng trong mọi ngành, lãnh vực là mục tiêu bắt buộc của các chính sách điều phố, phối hợp và thống nhất!


6. Nước là máu của sự sống! Hãy bảo vệ nguồn nước!


7. Nước là tài nguyên quý giá! Cộng đồng hãy chung tay bảo vệ tài nguyên nước!


8. Trồng thêm một cây xanh là thêm một hành đồng tái tạo nước!


9. Bảo vệ rừng là bảo vệ nguồn nước!


10. Vì tương lai quê hương đất nước, hãy tiết kiệm nước!


11. Giữ sạch nguồn nước vì sức khỏe của chính mình và của cả cộng đồng!


12. Nước sạch cho một thế giới khỏe mạnh!


13. Nước sạch và vệ sinh môi trường là nhu cầu của cuộc sống!


14. Khai thác hợp lý tài nguyên nước để phát triển bền vững!


Khẩu hiệu càng nhiều, càng phong phú bao nhiêu, nhưng việc thi hành hay thực hiện khẩu hiệu chỉ có... trên đầu môi chót lưỡi mà thôi!



Kết luận


Nguồn nhiễm bệnh mang lại từ phế thải lỏng do con người tạo ra rất nhiều nguy cơ, từ các bệnh thiên thời (cholera) đến thương hàn (typhoid), từ các bệnh về gan như Viêm gan A, B, đến bệnh tê liệt (polio), và một số mầm bệnh do ký sinh trùng, vi khuẩn, cầu trùng khác, và biết bao chứng bệnh ung thư khác nhau v.v...


Mặc dù mục tiêu của LHQ là luôn đặt trọng tâm vào việc cung cấp nước sạch và thanh lọc nguồn nước sinh hoạt của các quốc gia nghèo, nhưng trên thực tế, theo các thông tin trên, rõ ràng sự phân bổ viện trợ cho hai vấn đề nước và hệ thống phóng uế hợp vệ sinh không được trong sáng và còn nhiều chỉ dấu bất công trong việc điều hàng ngân khoản của LHQ trong việc trợ giúp nầy. 


Cũng cần kể thêm là LHQ cũng đã vấp phải nhiều quyết định sai lầm trong việc cung cấp nước sạch cho Bangladesh qua việc đào trên 4 triệu giếng vào thập niên 70, để rồi sau cùng kết quả hiện tại là hàng năm tại xứ nầy có trên hàng trăm ngàn người chết và hàng triệu người đang phải chịu đau đớn vì bị nhiễm độc arsenic do nước giếng gây nên. 


Điều nầy đã được tái lập ở Việt Nam hiện tại với trên 400.000 giếng đào và đã có chỉ dấu bệnh arsenicosis do bị nhiễm độc arsenic trên người dân Đồng bằng sông Hồng và Đồng bằng sông Cửu Long.


Tháng 6 năm 2002, một phương án đã được UNICEF đề ra tại Hội nghị Thế giới về Arsenic ở San Diego (CA) nhằm giải quyết nạn nhiễm độc arsenic tại Bangladesh là thực hiện những hồ chứa nước vào mùa mưa mặc dù vũ lượng nơi đây chỉ có 250 mm nước mưa/năm mà thôi. Và chương trình đã hạn chế số lượng nạn nhân bị chết hàng năm vì bị nhiễm độc arsenic ở xứ nầy. 


Cũng theo một tin tức công bố ở Thụy Điển, một công ty Ấn Độ, Trung Tâm Khoa Học Mội Trường (Center of Science Environment) vừa đạt được giải thưởng Nước Sạch do tổ chức Nước Sạch Stockholm (Stockholm Clean Water) trao tặng qua công trình cải thiện nguồn nước dưới đề án: "Việc trữ nước mưa trong mùa khô". Giải nầy có giá trị 150.000 Mỹ kim và được Quốc Vương Thụy Điển trao tặng trong một buổi lễ diễn ra vào tháng 8/2005 tại Thụy Điển.


Qua hai thông tin trên, một lần nữa, biện pháp thiết lập hồ chứa nước mưa ở Đồng bằng sông Cửu Long đã được Hội Khoa học & Kỹ thuật Việt Nam (VAST) tại Hoa Kỳ cổ xúy từ năm 1999, nhằm mục đích tránh nguy cơ nhiễm độc arsenic ở vùng nầy, phương pháp trữ nước mưa càng có thêm căn bản vững chắc hơn nữa vì vũ lượng vùng nầy từ 1.500 - 2.000 mm nước mưa hàng năm.


Đây là một biện pháp an toàn, dễ dàng thực hiện, và rẻ tiền nhất để hạn chế việc đào giếng, nguyên do của nạn nhiễm độc arsenic trong tương lai không xa vì theo một báo cáo của Viện đại học Cần Thơ năm 2011, là vào thời điểm nầy, hàm lượng arsenic ở nhiều nới đã vượt quá nồng độ cho phép của arsenic trong nước sinh hoạt là 10 ug/L (ppb).


Nhìn chung, tình trạng nước và môi trường nước trên thế giới cũng như ở Việt Nam không được sáng sủa. Do đó hàng năm, nhân Ngày Thế Giới Về Nước, LHQ luôn luôn cảnh giác tất cả các quốc gia nhất là những nước đang phát triển cần phải chú trọng hơn nữa việc mang lại nguồn nước sinh hoạt sạch cho người dân, cùng hệ thống vệ sinh phóng uế cũng như những phương hướng bảo vệ sức khỏe bằng cách gìn giữ vệ sinh cá nhân và ngăn ngừa ô nhiễm.


Riêng tại Việt Nam, vì nhu cầu phát triển quốc gia cho nên một số biện pháp bảo vệ môi trường cần thiết không được chú tâm đúng mức. Cũng cần phải nói thêm là nhà cầm quyền không đặt trọng tâm vào việc giáo dục người dân ý thức về việc bảo vệ và bảo quản nguồn nước, cũng như tầm quan trọng của việc sử dụng nguồn nước sạch trong sinh hoạt hang ngày.


Và chính vì những tình trạng kể trên cho nên các vấn nạn về môi trường ở Việt Nam ngày càng tệ hại thêm lên như: 


- Sông ngòi biến thành dòng sông đen (không còn dùng trong sinh hoạt được nữa); 


- Đất đai bị sói mòn, chai cằn hay sa mạc hóa;


- Đất đai bị lún sâu vì sử dụng quá tải trong chăn nuôi và nông nghiệp (trường hợp tỉnh Trà Vinh);


- Việc nhiễm mặn ngày càng tiến sâu vào cùng nông nghiệp, điển hình là vùng ĐBSCL.



Hơn 40 năm qua, và nhất là kể từ năm 1986 trở đi, Việt Nam bắt buộc phải mở cửa để cứu đói. Từ đó, việc phát triển vô tội vạ, phát triển không ứng hợp với việc bảo vệ môi trường, phát triển theo phương cách “ăn xỗi ở thì” càng làm cho nguồn nước vốn dĩ đã quá dồi dào do thiên nhiên ưu đãi; như hiện tại, năm 2016, nhiều chứng bệnh do arsenic như arsenicosis đã xuất hiện ở một số vùng phía Nam Hà Nội, nhiều chứng bịnh ung thư “lạ” xuất hiện, cũng như nhiều dòng sông từ Bắc chí Nam đều bị ô nhiệm nặng!


Chính vì sự phát triển không cân bằng với việc bảo vệ môi trường cộng thêm cơ chế chuyên chính vô sản của CSVN càng làm cho Đất và Nước mau đi vào ngõ cụt của sự đói nghèo!


21.03.2017

Mai Thanh Truyết
Hội Khoa học & Kỹ thuật Việt Nam (VAST)
Hội Bảo vệ Môi trường Việt Nam (VEPS)