Thế giới chúng ta đang sống đây dường như ngày càng trở nên thông minh hơn: hầu hết điện thoại chúng ta hiện đang sử dụng là loại điện thoại thông minh (smart phone); muốn nghe nhạc thì có loa thông minh (smart speaker); sắp tới đây sẽ có xe thông minh (smart car), tự động lái mà không cần đến tài xế; rồi trong tương lai là những thành phố thông minh (smart city) với đầy đủ những kỹ thuật tân tiến để phục vụ cho con người và đồng thời không gây tác hại đến môi trường thiên nhiên.
Hôm đầu Tháng 11, một bản tin gây khá nhiều chú ý đó là tỷ phú Bill Gates đưa ra dự án xây dựng một thành phố hoàn toàn mới ngay trong sa mạc Arizona và sẽ được trang bị với những kỹ thuật tân tiến nhất.
Công ty đầu tư của Bill Gates có tên Mt. Lemmon Holdings thông báo cho biết đã bỏ ra $80 triệu để mua lại một khu vực rộng 24,800 mẫu tây nằm ở vùng phía tây của tiểu bang Arizona, và sẽ hợp tác với công ty đầu tư bất động sản là Belmont Partners để cùng xây dựng một thành phố thông minh. Theo thông cáo báo chí cho biết đây là thành phố xây dựng trên mô hình kiến trúc hạ tầng và giao thông bằng kỹ thuật mới nhất, và được thiết kế với những mạng lưới kỹ thuật số cao tốc, những trung tâm dự trữ dữ liệu, xe tự động và những trung tâm phân phối hàng hoá cũng hoàn toàn tự động.
Thành phố này sẽ được đặt tên là Belmont, và có thể bao gồm 80,000 căn nhà, cùng với những khu thương mại, văn phòng và công nghệ rộng khoảng 3,800 mẫu. Ngoài ra còn có một khu đất để trống cho những dự án tương lai rộng 3,400 mẫu và một khu trường học rộng 470 mẫu. Thành phố thông minh tương lai này nằm cách Phoenix khoảng 40 dặm về hướng tây và tính ra có diện tích tương đương với thành phố Tempe của Arizona hiện nay.
Dự án xây dựng thành phố thông minh này của Bill Gates được cho là một tham vọng khá lớn là vì khu vực này hiện nay vẫn còn là khu đất hoàn toàn trống, ngoài đất đá và xương rồng thì không có thứ gì khác ở đây và trong chu vi vài chục dặm. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, để bắt đầu từ con số không, Gates sẽ không bị bó buộc bởi bất cứ điều gì và sẽ được tự do hơn để áp dụng những ý tưởng và sáng kiến mới trong công việc xây dựng.
Dự án Belmont được nhiều người chú ý có lẽ một phần là vì cái tên Bill Gates chứ thực ra đây không phải dự án xây dựng thành phố thông minh đầu tiên mà hiện đã có một số dự án đã khởi công hoặc đang trong giai đoạn chuẩn bị.
Như dự án Sidewalk Labs’ Urban Innovation Lab tại thành phố Toronto. Dự án này vừa được công bố trong Tháng 10 vừa qua và sẽ hợp tác cùng với một số công ty phát triển đô thị để xây dựng một thành phố thông minh trên thửa đất rộng 800 mẫu rất đắc địa ngay trên bờ hồ Ontario.
Công ty chính lo phần kỹ thuật là một đơn vị của Alphabet, công ty mẹ của Google, cũng vừa mới hoàn tất hệ thống Wi-Fi và hệ điều hành di chuyển công cộngcho thành phố New York. Tuy nhiên, dự án xây dựng thành phố thông minh cho Toronto sẽ cho họ nhiều cơ hội hơn trong công việc thí nghiệm và phát triển phần kỹ thuật cho một thành phố tương lai được hứa hẹn là nơi người dân được sống trong môi trường lành mạnh, tuyệt đối không có khí thải, và cứ năm căn nhà thì có một căn được thiết kế với giá phải chăng vừa túi tiền của nhiều người.
Trong khi đó ở một xứ có truyền thống sản xuất dầu hoả cũng đang có những nỗ lực chuyển hướng kinh tế sang khu vực kỹ thuật. Đó là vương quốc Saudi Arabia.
Và đương nhiên, với một hoàng gia Saudi giàu có thì khi đã gọi là một dự án xây dựng thì bắt buộc phải là một thành phố hoàn toàn mới. Dự án NEOM, sáng kiến của thái tử Mohammed bin Salman, sẽ là một dự án đầu tư và phát triển kỹ thuật cao với phí tổn $500 tỉ được chọn xây trên bờ Hồng Hải, được biết sẽ là một khu vực rộng 10,000 dặm vuông.
Dự tính sẽ khai trương vào năm 2025, đây là một thành phố “phát triển hướng về kỹ thuật” và được điều khiển bởi các ứng dụng, sẽ được kết hợp với kỹ thuật trí thông minh nhân tạo và internet. Hiện các nhà đầu tư của dự án này đang tìm cách lôi kéo một số đại công ty bán hàng trên mạng như Amazon và Alibaba về mở thêm chi nhánh ở đây.
Theo một bài báo trên tờ The New York Times mới đây cho biết Seasteading Institute, một tổ chức bất vụ lợi có văn phòng chính tại thành phố San Francisco, được tài trợ bởi tỷ phú Peter Thiel, hiện đang có dự án xây dựng một số thành phố đảo trong vùng Polynésia thuộc Pháp. Dự án này dự tính cho xây một số công trình kiến trúc nổi, trong đó có khoảng một chục công trình sẽ đưa vào hoạt động năm 2020. Trong khi dự án này đến nay vẫn chưa tiết lộ là sẽ sử dụng những thiết bị kỹ thuật cao nào vào trong công trình kiến trúc hay không, nhưng những ý tưởng tiến bộ về môi trường bền vững sẽ được đẩy mạnh, trong đó có kiến trúc mái xanh bằng cỏ và một số loài thảo mộc, các nguyên liệu xây cất tái chế và xơ dừa. Và lẽ đương nhiên, khi một dự án được tài trợ bởi một đại gia trong ngành kỹ thuật thì chắc chắn phải có một số kỹ thuật mới được sử dụng trong những thiết kế chính của dự án.
Nói tới các dự án xây dựng thành phố thông minh mà không nhắc tới Elon Musk là một thiếu sót lớn. Một khu vực ngoại ô nhỏ bên ngoài thành phố Melbourne của nước Úc hiện đang trong tiến trình xây dựng với những căn nhà được thiết kế dựa theo kiểu mẫu của những phòng trưng bày xe hơi Tesla, với mái được lợp bằng những tấm bảng năng lượng mặt trời và hệ thống bình trữ điện, cũng như trạm để sạc điện cho xe, và hệ thống đèn điện tiết kiệm năng lượng. Các nhà đầu tư cho biết sẽ có một số người bắt đầu dọn vào trong một vài năm tới.
Giống như những dự án phát triển đô thị đặt trọng tâm về kỹ thuật cao khác, như dự án nhà máy Panasonic tại thành phố Denver, những cộng đồng nho nhỏ như khu vực ngoại ô Melbourne trên có thể là những mẫu thiết kế cho những dự án lớn hơn trong tương lai.
Nói tới dự án lớn, hay nói rõ hơn là một tổng công trình quy mô, thì không thể không nhắc tới Ấn Độ. Đây là quốc gia có dân số tăng rất nhanh và biết thích ứng với những kỹ thuật mới như trí thông minh nhân tạo cũng rất lẹ, nên họ đã có những dự án xây dựng những thành phố thông minh tương lai cho đất nước họ.
Sáng kiến này của Ấn Độ đã có từ năm 2014, với mục tiêu là xây dựng 100 thành phố kỹ thuật cao từ con số không, và có thể lấy làm mô hình cho hạ tầng cơ sở tương lai của Ấn Độ. Theo tờ Hindustan Times, một số công trình được dời tới năm sau, và đã có một vài thay đổi như việc nâng cấp một số hạ tầng cơ sở cũ ở một số thành phố.
Không như những dự án của tư nhân được nói tới ở trên, công trình xây những thành phố thông minh của Ấn Độ phần lớn được điều hành bởi chính phủ liên bang, và theo tờ Economic Times, đã gặp phải một số chỉ trích từ khu vực tư nhân là vì việc tiến hành dự án quá chậm. Trong số 100 thành phố nằm trong dự án lúc đầu, hiện mới chỉ có 20 thành phố là đã được khởi công.
Tuy nhiên, theo giới chức chính phủ, lý do một phần của sự chậm trễ là vì tiến trình lựa chọn bất cứ công ty đấu thầu xây cất nào cũng đều phải trải qua thủ tục đấu thầu của chính phủ nên mất thì giờ.
Nhưng cho dù những thành phố thông minh đó được xây dựng bởi tư nhân hay chính phủ thì mục đích chính của việc xây dựng đó không phải là để phát triển kỹ thuật mà là mang lại lợi ích thiết thực cho người dân.
Các dự án xây dựng thành phố thông minh là những đầu tư lớn được xem là lực đẩy hướng tới thay đổi xã hội. Những quyết định ban đầu trong tiến trình xây dựng xác định những gì sẽ thay đổi trong tương lai. Tuy nhiên, phần lớn những nghiên cứu và dự tính liên quan đến những thành phố thông minh lại đặt nặng trên phần kỹ thuật thay vì phải xem xét tới những nhu cầu của người dân. Người ta ít để ý tới những thay đổi mang tính xã hội và tổ chức là những thứ đòi hỏi phải bảo đảm những thành phố thông minh đó không chỉ là nơi để phô trương kỹ thuật nhưng còn là nơi biết thích ứng đối với nhu cầu của dân chúng. Nhưng suy cho cùng, mục đích xây dựng một thành phố, cho dù là thành phố thông minh hay không, là nhằm để phục vụ người dân và chỉ riêng người dân mà thôi.
Huy Lâm
