Lê Thị Hiệp: Đường Chỉ Tay Kỳ LạĐược tin Lê Thị Hiệp- diễn viên chính trong phim Heaven And Earth của đạo diễn Oliver Stone phát hành năm 1995- vừa qua đời ở tuổi 46 vì bệnh ung thư bao tử tại California. Xin bày tỏ sự thương tiếc một người quen ra đi hơi sớm. Mời các bạn đọc lại mấy dòng chữ kỷ niệm về sự gặp gỡ hai chục năm trước
Nếu bàn về vài người Việt Nam bước chân vào ngành điện ảnh Hoa Kỳ để từ đó nổi tiếng hơn thì con số đếm trên ngón tay. Một tài tử Kiều Chinh từ mấy chục năm trước ở Việt Nam đã đóng phim và qua Mỹ vẫn còn tiếp tục. Một Dustin Nguyễn- con trai của kịch sĩ Xuân Phát xuất hiện trên các show truyền hình Hoa Kỳ.
Nhưng nổi bật hơn cả là Lê Thị Hiệp, tài tử chính trong cuốn phim “ Heaven And Earth” do đạo diễn lừng danh Oliver Stone thực hiện. Cuốn phim này chiếu năm 1995 dựa trên cuộc đời và tác phẩm của Lê Lý Hayslip, một người đàn bà Việt Nam truân chuyên theo dòng đời nổi trôi cùng với cuộc chiến mà Hoa Kỳ có phần tham dự.
Nữ tài tử Lê Thị Hiệp và nhạc sĩ Trần Chí Phúc
Với tên tuổi của Oliver Stone, với đề tài lớn liên quan tới quần chúng Mỹ- do đó, cuốn phim được để ý tới nhiều và dĩ nhiên tên tuổi Lê Thị Hiệp cũng theo đó vang xa. Chiến tranh Việt Nam đã chấm dứt hơn 20 năm, thế hệ trẻ không biết gì nhiều về quá khứ đó, nếu phim được thực hiện sớm hơn, có lẽ số khán giả đi coi sẽ nhiều hơn bất kể về phương diện nghệ thuật và một điều đáng nói là cách tuyển lựa tài tử Việt Nam của Oliver Stone.
Cộng đồng Việt Nam trên toàn Bắc Mỹ gồm Canada và Mỹ được thông báo về cuộc tuyển lựa này. Ngoài tài tử chính còn có một số tài tử phụ. Tin này hấp dẫn mấy ngàn người tham gia. Ở San Jose, trường đại học San Jose State cho mượn hí viện để làm chỗ tiếp đón các cô thiếu nữ Việt Nam xinh đẹp từ các thành phố lân cận đổ về với ước mơ trở thành ngôi sao điện ảnh thế giới. Có cả thanh niên, ông già, bà cả cũng ham vui nộp đơn với ý nghĩ mơ hồ biết đâu được chọn làm vai phụ. Mỗi người dự thi được chụp bức hình, hỏi sơ qua về tuổi tác, nghề nghiệp.
Kết quả chọn lựa không được hãng phim công bố, mọi người chỉ biết là một cô sinh viên ở đại học UC Davis được tuyển chọn, thế thôi. Hỏi rằng cô ấy có đẹp không thì được giới thông thạo trả lời rằng rất bình thường. Và người ta chờ đợi cuốn phim Heaven And Earth hoàn tất để xem mặt mũi cô tài tử Việt Nam đóng vai chính.
Và Lê Thị Hiệp nổi tiếng từ đó, nổi tiếng từ đất nước Mỹ rồi mới lan sang cộng đồng Việt Nam- và sự nổi tiếng này được coi như là một định mệnh.
Nhạc sĩ Đặng Thái Sơn nổi tiếng thế giới trong lãnh vực trình tấu dương cầm, khi đoạt giải Chopin năm 1980, một phần do may mắn, do hoàn cảnh nhưng phần lớn là do sự tập luyện bao nhiêu năm mới có ngón đàn hay như vậy.
Đằng này, định mệnh đã dẫn dắt Lê Thị Hiệp bước vào chỗ tuyển lựa tài tử khi cô từ Đại học UC Davis xuống Đại học San Jose để dạo một vòng chợ trời “ flea market ” trong khuôn viên trường.
Khi được hãng phim báo tin chọn, chính Lê Thị Hiệp ngạc nhiên và cộng đồng Việt Nam cũng bất ngờ. Nhưng cái nhìn của đạo diễn Oliver Stone rất khác cái nhìn thông thường của khán giả Việt Nam. Lý do chính là cuốn phim thuật lại cuộc đời của Lê Lý Hayslip, một người đàn bà Việt Nam bình thường như bao nhiêu người khác. Và Lê Thị Hiệp rất gần gũi với nhân vật như vậy. Cô có dáng người nhỏ nhắn, có một nét gì đó “ quê mùa ” rất Việt Nam.
Phim Heaven And Earth trình chiếu đã không đạt được kết quả tài chánh như mong muốn. Về phương diện nghệ thuật phim ảnh thì có nhiều thứ phải tranh luận. Khán giả Hoa Kỳ không thích lắm vì nhân vật chính không phải là người Mỹ. Ngoại cảnh quay tại Thái Lan cũng là một khuyết điểm, nó không gợi được cảm xúc mạnh mẽ cho khán giả muốn nhìn lại hỉnh ảnh kỷ niệm Việt Nam.
Về phía người Việt Nam thì phe nào cũng chỉ trích cho là cuốn phim không diễn tả đúng sự thật về cuộc chiến.
Nhưng làm sao có thể làm vừa lòng tất cả mọi người vì nghệ thuật phản ảnh cuộc sống theo cái nhìn chủ quan của người thực hiện. Oliver Stone là người Mỹ đâu hiểu người Việt Nam bằng người Việt Nam. Lê Lý Hayslip chỉ là một người đàn bà Việt Nam bình thường, khi kể lại cuộc đời trôi nổi của mình trong cuốn sách, bà cũng chỉ nói lên cái nhìn giới hạn của mình trong cuộc chiến.
Có một điều đáng nói tới là tài diễn xuất trong vai Lê Lý của tài tử Lê Thị Hiệp, lúc đó đang là sinh viên năm thứ hai của Đại học UC Davis.
Chưa bao giờ học kịch nghệ điện ảnh, chưa từng xuất hiện trước ống kính, đùng một cái đóng vai chính trong một cuốn phim lớn và Lê Thị Hiệp đã làm tròn vai trò. Theo chiều dài của thời gian tuổi tác, từ cô gái quê ngây thơ rồi trở thành cô gái bán bar, rồi già đi thiếu phụ, có con lớn, một vai rất khó diễn xuất, thế mà Lê Thị Hiệp đã thành công. Chỉ tiếc một điều là vóc dáng cô tài tử này hơi nhỏ bé, không đóng được nhiều vai trên bước đường nghệ thuật phim ảnh. Nếu ở Trung quốc có nữ tài tử Củng Lợi nổi tiếng qua các phim của đạo diễn Trương Nghệ Mưu hay nữ tài tử Trương Mạn Ngọc trong vai Từ Hi Thái Hậu chinh phục được khán giả thế giới thì tài tử Lê Thị Hiệp vẫn thiếu một đạo diễn Việt Nam, một đề tài Việt Nam để dựng một phim Việt Nam để nói lên cái gì đặc biệt của bản sắc dân tộc để có một chỗ đứng trong thị trường phim ảnh quốc tế.
Và Lê Thị Hiệp đã nhìn thấy vấn đề. Cô muốn trở thành một diễn viên của các phim vui. Trong một bài báo đăng trên San Francisco Chronicle ngày 25-10-1997, cô cũng nhìn nhận là khả năng Anh ngữ còn hạn chế. Ai cũng biết là làm cho khán giả cười rất khó, phải xử dụng những câu nói, những từ ngữ độc đáo. Lê Thị Hiệp không phải là người Mỹ, cô là người Việt Nam vượt biển qua xứ người lúc mới 8 tuổi. Không những học tiếng Anh rồi vào đại học, cô còn phải học thêm tiếng Việt ở trường Hướng Việt, Oakland. Trong buổi lễ kỷ niệm 10 năm thành lập trường, đêm thứ bảy 25-10-1997, cô học trò cũ, bây giờ đang là người nổi tiếng, đã lên tiếng cám ơn các lớp dạy Việt ngữ đã giúp cô hiểu được các lời đối thoại khi đóng cuốn phim Heaven And Earth.
Đang học năm thứ hai thì đi đóng phim rồi sau đó cô trở về UC Davis để hoàn tất mảnh bằng 4 năm về sinh vật học, ước mơ trở thành bác sĩ y khoa vẫn lởn vởn trong đầu nhưng Lê Thị Hiệp đang bị phân tâm bởi nghề diễn viên và chuyện học hành. Tuổi đời cô vẫn còn trẻ, vẫn còn hăm mấy và còn nhiều dự tính cho tương lai.
Tôi gặp lại Lê Thị Hiệp đây là lần thứ nhì- trong bữa tiệc Hướng Việt 10 năm tại nhà hàng Võ ở Oakland. Lần đầu cách đây 4 năm, lúc cô chưa nổi tiếng, trong một buổi văn nghệ ở San Francisco. Cô lên sân khấu đọc một bài thơ tiếng Anh. Bây giờ, bất cứ ai muốn phỏng vấn hay bàn chuyện phim ảnh với cô đều phải qua một người đại diện, rất khó mà liên lạc thẳng.
Tôi đến chào Lê Thị Hiệp và hỏi cô có còn nhớ, cô nhắc tới bài hát mà tôi đã viết. Phải nhìn nhận là cô nói chuyện rất “tếu” Khi kể chuyện học Việt ngữ cho buổi tiệc nghe, cô đã đọc câu hỏi “ Các con đã đủ vở chưa ”, tiếng “ đủ vở” cô nói bằng giọng Huế hoặc khi nói câu” con chó sủa”, chữ “ sủa” cô nói tiếng Quảng Nam-nơi cô sinh ra- thì khán giả bật cười. Và từ cái đầu óc “ tếu” ấy, Lê Thị Hiệp muốn đi vào ngành hài kịch, kể cũng có lý.
Đêm nay, cô mặc áo dài trắng, mái tóc cắt ngắn, cô đang đóng vai một học trò ngoan ngoãn với nét mặt hồn nhiên và nụ cười toe toét.
Đúng là diễn viên điện ảnh có khác. Tôi nghĩ tới đoạn phim cô âu yếm với tài tử Tommy Lee Jones, cô gái ngây thơ lần đầu đóng vai tình tứ cùng một tay gạo cội từng đoạt giải Oscar, hay đoạn phim cô trở thành người mẹ Lê Lý, có đứa con trai lớn mà ca sĩ Thái Tài thủ diễn mà cảm thấy thú vị.
Tôi bảo đã từng coi đường chỉ tay nổi tiếng của Đặng Thái Sơn và xin được cầm bàn tay của Lê Thị Hiệp để tìm hiểu có gì đặc biệt. Ánh đèn không đủ sáng, tôi đốt cây diêm để soi cho rõ lòng bàn tay nhỏ nhắn ngay trong bàn tiệc làm bạn bè chung quanh chọc cười.
Với nét mặt nữa tinh nghịch, nữa tò mò, Lê Thị Hiệp hỏi tôi đôi điều về cuộc đời tương lai. Làm sao có thể nói thẳng những gì riêng tư của một người giữa chốn đông người, tôi hẹn một dịp khác sẽ trả lời.
Ngày mai cô sẽ về Santa Monica, biết lúc nào tái ngộ và tôi vẫn chiêm nghiệm về một đường chỉ tay kỳ lạ trên bàn tay nhỏ nhắn ấp áp của một nữ diên viên nổi tiếng.
San Jose , tháng 11-1997
Trần Củng Sơn
