Bệnh lở miệng (canker sores)

Bệnh này người Việt Nam thường đặt tên là “mụn nhiệt” và cho là trong người “nóng” nên gây ra. Đây là những mụt nhỏ, cạn, mầu trắng mọc trong những phần mềm của miệng hay nớu răng. Mụn này không mọc phía ngoài môi và không lây lan như mụn “cold sores”. Mụn nhiệt thường rất đau khiến cho việc ăn uống trở nên khó khăn.
Triệu chứng
Đa số những mụn lở này đều hình tròn mầu trắng, giữa có thể mầu vàng nhạt và rìa sưng đỏ. Mụn có thể mọc khắp nơi trong miệng: dưới lưỡi, trong má, trong môi, trên nớu. Ta thường cảm thấy tê tê và hơi đau đau một hai ngày trước nơi vùng miệng sắp sửa mọc mụn.. Có nhiều loại mụn nhiệt: nhỏ, lớn và mụn giống herpes.
- Mụn nhiệt nhỏ: Thường xẩy ra nhất, hình bầu dục, nhỏ hơn nửa inch hay 12 mm, thường lành sau 1, 2 tuần, không để lại sẹo.
- Mụn nhiệt lớn: Ít xẩy ra hơn, lớn hơn nửa inch hay 12 mm, rìa không phẳng phiu, thường lành sau 6 tuần và để lại sẹo lớn.
- Mụn nhiệt dạng herpes: Thường xẩy ra khi tuổi đã lớn, không lớn hơn 1/8 inch hay 3mm nhưng mọc mỗi lúc 10 tới 100 cái, rìa nham nhở, thường lành trong vòng 1, 2 tuần không để lại sẹo.
Những triệu chứng khác:
Đôi khi bạn có thể bị thêm vài triệu chứng khác ngoài những mụn nhiệt, thí dụ như sốt, người khó chịu, hạch bạch huyết sưng lên.
Khi nào nên gặp bác sĩ?
Nên đi gặp bác sĩ khi
- Mụn nhiệt của bạn rất to, khác thường
- Bị nhiều mụn tiếp nối, chưa lành đã bị mụn mới
- Mụn kéo dài hơn 3 tuần
- Mụn mọc lấn ra phần môi ngoài
- Quá đau, không giảm khi đã dùng thuốc
- Không thể ăn uống vì đau
- Sốt cao kèm theo
Nên gặp nha sĩ nếu răng quá nhọn hay có đeo những thiết bị răng khiến gây ra mụn nhiệt.
Nguyên nhân
Chưa biết rõ nguyên nhân gây ra mụn nhiệt, tuy những yếu tố sau đây bị nghi là đóng góp vào nguyên nhân gây bệnh
- Bị vết thương nhỏ trong miệng do chữa răng, đánh răng quá mạnh, cắn phải miệng khi chơi thể thao, ăn đồ quá cay quá nhiều gia vị, tự cắn phải vào má
- Nhạy cảm với đồ ăn như chocolate, cà phê, dâu tây, trứng, nuts, phô mai, thức ăn nhiều acid như trái thơm
- Dị ứng thức ăn
- Ăn thiếu vitamin B 12, chất kẽm, chất folate hay chất sắt.
- Dị ứng với một số vi trùng trong miệng.
- Bị nhiễm vi trùng H. pylori, vi trùng này cũng gây ra loét bao tử.
- Bệnh celiac, một bệnh ruột rất nặng do dị ứng với chất gluten trong lúa mì hay các loại hạt lúa khác.
- Bệnh viêm ruột như Crohn's hay ulcerative colitis.
- Bệnh Behcet là một bệnh gây ra viêm toàn cơ thể, kể cả miệng.
- Bệnh hệ miễn nhiễm khiến hệ này tấn công những tế bào lành mạnh trong miệng thay vì những thứ gây bệnh như vi trùng hay siêu vi trùng.
- Bệnh HIV/AIDs khiến hệ miễn nhiễm bị hủy hoại
- Thay đổi mức kích thích tố khi có kinh
- Bị stress
- Thuốc đánh răng hay súc miệng có chứa chất sodium lauryl sulfate
Một điều khác biệt giữa mụn nhiệt canker sores và mụn lở cold sores là mụn nhiệt không do siêu vi herpes gây ra.
Những yếu tố khiến dễ bị canker sores
Ai cũng có thể bị canker sores nhưng những yếu tố sau đây khiến ta dễ bị hơn:
- Phụ nữ: Mụn canker sores, nhất là loại mọc từng cụm, thường xẩy ra cho phụ nữ.
- Gia đình: Khoảng 1/3 số người bị bệnh này có nhiều người trong gia đình cùng bị giống như vậy. Do đó có thể có yếu tố di truyền gây bệnh hoặc người cùng gia đình thường bị nhiễm chung một yếu tố nào đó.
Chữa trị
Thường thì loại mụn nhiệt nhỏ không cần phải chữa vì chúng thường hết trong vòng 1, 2 tuần. Nhưng những loại mụn lớn hay kéo dài lâu nên cần được chữa:
- Thuốc súc miệng: Nếu bạn bị quá nhiều mụn nhiệt, bác sĩ có thể cho một loại thuốc súc miệng có chứa chất steroids dexamethasone để làm giảm phản ứng viêm và đau. Súc miệng bằng thuốc tetracycline cũng giúp giảm đau và mau lành nhưng có thể gây ra nhiễm vi nấm và làm men răng đổi màu ở trẻ em.
- Thuốc xứ c tại chỗ: Thuốc chứa chất bezocaine (Orabase), amlexanox (Aphthasol) và fluocinonide (Lidex, Vanos) có thể làm bớt đau và mau lành nếu được xức vào vết thương ngay khi chúng vừa xuất hiện.
- Thuốc uống: Vài loại thuốc bình thường không dùng chữa mụn nhiệt lại có thể giúp chữa bệnh, đó là thuốc cimetidine (Tagamet) và colchicine. Đôi khi thuốc steroids uống cũng được dùng khi những mụn nặng không trị được bằng những cách khác.
- Debacterol: Được chế đặc biệt để chữ a mụn nhiệt, dùng “đốt” chỗ mụn khiến thời gian lành giảm xuống 1 nửa.
- Thuốc bổ: như folate, vitamin B 6, vitamin B 12 và chất kẽm có thể được bác sĩ cho thêm nếu bệnh nhân cần.
- Nếu bác sĩ nghi ngờ mụn nhiệt của bạn là do một bệnh nào khác gây ra, bác sĩ sẽ tìm và chữa bệnh đó.
Tự giúp
- Súc miệng bằng nước muối, hoặc baking soda (1 tsp/nửa cup nước ấm), hoặc hydrogen peroxide pha lỏng phân nửa, hoặc pha một phần thuốc Benadryl với 1 phần Kaopectate hay Maalox. Nhớ nhổ ra sau khi súc miệng.
- Trét một ít chất baking soda lên mụn nhiệt
- Dùng thuốc mua tự do như Anbesol hay Orajel
- Không ăn những thức ăn nhiều acid hay quá cay
- Ngậm nước đá
- Chải răng nhẹ nhàng và dùng thuốc không chứa chất làm sủi bọt thí dụ như hiệu Thera Breath
- Bôi thuốc “milk of magnesia” lên mụn có thể làm giảm đau
- Làm giảm stress bằng cách tập yoga, thiền...