Niềm tin là một giá trị vô hình, nhưng lại hiện hữu trong con người như một bản năng định sẵn. Tuy vô hình, nhưng niềm tin được tạo nên bằng những hành động và giá trị vật chất hữu hình, nó có vai trò quan trọng không thể thiếu trong cuộc sống của chúng ta. Do vậy mà niềm tin quan trọng lắm, thiêng liêng và đáng kính nữa. Vì rằng nó được tạo ra bằng lòng chân thành và những nỗ lực tốt đẹp không mệt mỏi của con người. Để có được điều đó không dễ dàng chút nào, phải trả giá bằng trí tuệ, máu và nước mắt của con người. Niềm tin được chứng thực và thử thách qua thời gian, vì thời gian là công lý vĩnh hằng nhất. Bởi vậy mà người ta không thể được đánh mất niềm tin, mà ngày càng phải nỗ lực vun đắp cho nó. Một khi niềm tin đã bị đánh mất thì không bao giờ có thể lấy lại được, mất niềm tin là mất tất cả.

Một xã hội mà niềm tin nơi con người đã bị đánh mất thì thử hỏi sẽ như thế nào? Quả thực đó là một bi kịch lớn không thể cứu vãn, người ta sẽ sống trong sự nghi kỵ và day dứt triền miên. Người dân không tin ở nhà nước và dối trá lẫn nhau, và rồi không còn tin cả chính bản thân mình nữa. Dân tộc chúng ta lâm vào tỉnh cảnh thê thảm đó là do đâu? Nguyên nhân nào đã đưa xã hội Việt Nam đến bên bờ vực thẳm của sự khủng hoảng niềm tin này? Xin thưa rằng, đó không phải là ai khác ngoài Đảng Cộng Sản “vĩ đại và quang vinh”. Sau mấy chục năm dưới chế độ Cộng Sản, người dân Việt Nam trở nên nghi ngờ đố kỵ lẫn nhau, luôn có tư tưởng định kiến và thù hằn thường trực.

Chuyện rằng, một vị cán bộ Cộng sản đi công tác ở Đức Quốc. Nước Đức lúc này đã thống nhất sau mấy chục năm chia cách đông – tây bởi chế độ độc tài Cộng Sản cuồng tín. Tại một nhà chờ xe Buyp, vị cán bộ nọ thấy có một chiếc cặp không có chủ nhân. Vì nhiễm cái thói văn minh của dân sở tại, cũng muốn chứng tỏ mình là người tốt nên ông ta mang cái cặp đến đồn cảnh sát trình báo để họ tìm trả lại chủ nhân đã đánh mất. Nhưng trái với suy nghĩ của anh ta, mấy người cảnh sát lại mang chiếc cặp để lại chỗ cũ. Nghĩ là những người cảnh sát không hiểu ý mình, vị cán bộ nọ lại mang chiếc cặp đến đồn cảnh sát giao nạp lần nữa. Nhưng vẫn như trước, lần này những người cảnh sát lại mang chiếc cặp trả về chỗ cũ với vẻ mặt bình thản. Bứt rứt vì không thể hiểu nổi cách hành xử của họ, anh ta quyết định nấp vào một chỗ gần đó để chờ mà tìm hiểu nguyên nhân. Mấy phút sau, một người phụ nữ đi qua và nhận lấy chiếc cặp mang đi. Nhìn vẻ mặt tự nhiên của người phụ nữ, anh hiểu bà ta là chủ nhân của chiếc cặp. Vừa ngạc nhiên, vừa ngượng ngùng, anh ta nghĩ thầm: “Thì ra ở đây đồ vật ai bỏ quên thì cứ để nguyên chỗ cũ, đến lúc chủ nhân nhớ ra thì đến lấy. Cũng có nghĩa là ở đây không có nạn trộm cắp”.

Rồi anh ta lầm lũi bước đi, giấu mặt vào cổ áo Bành tô, cứ sợ người ta nhận ra mình là người Việt Nam. Vì đất nước Việt Nam Cộng Sản – nơi anh ta sinh ra – đã dạy cho anh những thói quen nghi ngờ và dối trá người khác. Niềm tin vào đồng loại đã bị khủng hoảng đến độ không còn ai tin tưởng được ai. Một đất nước vô pháp luật, dối trá lan tràn, trộm cướp như rươi. Vừa xấu hổ, vừa buồn cười, anh ta lại nghĩ thầm: “Thực là chỉ muốn chui xuống đất cho khỏi ngượng, thì ra mình đã suy bụng ta ra bụng người, cứ nghĩ ở đây cũng giống như ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam mình”. Và anh cứ thở dài thườn thượt, không biết bao giờ đất nước Việt Nam mới được văn minh như đất nước người ta, dù chỉ trong cách suy nghĩ và hành xử.

Quả thực, niềm tin một khi đã mất đi thì khó mà lấy lại được. Sau mấy chục năm cầm quyền, đảng Cộng Sản đã tạo cho người dân thói quen nghi kỵ và dối gian. Lối hành xử đó đã ăn sâu vào bao thế hệ, trong cả cách suy nghĩ của con người. Vì thế không dễ gì một sớm một chiều mà thay đổi ngay được. Mới hay, môi trường sống tạo nên con người, xã hội tốt thì con người tốt, xã hội xấu thì con người xấu vậy.

Truyện xưa kể rằng, khi Thừa tướng nước Tề là Án anh đi sứ nước Sở, Sở Vương muốn làm mất mặt nước Tề nên đã bày trò để hạ nhục. Một lần, Sở Vương đang tiếp Án Anh thì có mấy tên lính dắt một tù binh đi ngang qua. Sở Vương liền kêu lại hỏi người kia người nước nào, bị tội gì? Một tên lính đáp:

- Tâu bệ hạ, tên này nguyên là người nước Tề, bị bắt vì tội ăn trộm ngựa.

Sở Vương liền quay sang hỏi Án Anh:

- Người nước Tề hay trộm cắp vậy sao?

Án Anh ung dung đáp:

- Cây Quýt trồng ở phương Bắc thì thường cho quả ngọt, trái sai, nhưng khi đem trồng ở phương Nam thì quả đã chua, lại còn ít nữa. Tại sao thế? Đó là do phong thổ vậy. Người nước Tề pháp kỷ nghiêm minh, xưa nay vốn không trộm cắp, nhưng khi sang làm dân nước Sở lại sinh tật xấu. Tại sao thế? Âu cũng là do phong thổ vậy.

Có lẽ chúng ta không phải bình luận gì thêm nữa, vì những câu chuyện trên đã quá sâu sắc rồi. Nhưng mọi người hãy tin tưởng vào chân lý rằng: Một chế độ xã hội được được tạo nên bằng sự dối trá thì sự thật sẽ tiêu diệt nó để lấy lại niềm tin đã bị đánh mất.

06/7/2013
© Minh Văn (Danchimviet)