Khoảng năm 1981, hồi còn ở Calgary nước Canada, đọc bài thơ Biển Buồn của Ngọc Khôi trong nguyệt san Việt Nam Hải Ngoại do Luật sư Đinh Thạch Bích ở San Diego Hoa Kỳ chủ trương; có mấy câu thơ thật xúc động : “ Xác em nay ở phương nào. Tấp sang đất Thái hay vào Nam Dương. Có khi xác vượt trùng dương. Trôi về Bắc Mỹ trách hờn người yêu”.
 
Cũng là thuyền nhân, từng đi ghe vượt biển đến Mã Lai cuối năm 1978, ở trại tị nạn Kota Baru, trải qua những nỗi buồn vượt biển tị nạn, tôi cảm nhận hồn thơ đó và ôm đàn lẩm nhẩm cố gắng tạo nên một ca khúc. Bài thơ lục bát mấy chục câu, tôi chỉ nhớ câu mở đầu là : “ Chiều ra biển đứng ngậm ngùi. Nhớ em và nhớ cả trời Việt Nam. Và câu cuối là “ Chiều ra biển tắm căm thù. Này em ta quyết diệt trừ Cộng nô.”
 
Tôi chọn được một số câu thơ trong bài Biển Buồn để phổ nhạc, nhưng bài hát vẫn còn ngắn và khi phổ thơ lục bát theo điệu Valse chậm cũng tạo nên sự đơn điệu. Tôi mất nhiều ngày để suy nghĩ, tìm thêm ý nhạc lời ca cho bài hát này.
 
 Lúc đó tôi làm ca đêm trong một hãng sản xuất bánh mì, công việc là trông coi đường dây chuyền bánh mì chạy; tiếng máy rì rào trong hãng nữa khuya vắng vẻ và tôi tưởng tượng như tiếng sóng biển và tiếng gió. Và trong một khoảnh khắc nào đó, tôi hát lớn “ Biển lớn cuốn em đi, biển lớn cuốn em đi, rồi xa rồi xa, rồi xa mãi. Biển ơi trả cho ta, biển ơi trả cho ta, xác em yêu.”
 
Và bài hát coi như hoàn tất, tôi chọn câu thơ Xác Em Nay Ở Phương Nào đặt tên cho ca khúc. Đêm 30 tháng 4 năm 1982, Hội Việt Kiều Calgary có tổ chức ca nhạc quê hương và lần đầu tôi ôm đàn trình bày bài hát mới này.
 
Mãi đến khi tôi sang San Jose, California vào mùa hè 1985, tôi nhờ Tuyết Minh ( đã mất ), một giọng ca sinh viên ngọt ngào một thời đại học Berkeley hát bài này ở quán cà phê Viễn Xứ cùng tiếng đàn ghi ta của tôi và được mọi người tán thưởng. Hồi đó quán Viễn Xứ do nhóm Thanh Niên Quốc Gia tạo nên và không khí rất văn nghệ, ca nhạc sĩ tại San Jose và các thân hữu từ xa đến đều ghé nơi này vào tối cuối tuần.
 
Khi thực hiện cuốn băng nhạc Cassette Tình Ca Trần Chí Phúc- Sài Gòn Em Ở Đó, năm 1986, tôi mời ca sĩ Mai Hương hát 2 bản Mùa Thu Đến Rồi Đó Em và Xác Em Nay Ở Phương Nào. Phần nhạc đệm ngoài tiếng đàn dương cầm điện của Lê Huy, còn thêm tiếng dương cầm của Đặng Xuân Thìn và tiếng vĩ cầm của Đỗ Quang Thụy thêm phần réo rắc.
 
Thời đó, 1986, phòng thu của anh Lê Bảo ( đã mất ) chỉ có 8 tracks, âm thanh không tốt bằng phòng thu ở Quận Cam; nhưng cuối cùng thực hiện được cuốn băng nhạc để đời Sài Gòn Em Ở Đó với mười bài hát của Trần Chí Phúc. Hình bìa là ca sĩ Thảo My, ôm thành phố Sài Gòn trong lòng.


Đây là một tác phẩm trang trí bìa băng nhạc đẹp nhất của nhiếp ảnh gia Trần Đình Thục. Thời năm 1986, chưa có kỹ thuật số, photoshop, anh Thục bỏ nhiều công để thực hiện. Anh chụp hình Thảo My ôm vòng tay rồi phóng lớn, cắt hai cánh tay, ghép hình Sài Gòn với nhà thờ Đức Bà, Chợ Bến Thành để trong lòng, tô chuốt mọi thứ rồi anh ghép hai cánh tay trở lại; rồi dùng máy hình chụp lại tấm hình này để trở thành tác phẩm cuối cùng. Vào năm 2019 này chỉ cần dùng Photoshop thì rất dễ dàng; nhưng vào lúc đó thì quả thật rất công phu.


Tiếng hát thánh thót điêu luyện của Mai Hương đã gắn liền với ca khúc Xác Em Nay Ở Phương Nào. Cũng cần nói thêm là có một số trung tâm băng nhạc ở Quận Cam có thu âm bài hát này nhưng lại không ghi tên tác giả. Mãi đến khi trung tâm Asia trong cuốn Hành Trình Tìm Tự Do, thập niên 90, Philip Huy hát bài này, thì tên tác giả Trần Chí Phúc và ca khúc này được phổ biến rộng rãi hơn.


Tôi tìm cách liên lạc với nhà thơ Ngọc Khôi, gần bốn chục năm rồi vẫn không biết anh ở đâu; có ai biết xin chỉ dùm. Và tôi cũng không nhớ hết bài thơ Biển Buồn, chỉ nhớ mấy câu thơ đưa vào ca khúc.


Mùa 30 tháng 4 năm 2019, tôi thu âm bản Xác Em Nay Ở Phương Nào để làm kỷ niệm. Tôi chuyển thành điệu 4/4 thay vì 3/4 ; cố tạo nét mới, giống như thay đổi kiểu tóc cho lạ, vì nghệ thuật là không nên dẫm lên lối mòn.


Nhưng giọng hát mình đã không còn sung mãn như mấy chục năm trước, nhưng có hát còn hơn không vì vài năm nữa là hết hát.


Tôi cùng anh bạn ra biển Laguna Beach và La Jolla, dùng máy Iphone quay hình đứng ôm đàn hát rồi dùng phần mềm để ghép hình cùng âm thanh thành Video đưa lên Youtube; cũng là giữ làm kỷ niệm và giới thiệu cùng bằng hữu yêu nhạc.


Tự dưng bỗng thấy câu thơ “ Trôi về Bắc Mỹ trách hờn người yêu” thật tuyệt hảo.


Một thời thuyền nhân vượt biển đã trôi qua mấy chục năm, những hình ảnh, những câu chuyện kể, những tác phẩm văn học thi ca và một số bài hát ghi lại nỗi buồn đó.




Tác giả hát.
 

Cựu nữ sinh Lê Văn Duyệt San Jose hợp ca bài hát này.


Trần Chí Phúc