Kể từ giữa thế kỷ 19 tới nay, nói chung ở khắp nơi trên thế giới, phụ nữ sống thọ hơn đàn ông. Tại sao vậy?
Để tìm hiểu cho ngọn ngành, kinh tế gia Esteban Ortiz-Ospina thuộc trường Đại học Oxford đã đào bới cả một kho tài liệu gồm đủ loại thống kê từ nhiều nguồn khác nhau, trong đó có cả kho dữ liệu về tỷ lệ tử vong của loài người trên toàn cầu.
Tuy nhiên, nếu chỉ nhìn vào các dữ liệu ở Mỹ kể từ 1880 đến khoảng 2015 thôi, tuổi thọ của đàn ông tăng 67% – từ 47 lên 77 tuổi – nhưng tuổi thọ của đàn bà thậm chí tăng cao hơn nữa, với tuổi thọ trung bình tăng 71%, từ 48 lên 82 tuổi.
Những yếu tố nào đã làm cho tuổi thọ của hai phái cách biệt nhiều như vậy? Thưa là vì phụ nữ có được nhiều lợi thế về sức khoẻ hơn đàn ông.
Cho đến đầu thế kỷ 20, những căn bệnh truyền nhiễm bắt đầu rớt giảm cho cả đàn ông và phụ nữ, nhưng sự giảm sút này giúp cho sức khoẻ phụ nữ nhiều hơn là vì phụ nữ thường dễ gặp tử vong hơn đàn ông khi bị nhiễm những căn bệnh truyền nhiễm như cúm chẳng hạn. Hơn nữa, trước khi có những tiến bộ về y khoa, nhiều phụ nữ còn có nguy cơ bị tử vong cao trong khi sinh con nữa. Nhờ vậy đã nâng tuổi thọ của phụ nữ lên khá cao so với tuổi thọ của đàn ông.
Tuy nhiên, trong thập niên 1970, khoảng cách khác biệt tuổi thọ giữa hai phái bắt đầu co hẹp lại ở Mỹ. Trong số những người tuổi ngoài 45, phụ nữ trung bình sống thọ hơn đàn ông khoảng sáu năm trong thập niên 1970; năm 2014, khoảng cách này chỉ còn dưới bốn năm.
Một trong những yếu tố đưa đến sự thay đổi này là số người hút thuốc ở Mỹ bắt đầu giảm trong thập niên 1970, đặc biệt là ở phái nam. Hầu như ai trong chúng ta cũng đã biết hút thuốc có hại cho sức khoẻ, gây ra ung thư và nhiều chứng bệnh về hô hấp, đặc biệt là phổi. Khi người ta bỏ hút thuốc cũng có nghĩa là nguy cơ mắc những chứng bệnh này giảm và qua đó làm giảm nguy cơ tử vong.
Và đương nhiên, khía cạnh di truyền cũng đóng một vai trò quan trọng. Một số bằng chứng cho thấy những khác biệt trong các nhiễm sắc thể (chromosomes) và kích thích tố (hormones) giữa đàn ông và phụ nữ quả thật có ảnh hưởng đến tuổi thọ của con người. Cơ thể đàn ông thường có nhiều mỡ bám quanh các nội tạng, trong khi phụ nữ thường có nhiều mỡ nằm trực tiếp dưới lớp biểu bì. Sự khác biệt này có ảnh hưởng đến tuổi thọ là vì mỡ bám vào nội tạng cũng có nghĩa là nguy cơ mắc những chứng bệnh về tim mạch cao hơn, và do đó tỷ lệ tử vong cũng cao hơn.
Trong khi phụ nữ có tỷ lệ tử vong thấp hơn nhưng điều này không có nghĩa là họ ít ốm đau hơn đàn ông, Trên thực tế, kết quả một cuộc nghiên cứu cho thấy họ đến phòng mạch bác sĩ nhiều hơn đàn ông, những ngày nghỉ làm do đau ốm và thời gian dưỡng bệnh trong nhà thương của họ cũng nhiều hơn đàn ông. Và đây là điều khá bí ẩn về sự tương quan giữa sức khoẻ và tuổi thọ của phụ nữ.
Trong khi đó tâm lý chung của nhiều đàn ông thì coi việc than phiền về sức khoẻ như là dấu hiệu của sự yếu đuối. So sánh với phụ nữ, đàn ông thường tránh không thích đi gặp bác sĩ, bỏ qua những đề nghị kiểm tra sức khoẻ cần thiết và tham gia vào một số sinh hoạt có nhiều rủi ro. Họ không chỉ sống thọ ít hơn mà còn sống nhiều năm hơn với sức khoẻ kém và có tỷ lệ tự tử cao hơn so với phụ nữ. Nay, các nhà nghiên cứu ngày càng nhận ra rằng nếu như đàn ông siêng năng chịu tham gia vào các chương trình điều trị khi họ thực sự đau ốm thì không những giúp họ sống khoẻ mạnh hơn mà còn có thể làm tăng tuổi thọ của họ lên nữa.
Hiện ngành y tế đang nỗ lực mở rộng dịch vụ điều trị y tế cho đàn ông. Nhiều bệnh viện khai trương những trung tâm mới cung cấp dịch vụ y tế chủ yếu cho nam giới với một không gian thân thiện hơn so với những văn phòng bác sĩ truyền thống.
Các chuyên gia cho biết những nỗ lực trên là nhằm phá vỡ những rào cản văn hoá và xã hội đã ăn sâu vào trong tiềm thức và làm cho nhiều thế hệ đàn ông từ trước tới nay cứ cho rằng một khi họ than phiền về sức khoẻ của họ thì đó cũng giống như dấu hiệu tỏ ra sự yếu đuối, hay tệ hơn là giống… đàn bà. Các nhà nghiên cứu nói rằng đàn ông ngay từ nhỏ đã được môi trường xung quanh tôi luyện thành đức tính để luôn tìm cách tránh chia sẻ cảm xúc, cảm nghĩ hoặc căng thẳng với người khác. Một số cuộc nghiên cứu cho thấy trong các cuộc tranh đua thể thao, các vận động viên nam thường luôn cảm thấy bị áp lực phải thi đấu trong khi bị chấn thương và đau đớn.
Nói thế không có nghĩa là phụ nữ không có những bất lợi sức khoẻ của chính họ. Trên thực tế, phụ nữ có nguy cơ bị tử vong cao gấp đôi đàn ông trong vòng 30 ngày sau khi bị một cơn đau tim, với một số bằng chứng cho thấy là họ có thể đã không được điều trị đúng mức. Và một vài căn bệnh khác ảnh hưởng đến phụ nữ đã bị các bác sĩ hiểu lầm hoặc không được định bệnh một cách đúng đắn.
Tuy nhiên, phụ nữ thường đi khám bác sĩ đều đặn, họ biết lo cho sức khoẻ của họ và giữ được mối quan hệ gần gũi với bác sĩ của họ hơn so với đàn ông. Mối quan hệ này giúp tạo điều kiện dễ dàng để họ có thể khai bệnh với bác sĩ.
Phụ nữ lại còn có đức tính thận trọng hơn đàn ông và đức tính này được họ áp dụng trong bất kỳ hoàn cảnh nào trong đời sống. Họ thường đánh giá cao một trường hợp rủi ro, trong khi đàn ông lại thường đánh giá quá thấp. Nhờ vậy mà phụ nữ cũng tránh được nhiều tai nạn, trong đó có những tai nạn gây chết người.
Ta có thể đơn cử một vài ví dụ, từ việc băng qua đường cho tới nhận thức về rủi ro của một núi lửa đang hoạt động, từ những nguy hại của việc hút thuốc lá cho đến một vụ khủng bố tấn công. Trong số những người băng qua đường, nam giới phạm luật nhiều hơn nữ giới. Trong số những người lái xe, đàn ông cũng thường hay phá luật. Đèn vàng lên rồi nhưng vẫn ráng nhấn ga thêm chút nữa để tránh đèn đỏ. Chiếc xe phía trước chạy chậm hơn một chút cũng chịu không được và phải đổi làn đường ngay để có thể phóng lên phía trước.
Thế nên trong nhiều vụ tai nạn, như tông xe chẳng hạn, thường là do đàn ông gây ra hơn là phụ nữ. Là vì tính khí của đàn ông chịu chấp nhận rủi ro hơn, thích tìm cảm giác mạnh và tệ hơn hết là hay bốc đồng.
Tính khí khác biệt này còn được nới rộng ra tới hầu hết mọi sinh hoạt khác trong đời sống.
Việc sử dụng thuốc cũng thường thấy xảy ra ở đàn ông nhiều hơn ở phụ nữ. Trong khi khoảng cách khác biệt không nhiều, theo kết quả một nghiên cứu năm 2011, đàn ông có khuynh hướng lạm dụng thuốc nhiều hơn gấp 2.2 lần phụ nữ, và nghiện ngập thuốc nhiều hơn gấp 1.9 lần. Và đến khi biết mình nghiện ngập rồi thì lại tìm đến điều trị trễ hơn là phụ nữ. Đàn ông cũng thường lái xe trong khi say rượu hoặc say thuốc nhiều hơn phụ nữ. Cứ mỗi năm trường hợp người lái xe bị ảnh hưởng bởi thuốc hoặc rượu thì có bốn trường hợp là liên quan đến đàn ông.
Và thêm điều này nữa có thể ít nhiều liên quan đến bản năng tự nhiên của con người, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các bé gáisơ sinh có nhiều khả năng tồn tại cho đến ngày sinh nhật đầu tiên hơn là các bé trai. Lợi thế này được tiếp tục cho hết quãng đời còn lại: phụ nữ thường có tỷ lệ tử vong thấp hơn ở tất cả mọi lứa tuổi. Lợi thế tuổi thọ của phụ nữ còn dễ nhận thấy nhất khi ở tuổi già. Và như đã nhắc tới ở trên, hiện tượng này có thể là do kết quả trong cuộc sống của họ ít có hành vi rủi ro hơn, như hút thuốc lá và say xỉn.
Chúng ta vẫn thường gọi đàn ông là phái mạnh và phụ nữ là phái yếu. Với những bằng chứng về tuổi thọ nêu trên, nay có lẽ chúng ta nên đổi lại vị trí phái mạnh phái yếu cho đúng vị trí của chúng.
Phụ nữ thực sự mạnh hơn chúng ta nghĩ nhiều mặc dù họ gặp nhiều bất lợi và thường bị đối xử không công bằng trong xã hội, thậm chí điều này nay vẫn còn xảy ra ngay tại các quốc gia tiến bộ.
Cuộc sống của họ gặp nhiều căng thẳng hơn, mắc những căn bệnh mãn tính nhiều hơn, trầm cảm hơn, lo âu hơn và thường trở thành nạn nhân của bạo lực hơn. Phụ nữ có thu nhập thấp hơn đàn ông, và ở tại nhiều quốc gia trên thế giới, họ cũng không được hưởng quyền lợi ngang bằng như đàn ông.
Mặc dù với những bất công xã hội họ gặp phải, phụ nữ vẫn sống thọ hơn đàn ông. Và đây không chỉ là một hai trường hợp ngoại lệ mà xảy ra ở tất cả mọi quốc gia.
Thế nên, ta cần phải đổi lại và gọi phụ nữ là phái mạnh thì mới hợp lý.
Huy Lâm