Đề cập tới vấn đề dinh dưỡng ở tuổi già, có ý kiến cho rằng, “Người có tuổi như đèn treo trước gió, cơ thể ngày một yếu dần. Tính tình, khẩu vị cũng bỗng nhiên thay đổi. Chính vì thế, người cao tuổi cũng cần một chế độ dinh dưỡng đặc biệt để hạn chế tối đa, phòng ngừa những bệnh thường dễ xâm nhập”.

Như vậy thì dinh dưỡng người già có vai trò quan trọng trong phẩm chất đời sống của họ.


Tới tuổi già, có nhiều thay đổi sinh lý tự nhiên như

- Giảm khả năng nếm và ngửi thực phẩm từ tuổi ngoài 60.

- Trên 40% người tuổi cao bị rụng mất hàm răng, do đó sự nhai nuốt thức ăn trở nên khó khăn.

- Tuyến nước miếng giảm hoạt động, nước miếng ít khiến cho thực phẩm trong miệng trở nên khô, nhai không nhuyễn và không dễ dàng trôi xuống thực quản, dạ dày.

- Cảm giác khát nước giảm khiến cho người cao tuổi ít uống nước, đưa tới tình trạng thiếu nước trong cơ thể. Hậu quả là da khô, xương khớp không chuyển động nhuần nhuyễn, bài tiết chất phế thải khỏi cơ thể khó khăn.

- Dịch vị bao tử giảm, nhu động của ruột và bao tử kém, khiến cho sự tiêu hóa thực phẩm giảm, dinh dưỡng kém.

- Ít làm việc chân tay cho nên nhu cầu năng lượng bớt đi. Do đó, sở thích và nhu cầu dinh dưỡng cũng phải thay đổi theo.

Các thay đổi này ảnh hưởng tới sự chuyển hóa thực phẩm cũng như loại thực phẩm tiêu thụ. Vì vậy, quý cụ cũng nên để ý tới những món ăn thích hợp trong bữa cơm của mình.

Ngoài ra, người tuổi cao cũng thường dùng nhiều dược phẩm khác nhau, mà một số có thể làm giảm sự hấp thụ một vài loại thực phẩm. Chẳng hạn thuốc xổ dầu khoáng chất làm thất thoát các sinh tố A, D, E, K trong cơ thể; thuốc hạ cholesterol giảm khả năng tiêu hóa chất béo của gan.

Nói chung, người già có thể giảm phần nào về số lượng thực phẩm trong bữa ăn nhưng phẩm chất (quality) món ăn vẫn phải tương tự như khi còn trẻ. Món ăn cần cô đọng, có đầy đủ các chất dinh dưỡng chính yếu gồm: tinh bột, đạm, béo và các vitamin, khoáng chất, nước.



Vài điều cần lưu ý

Người cao niên không nên giới hạn dinh dưỡng, trừ khi tuyệt đối cần vì một bệnh mãn tính nào đó. Nếu tiêu hóa được thì cứ ăn đúng phần ăn đã sắp đặt.

Thực phẩm không quá cứng, dính, dai khiến cho khó nhai và khó nuốt.

Thay đổi độ đậm đặc thực phẩm như bầm, cắt nhỏ để dễ nhai nuốt.

Khích lệ vận động cơ thể đều đặn như đi bộ, làm việc nhà, quét sân, để giúp tiêu hóa thực phẩm và giảm táo bón.

Nếu mau no, ăn bữa chính vào buổi trưa. Có thể chia phần ăn ra làm nhiều bữa nhỏ trong ngày, khi ngán không muốn ăn.

Khích lệ ăn chung với người khác, như vậy sẽ vui vẻ ăn nhiều và ngon miệng hơn.

Không lạm dụng thuốc nhuận tràng, hay rượu.



Hậu quả của suy dinh dưỡng

Suy dinh dưỡng đưa tới thương tổn thể chất và tinh thần như:

+ Dễ mắc các chứng bệnh truyền nhiễm vì hệ miễn dịch suy yếu;

+ Tăng rối loạn với các bệnh chuyển hóa thực phẩm;

+ Giảm khả năng hoạt động trí óc cũng như chân tay;

+ Tăng nguy cơ tử vong vì suy nhược tổng quát, dễ đau ốm và khó phục hồi khi bị nan bệnh hoặc sau giải phẫu.

Món ăn nên dùng:



- Các loại ngũ cốc toàn vẹn, phong phú hóa và tăng cường như gạo còn chất cám có nhiều sinh tố, chất xơ.

- Rau có màu sáng chói như cà rốt, broccoli có nhiều chất chống oxy hóa.

- Trái cây màu sậm như dưa, trái mâm sôi (berries).

- Thực phẩm từ sữa có ít chất béo như sữa chua, sữa không đường.

- Đậu khô, các loại hạt, cá, gà vịt, thịt nạc, trứng.

- Dầu thực vật lỏng, chất béo ít bão hòa.

- Uống nhiều nước.

Người già cần bổ xung:

- B6 và Folic acid rất thường thiếu ở người tuổi cao.

- Người tuổi cao thường hay bị thiếu nước vì cảm giác khát nước giảm vì thế cần uống nước đầy đủ.

- Cần tiêu thụ đầy đủ chất đạm: nam 63gr, nữ 50gr/ngày. Mỗi ngày một miếng đạm thịt bằng bàn tay là đủ. Ít đạm hơn trong các bệnh suy gan, thận hoặc ít nhu cầu năng lượng. Tăng thêm trong ung thư, loét da do tư thế nằm, vì cơ thể cần chất đạm để bồi bổ thất thoát hư hao.

- Về tinh bột, mỗi bữa hai hoặc ba bát cơm là đủ.

- Khi cảm giác nếm ngửi giảm, cần dùng thêm kẽm, folate, A, B12 và tăng một chút gia vị cay chua cũng như màu sắc hấp dẫn vào món ăn.

- Bổ sung vitamin C, D, folic acid, khoáng chất sắt vì thường hay bị thiếu trong phần ăn

Dinh dưỡng thường không cung cấp đủ vitamin C cho nhiều người tuổi cao. Tác dụng chống oxy hóa của vitamin C có thể trì hoãn nhiều bệnh liên quan tới sự hóa già. Sinh tố C có nhiều trong chanh, cam, dâu, cà chua, súp lơ xanh. Rất ít trong cá thịt.

Đề nghị khẩu phần như sau:

+ Buổi sáng: điểm tâm với ngũ cốc khô cereal + sữa+ 1 trái cây như táo, chuối; 1 tuần lễ ăn trứng tráng một lần với bánh mì; ăn sôi nấu với đậu phọng + ruốc hoặc muối vừng; bánh cuốn chả hoặc tô phở nhỏ.

+ Cơm trưa: một khay thức ăn với một khoanh cá hoặc miếng thịt, hoặc chục con tôm + rau luộc + chút nước mắm + bát canh. Thịt cá nên được luộc, hấp, nướng, kho hơn là chiên rán.

+ Tối ăn nhẹ nhiều rau, đậu phụ vài lưng chén cơm + ly sữa.

+ Ăn cá hai tuần một lần.

+ Thịt cá to bằng lòng bàn tay là đủ.

+ Nước uống: trà hoặc nước lạnh, giới hạn nước có hơi.

+ Tráng miệng: nửa quả cam, quả chuối, lâu lâu sữa chua hoặc vài thìa kem.



Chúc quý cụ AN KHANG

A= Ăn uống quân bình, lành mạnh

N= Ngủ nghỉ 6-7 giờ mỗi đêm

K= Không khí trong lành để thở

H= Hoạt động đều đặn

A= Ánh sáng mặt trời cho da thắm tươi, nhiều sinh tố D

N= Nước tinh khiết để uống

G= Giữ lòng thanh thản, an vui.

(Thơ trích trong Nếp Sống Mới)


Bác sĩ Nguyễn Ý Đức