Ảnh tư liệu: Đạo diễn người Pháp Jean-Jacques Beineix và nữ diễn viên Beatrice Dalle trong buổi ra mắt bộ phim "Buổi sáng 37°2" năm 1985 tại rạp Rex, Paris. OLIVIER LABAN-MATTEI AFP/File

Theo tin từ phía gia đình, đạo diễn Pháp Jean-Jacques Beineix đã qua đời tại nhà riêng ở Paris hôm 13/01/2022 vì bệnh ung thư, thọ 75 tuổi. Thành danh vào đầu những năm 1980 trong làng phim quốc tế, Jean-Jacques Beineix đã để lại 6 bộ phim truyện, trong đó có hai tác phẩm nổi tiếng nhất là ''Diva'' và nhất là ''37°2 le matin'', còn có tựa đề tiếng Anh là ''Betty Blue''.
Sinh trưởng tại Paris trong một gia đình khá giả, bố ông là giám đốc công ty bảo hiểm, Jean-Jacques Beineix (1946-2022) sau khi thi đỗ tú tài, quyết định chọn ngành y, nhưng chỉ sau một năm học, ông lại muốn chuyển hẳn sang ngành điện ảnh, một niềm đam mê mà ông đeo đuổi từ thuở thiếu thời. Ở tuổi 22, Jean-Jacques Beineix dự tính thi vào trường cao đẳng điện ảnh Idhec (bây giờ gọi là trường Femis), nhưng do thiếu chuẩn bị, ông lại không hội đủ số điểm trong vòng thi sơ tuyển, cho nên ông đành phải chờ đến năm sau. 
''Diva'', tác phẩm đầu tay đoạt nhiều giải César 
Trong cái rủi lại có cái may, ông được đạo diễn kỳ cựu Jean Becker chọn làm phụ tá để quay phim truyền hình. Jean-Jacques Beineix bắt đầu lui tới rồi mở rộng quan hệ trong giới điện ảnh. Trong 8 năm liền, ông làm trợ lý đạo diễn trong khá nhiều dự án phim, thay vì được đào tạo bài bản qua trường lớp, ông lại học từ những kinh nghiệm phim trường và từ chỗ quan sát cách làm việc của các đạo diễn chuyên nghiệp, trong đó có các nhà làm phim trứ danh như Claude Berri, Nadine Trintignant, Marc Simenon hay Claude Zidi… Năm 1977, Jean-Jacques Beineix bắt đầu lao vào công việc bấm máy quay phim để trao dồi tay nghề, ban đầu ông thực hiện phim ngắn, phim quảng cáo rồi sau đó là phim truyện. 
Đầu năm 1981, bộ phim đầu tiên của Jean-Jacques Beineix mang tựa đề là "Diva" được cho ra mắt khán giả. Phóng tác từ quyển tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Thụy Sĩ Daniel Odier, bộ phim kể lại mối tình thầm kín của một anh chàng đưa thư đối với một diva nhạc kịch opera. Với hình ảnh cực kỳ trau chuốt, màu sắc rực rỡ tươi sáng, cách di chuyển ống kính như trong video clip, cảnh phim được dựng với nhiều chi tiết trang trí bắt mắt, bộ phim ''Diva'' trở thành một trong những bộ phim Pháp đầu tiên kết hợp cùng lúc nhiều ảnh hưởng đương thời kể cả phim quảng cáo, truyện tranh, hội họa đương đại hay video ca nhạc…
Nhãn quan thẩm mỹ của Beineix mang dấu ấn của trào lưu ''pop art'' (nghệ thuật đại chúng). Bốn năm sau, đến lượt bộ phim ''Subway'' của Luc Besson với Isabelle Adjani trong vai chính, giúp công nhận xu hướng này và trở nên tiêu biểu cho phong trào làm phim tại Pháp những năm 1980, kết hợp quan điểm nghệ thuật và tính giải trí, đoạn tuyệt hẳn với phong trào ''Làn sóng mới'' của Truffaut và Godard, cũng như với thế hệ làm phim Pháp những năm 1970 như Claude Sautet, Bertrand Tavernier hay Claude Miller. Có lẽ cũng nhờ vào tính ngoại khổ ấy, mà ''Diva'' đã thành công lớn nhân kỳ trao giải thưởng điện ảnh Pháp César, đoạt 4 giải quan trọng trong số 6 đề cử, kể cả giải César dành cho tác phẩm đầu tay. Tại các rạp chiếu phim, bộ phim cũng đã thu hút hơn 2 triệu lượt khán giả tại Pháp. Tuy nhiên, sự thành công ấy cũng đã khơi dậy một số lời chỉ trích từ phía các nhà phê bình, cho rằng phim ''Diva'' mang quá nhiều ảnh hưởng của phim quảng cáo. 
''37°2 le matin'' tác phẩm thành công nhất của Beineix 
Vào năm 1984, Jean-Jacques Beineix thành lập công ty sản xuất Cargo Films, hầu duy trì tính độc lập về mặt nghệ thuật qua việc mua bản quyền các kịch bản, tự chọn lựa các dự án phim ông muốn thực hiện. Tác phẩm "37°2 le matin" là bộ phim tiêu biểu đầu tiên được sản xuất vào năm 1986 bởi công ty này. Dựa theo quyển tiểu thuyết cùng tên của nhà văn người Pháp Philippe Djian, tác phẩm điện ảnh táo bạo này với những cảnh quay khỏa thân trực diện nói về một mối tình đầy sóng gió đến mức tự hủy hoại giữa hai nhân vật chính là Betty và Zorg (trong tiếng Anh, phim chọn tựa là Betty Blue). 
Nhờ phim này, mà hai diễn viên Béatrice Dalle và Jean-Hugues Anglade được nâng lên hàng thần tượng. Cho dù có cấm khán giả dưới 18 tuổi, bộ phim này vẫn thu hút được gần 4 triệu lượt người xem tại các rạp hát. Bộ phim truyện cũng đã đoạt nhiều giải thưởng tại các liên hoan quốc tế như Boston, Seattle, Toronto hay Montréal và nhận được nhiều đề cử nhân lễ trao giải BAFTA và Oscar trong hạng mục phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất. 
Tác phẩm ''37°2 le matin'' là thành công lớn mang đậm dấu ấn của đạo diễn Beineix, nhưng cũng sẽ là thành tích cuối cùng. Hầu hết các dự án làm phim sau đó của tác giả người Pháp đều gặp thất bại, từ doanh thu phòng vé cho tới sự đánh giá của các nhà phê bình. Đó là trường hợp của các bộ phim như ''Roselyne et les Lions /1989'', ''Mortel Transfert /2001'' và nhất là ''IP5 /1992'', bộ phim mà đạo diễn Beineix cho là ''ưng ý'' nhất nhưng rốt cuộc lại gặp thất bại do vụ tai tiếng xung quanh cái chết của nam danh ca kiêm diễn viên kỳ cựu Yves Montand. Ông đột ngột qua đời trong lúc phim chưa được hoàn tất, đạo diễn Beineix cũng từng bị đổ lỗi là buộc đoàn làm phim làm việc trong những điều kiện khó khăn. 
Kể từ năm 2001 trở đi, đạo diễn Jean-Jacques Beinex chuyển qua ngành làm phim tài liệu. Tính tổng cộng, ông đã quay 8 bộ phim trong thể loại này, trong đó có các bộ phim quan trọng nói về cuộc cách mạng Rumani (''Les Enfants de Roumanie /1992"), hiện tượng Otaku tại Nhật Bản (Otaku, fils de l'empire du virtuel /1993), hay các chương trình truyền hình thực tế (''Loft Paradoxe /2002). Ngoài phim tài liệu, ông còn tham gia vào việc dựng kịch (tác phẩm Kiki de Montparnasse) cũng như viết lách. Ông trình làng vào năm 2006 quyển hồi ký đầu tiên ''Les Chantiers de la Gloire'' với nhà xuất bản Fayard và vào năm 2020 quyển tiểu thuyết tự truyện ''Toboggan'' với nhà xuất bản Michel Lafon. Cả hai tựa sách này phản ánh sự nghiệp điện ảnh của Beineix, qua đó ông nhìn nhận quan hệ khá phức tạp của ông với giới phê bình nói riêng, với ngành điện ảnh nói chung. 
Hai chữ B quan trọng trong làng điện ảnh Pháp 
Có lẽ cũng vì đạo diễn này có những quyết định triệt để, không thích nhượng bộ hay thỏa hiệp trên phương diện nghệ thuật thứ bảy, cho nên khi chọn lựa tự sản xuất các tác phẩm, Jean-Jacques Beineix đã tự đặt mình vào những tình huống đầy rủi ro. Ông công nhận là sự thất bại của bộ phim ''IP5'' tại các rạp chiếu phim khiến cho công ty sản xuất Cargo Films gần như bị phá sản, bản thân đạo diễn lâm vào cảnh nợ nần chồng chất, buộc ông phải làm việc trong một thời gian dài chủ yếu là để trả nợ. 
Nhiều nhà phê bình đánh giá rằng nền điện ảnh Pháp nổi bật nhờ hai gương mặt quan trọng có tên bắt đầu bằng chữ B : Đó là hai đạo diễn Luc Besson và Jean-Jacques Beinex. Mỗi người một cách đã thổi một luồng sinh khí mới mẻ, trẻ trung vào làng nghệ thuật thứ bảy tại Pháp, tuy đó chưa phải là một cuộc ''cách mạng'' nghệ thuật nhưng đủ để ảnh hưởng thế hệ đi sau. Có khá nhiều đạo diễn Pháp nổi tiếng thời nay đã thừa nhận họ đã được nuôi dưỡng bởi những hình ảnh đại dương mênh mông của Luc Beson trong phim ''Le Grand Bleu'' hay là cơn khát dục vọng của Betty trong ''37°2 le matin''. Hơn ai hết, đạo diễn Beineix là người đã biết nắm bắt để rồi thu gọn cái hồn của điện ảnh Pháp những năm 1980 vào trong ống kính của mình.
Theo RFI