Khi bạn bước vào một căn nhà, điều gì gây ấn tượng? Đối với thế hệ tiền-kỹ thuật số, bước vào phòng sinh hoạt gia đình của họ người ta thường thấy kệ sách cao lên tận trần nhà, đôi khi phải bắt thang mới lấy được sách trên cao. Bây giờ, với  thế hệ @ hay thế hệ gmail, điều đầu tiên đập vào mắt là màn ảnh ti-vi to, các trang bị kỹ thuật hiện đại, và tủ sách hình như đã trở thành loài có nguy cơ tuyệt chủng.


Thật vậy, với xu hướng các thiết bị điện tử và kỹ thuật số đang lấn chiếm mọi sinh hoạt đời sống, khả năng đọc sách cũng như cách thức đọc gần đây đã thay đổi đáng kể. Nghiên cứu cho thấy rằng việc sử dụng rộng rãi công nghệ kỹ thuật số đang làm xói mòn khả năng đọc sâu, sự chú ý liên tục, trí nhớ cũng như khả năng nhận thức chung của chúng ta. Người đọc thời đại điện tử dường như không còn đủ kiên nhẫn đọc những cuốn sách dày hay đọc bài dài, thiếu khả năng đọc sâu, thiếu tập trung, và thường thích đọc những mẩu vụn lượm lặt trên các trang mạng xã hội.


Tuy vậy, nếu có một điều gì đó khả quan về trận đại dịch Corona thì phải nhắc đến việc nhờ đại dịch mà mọi người dành thời gian ở nhà nhiều hơn, thúc đẩy những người chuyên đọc sách đọc nhiều hơn và những người không đọc sách bắt đầu đọc để giải trí, học hỏi. The New York Times báo cáo rằng doanh số bán sách đã tăng trong năm đầu tiên của đại dịch và tiếp tục tăng, với doanh số bán hàng tăng 13% từ tháng 1 đến tháng 11 năm 2021 so với cùng kỳ năm 2020, theo Hiệp hội các nhà xuất bản Hoa Kỳ. Trong khi đó, từ năm 2020 đến 2021, doanh số bán sách gia tăng ở tất cả các thể loại, trong đó sách điện tử và sách thâu thanh có mức tăng trưởng đặc biệt đáng kể, với doanh số bán sách điện tử tăng 16,5% và doanh số bán sách thâu thanh tăng 14.3%. Mức độ phổ biến của cả hai thể loại này có thể sẽ tiếp tục phát triển.


Theo một nghiên cứu của Pew Research năm 2021, sách in vẫn là thể loại sách phổ biến nhất với 65% nói rằng họ đã đọc sách in trong năm qua. Nhưng số người Mỹ cho biết đọc sách điện tử vẫn tăng từ 25% lên 30% kể từ năm 2019. 75% người trưởng thành ở Hoa Kỳ nói rằng họ đã đọc một cuốn sách trong 12 tháng qua ở bất kỳ định dạng nào, cho dù toàn bộ hay một phần. Goodreads- trang mạng xã hội dành cho những con mọt sách đã chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ về số lượng độc giả tham gia chương trình thử thách đọc sách của trang mạng. Cuộc thi hàng năm, ghi lại số lượng sách mà người dùng đọc trong khoảng thời gian 12 tháng, có 4,384,114 người tham gia vào năm 2019. Năm 2020, có 5,301,886 người đọc Goodreads tham gia - gần một triệu độc giả nhiều hơn năm trước.


Các trang mạng xã hội cũng đã tác động đến sự chọn lựa của người đọc. Nhiều tác giả đã chứng kiến doanh số bán tăng vọt khi sách của họ trở nên phổ biến với những người có ảnh hưởng trên TikTok. Xu hướng này vừa giúp các tác giả mới tìm được khán giả cho tác phẩm của họ vừa đưa những cuốn sách đã xuất bản vài năm trước trở lại tâm điểm.


Ví dụ cuốn “They Both Die at the End” (Cuối Cùng Cả Hai Đều Thiệt Mạng) của Adam Silvera đã trở lại danh sách sách bán chạy nhất dành cho giới trẻ của New York Times bốn năm sau ngày xuất bản nhờ sự phổ biến rộng rãi trên nền tảng xã hội. Mặc dù rất khó dự đoán những cuốn sách nào có thể trở nên phổ biến thông qua các lời giới thiệu của người có ảnh hưởng, nhưng phương tiện truyền thông xã hội nói chung và TikTok nói riêng có khả năng tiếp tục tác động đến các lựa chọn đọc sách vào năm 2022, đặc biệt là đối với giới trẻ.


Tương tự, các chu kỳ tin tức chính trị căng thẳng cùng với các cuộc thảo luận ngày càng tăng của công chúng về phân biệt đối xử và phân biệt chủng tộc có hệ thống đã khuyến khích độc giả chọn sách để giúp họ hiểu những vấn đề này.


Một trong những tin vui cho giới yêu sách giấy - theo một nghiên cứu mới đây của Hechinger về thói quen đọc sách của hàng nghìn thanh thiếu niên trên khắp thế giới, những người đọc sách giấy có xu hướng trở thành những người đọc có kỹ năng đọc tốt hơn. Cuộc nghiên cứu do Tổ Chức Hợp Tác và Phát Triển Kinh Tế thực hiện đã xem xét cách ghi điểm của thanh thiếu niên ở 30 quốc gia trong bài kiểm tra Đánh Giá Học Sinh Quốc tế (PISA) của Chương trình năm 2018 và một cuộc khảo sát kèm theo, mà 600,000 học sinh trên toàn thế giới thực hiện mỗi ba năm một lần. Bài kiểm tra được tổ chức ở 80 quốc gia, thu thập dữ liệu về các kỹ năng đọc, toán và khoa học của học sinh.


So với những sinh viên cho biết họ “hiếm khi hoặc không bao giờ” đọc sách, những sinh viên chủ yếu dựa vào màn hình để đọc đạt 15 điểm, trong khi những người đọc sách giấy cao hơn 49 điểm, vượt xa cả hai. Trung bình, 36% sinh viên tham gia bài kiểm tra cho biết họ thích sách giấy hơn và họ đạt điểm cao hơn so với máy đọc sách kỹ thuật số ở hầu hết mọi quốc gia, ngoại trừ Thái Lan và Indonesia.


Kết quả cũng cho thấy một số xu hướng khá đáng lo ngại: số học sinh coi việc đọc là “lãng phí thời gian” đã tăng hơn 5 phần trăm. Đồng thời, hiệu suất đọc trên toàn thế giới, vốn đang dần được cải thiện cho đến năm 2012, đã giảm từ năm 2012 đến năm 2018. Trên khắp các quốc gia OECD tham gia cả hai cuộc đánh giá, hiệu suất đọc đã giảm trở lại như năm 2006.


Người yêu sách hiện tại không tránh khỏi suy tư, liệu tương lai của “loài” sách sẽ đi về đâu? Và liệu sách giấy có thể thoát khỏi nạn “tuyệt chủng”?
 
Người Mỹ vẫn đọc?
 
Có thể khó dự đoán thứ gì sẽ trở thành sách bán chạy nhất, nhưng người Mỹ vẫn đọc bất chấp các thiết bị kỹ thuật số và phương tiện truyền thông xã hội đang ngày càng chiếm nhiều thời gian và sự chú ý của chúng ta. Họ vẫn đang đọc sách - dưới bất kỳ hình thức nào - với tốc độ tương tự như năm 2002, trước khi các thiết bị kỹ thuật số trở nên phổ biến.


Theo một cuộc thăm dò của Gallup năm 2017, 48% người Mỹ đọc 1-10 cuốn sách mỗi năm và 35% đọc hơn 11 cuốn sách mỗi năm. Thanh niên, 18-29 tuổi, là những người đọc nhiều nhất, và kể từ năm 2002, lượng đọc sách của những người trên 65 tuổi đã tăng lên đáng kể. Mọi người cũng đang đọc nhiều hơn để nghiên cứu các chủ đề cụ thể được quan tâm và cập nhật các sự kiện hiện tại.
 
Mọi người đang đọc như thế nào?
 
Sách in vẫn là phương tiện phổ biến nhất bất chấp sự gia tăng sở hữu các thiết bị kỹ thuật số. Số lượng người đọc sách điện tử tăng từ 17% -28% trong giai đoạn 2011-2014, nhưng kể từ đó tỷ lệ này vẫn giữ nguyên, trong đó tiểu thuyết lãng mạn và ly kỳ là thể loại phổ biến nhất trong lĩnh vực sách điện tử.
 
Theo một Báo cáo năm 2016 của Pew, trong số 75% dân số đọc ở bất kỳ định dạng nào, 65% đọc sách in và trong số này, 40% chỉ đọc sách in; ngược lại, chỉ có 6% được sử dụng độc quyền sách kỹ thuật số hoặc nghe qua sách đọc thâu âm thanh. Ngoài việc sử dụng thiết bị đọc sách điện tử chuyên dụng, ngày càng có nhiều người cảm thấy tiện lợi và thoải mái khi đọc trên máy tính bảng và điện thoại thông minh. Xu hướng mới nhất này có nghĩa là các nhà xuất bản sách điện tử phải điều chỉnh văn bản sang các định dạng và phông chữ mới cho màn hình điện thoại di động nhỏ hơn.


Thanh niên và sinh viên đại học là những người có khả năng sử dụng các phương tiện đọc đa dạng nhất; các nhóm thiểu số và những người chưa học đại học có nhiều khả năng sử dụng điện thoại di động hơn các thiết bị đọc được chỉ định; và dễ hiểu, những người trên 50 tuổi ít có khả năng sử dụng điện thoại di động nhất để đọc.


Số lượng người nghe sách thâu sẵn tuy ổn định ở mức khoảng 14% trong giai đoạn 2014-2016 (Pew), nhưng xu hướng “nghe sách” đang trên đà phát triển.


Trở lại năm 2020, các nhà xuất bản đã chứng kiến doanh thu sách thâu âm tăng 12% — năm thứ chín liên tiếp đạt mức tăng trưởng hai con số, theo báo cáo của Hiệp hội các nhà xuất bản âm thanh. Và sự tăng trưởng này không có dấu hiệu dừng lại. Sách thâu âm được dự đoán sẽ trở thành một ngành công nghiệp trị giá 19 tỷ đô la vào năm 2027.


Đáng thất vọng là trẻ em ngày càng ít đọc. Kể từ năm 2012 đến nay, số lượng trẻ em ở Vương quốc Anh đọc sách để giải trí đã giảm đều đặn hàng năm 1%, đặc biệt là ở nhóm tuổi từ 3 đến 10. Một cuộc khảo sát năm 2016 của Hoa Kỳ cho thấy chỉ có 50% trẻ em dưới 12 tuổi và chỉ 20% thanh thiếu niên đọc sách hàng ngày, nhưng nhiều người khác đọc một lần một tuần. Đối với trẻ em dưới 12 tuổi, đọc sách là hoạt động phổ biến thứ ba, nhưng đối với thanh thiếu niên, đọc sách để giải trí đứng thứ mười một trong danh sách hoạt động giải trí của chúng, xếp sau các trò tiêu khiển trên phương tiện truyền thông và kỹ thuật số. Có vẻ như ít thanh thiếu niên đang sử dụng thiết bị kỹ thuật số của họ để đọc.
 
Mọi người đang mua gì?

Theo thống kê của Nielsen, thị trường sách Hoa Kỳ năm 2015 chủ yếu là sách hư cấu dành cho người lớn (41%), tiếp theo là tiểu thuyết dành cho thanh thiếu niên (27%), tiểu thuyết dành cho người lớn (23%) và sách phi hư cấu dành cho thanh thiếu niên (9% doanh thu). Sách liên quan đến phim là một trong những thể loại phổ biến nhất với người lớn, nhưng các sự kiện thời sự và phương tiện truyền thông có ảnh hưởng đến người mua sách: ví dụ, sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ gần đây, doanh số bán sách về chính trị và công bằng xã hội tăng vọt, tầng lớp lao động da trắng và vùng nông thôn nước Mỹ, chẳng hạn như cuốn White Trash của Nancy Steinberg và Hillbilly Elegy của J.D. Vance, đã trở lại danh sách bán chạy nhất sau một thời gian ngắn ngưng nghỉ. Doanh số của cuốn The Origin of Totalitarianism 1951 của tác giả Hannah Arendt, thường bán được 50 bản mỗi năm, đã tăng gấp 16 lần. Ngoài ra, doanh số bán các cuốn sách như The Handmaiden’s Tale, 1984, Animal Farm và It Can’t Happen Here cũng tăng lên.
 
Trong số những cuốn sách liên quan đến điện ảnh thế hệ trẻ cũng rất phổ biến; thanh thiếu niên đọc nhiều hơn trong năm 2015, có thể là do những bộ phim thành công như Divergent, The Maze Runner, The Fault in Our Stars, If I Stay và The Book Thief, dựa trên tiểu thuyết nổi tiếng.


Và cuối cùng, đại dịch và cảm giác bất ổn tác động một cách tự nhiên đến những cuốn sách mà người đọc bị lôi cuốn. Điều này có thể đi theo hai hướng.

1. Một số độc giả sẽ bị thu hút bởi những cuốn sách hư cấu nhẹ nhàng cho phép họ quên đi những vấn đề trên thế giới trong khi đọc. Thể loại sách lãng mạn luôn là một thể loại phổ biến và có thể sẽ vẫn như vậy, và những cuốn sách giả tưởng có thể sẽ vẫn được ưa chuộng vì trải nghiệm đọc theo lối thoát ly của họ.


2. Một số độc giả khác sẽ thích những tác phẩm liên quan trực tiếp đến các vấn đề mà họ quan tâm, bao gồm tiểu thuyết khoa học viễn tưởng đầu cơ và những câu chuyện có yếu tố loạn luân. Cả hai thể loại này có thể sẽ tiếp tục phổ biến vào năm 2022.


Tương lai của sách

Tóm lại, giới yêu sách vở có thể yên tâm rằng thể loại sách in trên giấy vẫn còn rất nhiều sức sống và thú vị, vẫn còn nhiều người lớn đang đọc để giải trí và học hỏi, và một khía cạnh giúp ích của kỹ thuật hiện đại là các thiết bị kỹ thuật số hiện nay cho phép người đọc truy cập sách mọi lúc, mọi nơi, giúp tăng số lượng người đọc.
Theo Việt Báo