Xin lỗi, hôm nay kẹt xe quá. Xin lỗi, nhà mình có việc. Tại mình bận quá quên cả giờ hẹn…
Chúng ta, ai cũng quen biết ít nhất một (hay nhiều) người luôn luôn đi trễ. Và bao giờ cũng thế, gần như có thể đoán trước những lý do họ sẽ nêu ra, hay tệ hơn nữa, họ chỉ đến trễ và tỉnh bơ như không có điều gì xảy ra, thậm chí còn tự cho rằng vì mình là người bận rộn, quan trọng, hay vì bất cứ lý do nào đó về bản thân, họ tự cho mình “quyền” đến sau người khác.
Tôi có hai người bạn thân, tuy tính tình và bản chất hai người rất khác nhau, cả hai đều giống nhau chuyện đi trễ.
Trễ hẹn có thể gây ra xích mích, lỡ hẹn ăn tối, trật chuyến tàu, v.v… chưa kể đến tranh cãi – điều thường gây đỗ vỡ cho nhiều mối quan hệ. Trong khi trễ hẹn đối với hầu hết các trường hợp được coi là một tính tiêu cực và cư xử thiếu lễ độ, một số chuyên gia lại cho rằng không phải trường hợp nào cũng như thế.
Người Trễ Hẹn vì Quá Tải
Theo nhà trị liệu tâm lý Somia Zaman, khi một người đến trễ, không phải vì họ cố tình làm điều đó – hay không phải vì họ không quan tâm đến cảm xúc của người khác, mà chỉ vì họ là những người lạc quan bẩm sinh, tin rằng họ có thể ba đầu sáu tay sử dụng “lăng ba di bộ” biến hóa vạn năng. Việc thu xếp tất cả mọi việc trong cùng một thời điểm được họ cho là “chuyện nhỏ”. Những người này thậm chí còn có nhiều khả năng đi trễ hơn nữa nếu họ là kiểu người thích trò chuyện, vì họ có nhiều khả năng nói quá đà, không thể dừng câu chuyện, khiến họ bị trễ cuộc hẹn kế tiếp.
Nói đến lý do “quá tải” và “thân thiện”, tôi nghĩ đến cô bạn thân thứ nhất. Cô nàng là người hoạt bát dễ mến, hầu như không bao giờ từ chối bạn bè hay người thân điều gì. Túi thời gian thì nhỏ, “tấm lòng” bạn tôi thì lớn, nàng bỏ vào túi hầu như tất cả mọi việc.
Không phải lúc nào bạn tôi cũng vui vẻ chạy loanh quanh, vì tuy là người nói năng hoạt bát, dường như bạn tôi lại không thể mở miệng nói “không”. Và khi đã “lên lịch” quá nhiều thứ thì hối hận không kịp nữa. Rồi bạn tôi cố gắng hết sức mình để hoàn thành “nhiệm vụ”, nhưng sức người có hạn, trễ nãi là chuyện hiển nhiên. Đối với người khác, bạn tôi đến trễ. Đối với bạn tôi, nàng cho rằng mình đã cố gắng “phi thường”.
Có lần bạn hẹn tôi ở văn phòng làm việc của bạn, tôi đến và chờ hơn tiếng đồng hồ, gọi điện thoại, bạn tôi nói sẽ rời nơi ăn trưa ngay bây giờ, khoảng 15 phút nữa sẽ về. 45 phút trôi qua, tôi gọi lại, bạn nói sắp quẹo vào văn phòng, tôi chờ thêm nửa tiếng đồng hồ nữa rồi ra về.
Một lần khác, bạn hẹn tôi đến nhà cùng đi tiệc lúc 6 giờ. Tôi đến nhà bạn lúc 6 giờ, bạn đang còn trong bộ PJ ngồi dưới nhà, đầu tóc còn ướt. Thấy tôi đến, bạn rủ tôi lên phòng chờ bạn thay đồ, trang điểm. Nhưng trước khi lên lầu, bạn nhớ ra phải trả bill vì đã trễ hạn. Sau đó, một cú điện thoại gọi vào, có chuyện lâm ly cần phải cho mượn lỗ tai, bạn nói điện thoại nửa tiếng. Rồi bạn đi ra đi vào, từ từ sấy tóc, trang điểm, thỉnh thoảng lại dừng lại nói chuyện, như thể không có gì phải vội vàng. Chúng tôi ra khỏi nhà bạn sau 8 giờ.
Nghiên cứu cho thấy những người đi trễ thường là những người có tính hay trì hoãn, chuyện gì cũng thường “để mai tính”, vì họ luôn thấy mình đang quá sức bận rộn bận tâm đến “việc khác”, đẩy lùi nhiệm vụ mà họ thực sự cần phải làm. Một số chuyên gia cho rằng những người không đúng giờ thường có chung các đặc điểm tính cách như lạc quan, mức độ tự chủ thấp, hay lo lắng chuyện người khác, không thích im lặng một mình. Sự khác biệt về tính cách cũng có thể quyết định cách chúng ta trải nghiệm thời gian trôi qua.
Tất nhiên, có rất nhiều lý do khác nhau dẫn đến sự chậm trễ. Để hiểu lý do và giải thích cho bạn tôi, tôi đã tìm đọc nhiều nghiên cứu về đi trễ và thấy rằng việc đi trễ kinh niên có lẽ không phải là lỗi của một người. Mà có thể đó là vì người đó sinh ra là một loại người nhất định.
Jeff Conte, giáo sư tâm lý học ở trường đại học San Diego State University đã làm một cuộc thử nghiệm năm 2001, trong đó ông chia các người tham gia thành hai nhóm: Loại A (loại người năng động, có tính cạnh tranh cao), và Loại B (loại người thích sáng tạo, có tính phiêu lưu, thích suy nghiệm). Ông để cho thời gian đi qua và hỏi họ nghĩ là đã bao lâu. Loại A cho rằng một phút đã đi qua khi chỉ khoảng 58 giây đi qua. Loại B cho rằng một phút đã đi qua khi 77 giây đi qua. Khái niệm về thời gian của bạn tôi có lẽ không chính xác như Loại B, nhưng điều an ủi là bạn mình thuộc nhóm người thông minh, sáng tạo!
Trễ Hẹn vì Thiếu Một Số Đức Tính Căn Bản
Trong một thời gian khá dài, các nhà tâm lý học đã liên kết việc đi muộn với những đặc điểm tính cách khá tiêu cực. Sự chậm trễ liên tục không chỉ xúc phạm người khác mà còn có thể là biểu hiện thiếu kém một số đức tính quý giá. Trễ nãi cho thấy rằng người đến muộn thiếu thông minh, thiếu kỹ năng quản lý thời gian và hời hợt với các ưu tiên của chính họ. Nó cũng có thể phản ánh sự thiếu ý chí và thiếu quan tâm đến người khác. Sự chậm trễ cũng có thể là sự tự lừa dối bản thân. Họ đặt ra những mục tiêu không thực tế và tự lừa dối bản thân về thời gian, và đây là lý do khiến họ trở nên chậm trễ kinh niên.
Nghiêm trọng hơn, dù cố ý hay trong vô thức, một người có thể sử dụng sự chậm trễ của mình như một cách để gửi thông điệp phản kháng theo lối thụ động. Việc đến muộn đối với họ có thể là một cách để diễn đạt việc họ không muốn đáp ứng nhu cầu của người khác, hay không muốn làm theo những gì người khác trông đợi họ phải làm.
Một số người khác coi rằng việc đến muộn là hợp thời trang, và việc đến trễ còn có thể gửi đi thông điệp “tôi quan trọng hơn bạn”. Lại có những người cảm thấy thiếu tự tin đến mức cách duy nhất họ có thể nghĩ ra để nâng cao quyền hạn của mình là đến muộn, do đó giành lại một số quyền lực trong tình huống đó.
Tóm lại, việc thiếu những đức tính căn bản khiến những người này không cư xử phải với người khác, không quan tâm đến cảm nghĩ và không tôn trọng thời giờ của người khác. Với họ, đi trễ là một trong những tính xấu của người xấu tính. Rất may, tôi không có bạn thân nào thuộc về loại này.
Trễ Hẹn vì Tự Cho Mình Một Số Quyền Hạn
Trễ hẹn là trễ hẹn, dù dán nhãn bất kỳ lý do gì. Nếu bạn không đến phi trường đúng giờ, máy bay cất cánh không chờ bạn. Nếu bạn đi làm trễ nhiều lần, bạn sẽ bị đuổi việc. Khi ban nhạc hòa tấu, tất cả thành viên trong ban nhạc đều phải làm việc hòa hợp, vào trễ nhịp sẽ phá hỏng cả bài nhạc.
Một số người tuy không cố ý cho mình quan trọng hơn người khác, nhưng luôn luôn tự ban cho bản thân những lý do đi trễ. Người bạn thứ hai của tôi thuộc về nhóm này. Khi bạn tôi có tiệc, chúng tôi không những đến đúng giờ mà luôn đến sớm hơn để phụ bạn một tay. Ngược lại, năm thì bảy họa bạn tôi mới một lần đến đúng giờ, còn lại thì bao giờ cũng đến trễ hơn mọi người khoảng 1 tiếng đồng hồ. Vì bạn phải đưa mẹ đi chợ, hoặc phải đóng cửa tiệm trễ, bận công việc, hoặc vì bệnh đau lưng, do bạn trai đến đón trễ, hoặc không thấy cần đưa ra bất cứ lý do gì.
Nghiên cứu cho thấy người trễ hẹn thuộc nhóm này thường không thấy áy náy khi đi trễ, vì họ cho rằng mình có quyền làm điều này một cách đương nhiên. Nếu có ai than phiền thì là lỗi của người đó tính hay xét nét, thiếu thông cảm, và tệ nhất là không hiểu hay không nhận ra sự bận rộn, quan trọng của họ.
Điều khả quan cho nhóm người trễ hẹn này là họ thường chỉ đi trễ đối với người thân và bạn bè, không đi trễ nếu họ biết phía bên kia không chờ họ hay họ thường không đi trễ với những việc quan trọng, như đi phi trường, đi thi, ra tòa, hay đi gặp người “quan trọng” hơn bản thân. Một điểm lý thú là những người này thường không nghĩ là họ đi trễ, và thường không tin khi người khác nói họ đi trễ.
Khắc phục thói quen trễ hẹn
Theo tiến sĩ tâm lý học Linda Sapadin, tác giả của cuốn “Master Your Fears”, hậu quả của thói quen đi trễ thường gây tác hại nhiều hơn người ta nghĩ. "Bạn đang tạo cho bản thân một tiếng xấu. Người thân và bạn bè cảm thấy họ không thể tin tưởng hoặc dựa vào bạn, và điều này ảnh hưởng đến các mối quan hệ. Nó cũng ảnh hưởng đến lòng tự trọng. Sau cùng hạ thấp lòng tự tin của chính bạn." Do vậy, bạn nên xem xét việc thay đổi thói quen này.
Muốn thay đổi, bước đầu tiên là tìm ra nguyên thân tại sao bạn luôn trễ hẹn. Nguyên nhân thường được phân thành hai loại: 1. kỹ thuật; 2. tâm lý. Nguyên nhân kỹ thuật có thể thay đổi, nguyên nhân tâm lý thường khó khắc phục.
a. Những khó khăn về mặt kỹ thuật
Julie Morgenstern, tác giả của cuốn “Quản lý thời gian từ trong ra ngoài” nói với trang WebMD rằng: "Nếu bạn luôn luôn đến trễ với khoảng thời gian khác nhau - đôi khi 5 phút, có khi 15 phút, hoặc thậm chí 40 phút vào những lần khác nhau - thì có khả năng nguyên nhân là do kỹ thuật". "Điều đó có nghĩa là bạn không giỏi trong việc ước tính mọi thứ sẽ mất bao lâu", cho dù đó là thời gian lái xe hay các hoạt động đơn giản thường ngày như đi tắm.
Nếu bạn thuộc loại này, loại người luôn nghĩ rằng mình cần ít thời gian để làm công việc hơn là thời gian hơn thực tế để hoàn thành công việc đó. Giải pháp ở đây là sử dụng một phương pháp ước tính thời gian tốt hơn, bắt đầu bằng những việc đơn giản như theo dõi mọi thứ bạn làm trong một hoặc hai tuần. Viết ra thời gian bạn nghĩ rằng mỗi việc sẽ mất bao lâu và sau đó thực sự mất bao lâu. Điều này sẽ giúp bạn tìm ra một khuôn mẫu để bạn có thể điều chỉnh ước tính thời gian của mình.
Bạn phải thực tế về việc mất bao lâu cho một số việc nhất định, đặc biệt là những việc bạn làm thường xuyên. Nếu bạn biết phải mất 20 phút để sấy khô tóc, hãy cộng 20 phút vào thì giờ sửa soạn, và cộng thêm 10 phút thời gian dành cho những ngày mà mái tóc của bạn không hợp tác.
b. Học cách nói 'Không'.
Một khó khăn kỹ thuật khác đối với một số người là không thể nói lời từ chối nên xen thêm vào lịch trình những việc khác khi vốn đã không có nhiều thời gian. Dù bạn có là một người ước tính thời gian tốt, nhưng những kế hoạch được sắp đặt tốt nhất của bạn sẽ bị đổ bể khi ai đó yêu cầu bạn điều gì đó và bạn không thể từ chối. Giải pháp cho vấn đề này là thực hành câu từ chối ngay đầu lưỡi hoặc ít nhất nếu bạn không thể nói không, thì sẽ nói rằng “để tôi xem lại lịch rồi sẽ trả lời nhé.”
c. Lựa chọn đến muộn
Cũng theo Morgenstern: “Nếu bạn thực sự luôn trễ 10 phút, thì đó là do tâm lý. Bạn sẽ đến đúng lúc bạn muốn. Câu hỏi đặt ra là 'tại sao?”
Theo tiến sĩ tâm lý học Linda Sapadin, câu trả lời phụ thuộc vào tính cách của bạn. "Đối với một số người, đó là một loại phản kháng." "Đó là di sản của tính nổi loạn từ thời thơ ấu. Họ không muốn làm những gì người khác mong đợi ở họ."
Một thể loại khác là "người thích căng thẳng", loại người mà phải thúc đến đít mới khiến họ nhúc nhích. Sapadin giải thích: “Đây là những người không thể làm việc khi không bị thúc.” Họ cần phải bị dí súng mới có hào hứng để di chuyển. Giải pháp cho những người này là phải hối thúc họ, hoặc cho họ thấy hiệu quả của việc đến muộn, để lần sau họ sẽ có động lực hơn.
d. Lập kế hoạch thời gian
Đối với hầu hết mọi người, việc đến muộn có liên quan nhiều đến sự lo lắng về khoản thời giờ “chết”. Họ sợ rằng đến đó quá sớm và không có gì để làm. Nếu bạn thuộc về nhóm người này, hãy nghĩ đến những người bạn hẹn gặp và mỗi phút bạn đến trễ là mỗi khoảng thời gian chết mà bạn bắt người đó phải hứng chịu. Một giải pháp thực tế là nếu bạn dự định đến trễ hơn mọi người 15 phút, hãy nói cho mọi người biết trước bạn sẽ đến trễ 15 phút.
e. Bước Ra Cửa
Cuối cùng, một điều tưởng chừng đơn giản nhưng quan trọng là hãy ra khỏi cửa đúng giờ. Nhiều người cố gắng tránh thời gian chết bằng cách "làm thêm một việc nữa" ngay trước khi họ cần rời đi, đối với những người đi trễ, hành đồng này được gọi là "hội chứng thêm một việc", và điều này là lý do gây trở ngại lớn trong việc đúng giờ. Lần tới, khi bạn nghĩ cần làm thêm một việc gì đó, hoặc ghé ngang một nơi nào trước khi đến chỗ hẹn, đừng làm điều đó. Hãy dừng lại, xách túi ra cửa và đi thẳng đến điểm hẹn.
Thực hiện được những điều trên, bạn sẽ hãnh diện đến đúng giờ và không cần phải kiếm cớ xin lỗi nữa.
Bản tính Khó Dời
Nếu bạn là người phải triền miên chờ đợi, thay vì tức giận hay khó chịu, bạn cần nhận ra rằng sự trễ nãi như thế đã xảy ra trong nhiều năm rồi, và những người này không thể thay đổi. Nếu bạn vẫn còn giữ quan hệ với họ, có lẽ vì họ có những đức tính tốt đẹp khác bù trừ cho tính đi trễ. Hãy để ý đến những tính tốt đó, và luôn nghĩ rằng họ không cố ý bắt bạn chờ đợi mà chỉ vì không tự chủ được bản thân.
Không thay đổi được người khác, điều duy nhất chúng ta có thể làm là thay đổi hành vi của chính mình hoặc nghĩ ra những cách để bảo vệ thời gian của mình. Chẳng hạn như tìm những việc khác có thể làm khiến việc chờ đợi trở nên dễ chịu hơn. Mang theo sách đọc. Trả lời một số email. Nói chuyện với người khác. Quan trọng nhất là đừng để mình trông mong chờ đợi người đó.
Sau cùng thì bạn mình vẫn là bạn của mình, trễ giờ là một “đức tính” đi kèm với bao nhiêu đức tính tốt đẹp khác mà mình được hưởng từ người đó, vì vậy tốt nhất là “ráng chịu”.
Có bạn tốt là một điều may mắn, tìm cách duy trì tình cảm sao cho mình không nổi điên, nên lắm thay!
Cung Đô
