Giấc mơ có những điều kỳ diệu lạ lùng.(Photo: www.pixabay.com)

Vào năm 2020, tác giả Michael Rosen đã vào bệnh viện vì bị dính Covid-19 và đã ở trong đó 40 ngày trong tình trạng bị hôn mê. Sau đó, ông có một giấc mơ kỳ lạ và sống động: ông ở Land’s End tại Cornwall ngay bờ vực của vách đá nguy hiểm. Ông cố gắng chui qua cái lỗ trên vách để được an toàn nhưng bị mắc kẹt.

“Ngay sau giấc mơ, tôi có thể nhớ cảm giác đầu tiên rằng nó rất thật, rằng tôi đã ‘ở đó’ trên vách đá với vợ của tôi, Emma, đã giúp tôi. Tôi thật sự cảm thấy giống như điều đó đã xảy ra,” theo Rosen kể lại. “Điều này ở mãi với tôi. Đôi khi tôi bắt gặp chính mình suy nghĩ rằng thực sự có lúc tôi đã bị mắc kẹt trên đỉnh vách đá phía bên trái của bức tường đá khô cách mặt biển cả trăm feet ở dưới, và rằng có một cái lỗ thông qua mà tôi có thể chui qua và Emma đã đẩy tôi qua.”

Đó là một minh họa hoàn hảo về cách những giấc mơ có thể mô tả cuộc sống đang thức giấc trong cách kỳ lạ và biểu trưng, nhưng cũng là về cách hình ảnh như thế có thể cung cấp cảm hứng và sự thoải mái. Trong trường hợp của Rosen, là một nhắc nhở về sự hỗ trợ giúp ông vượt qua sau kinh nghiệm cận tử.

Giống như nhiều nhà văn khác trước ông, Rosen đã sử dụng giấc mơ của mình như là cảm hứng cho một bài thơ nằm trong cuốn sách của ông “Many Different Kinds of Love: A Story of Life, Death and the NHS” [Nhiều Loại Tình Yêu Khác Nhau: Câu Chuyện Về Cuộc Đời, Cái Chết và NHS]. Đọc bài này, Mark Blagrove, giáo sư tâm lý tại Đại Học Swansea, đã mời Rosen tham gia vào một cuộc hội thảo giấc mơ trực tuyến tại Bảo Tàng Viện Freud của London. Với người không quen biết, các hội thảo giấc mơ cho phép một người chia sẻ những giấc mơ của họ và những hiểu biết từ cử tọa. Rosen đã nhận hàng chục câu hỏi và hiểu biết về giấc mơ của ông, gồm sự nhận xét rằng Land’s End có thể là một vở kịch về “sự kết thúc cuộc sống.”

“Người ta thường cho rằng không có gì buồn chán hơn nghe kể về những giấc mơ của người nào đó,” theo Blagrove. “Tuy nhiên đó là điều mà chúng tôi cảm thấy bắt buộc phải làm.” Trước khi ông bắt đầu tham dự các sự kiện chia sẻ giấc mơ, Blagrove nghi ngờ. “Tôi nghĩ nó giống như đọc tử vi hay thứ gì đó. Nhưng rồi tôi tới dự một lần và chia sẻ giấc mơ của chính mình và nhận được phản hồi sâu sắc và ý nghĩa.” Ông đi tới việc tạo ra một chương trình nghiên cứu về sự chia sẻ giấc mơ; nghiên cứu gần đây nhất của ông đã thiết lập một liên kết giữa việc chia sẻ giấc mơ và sự đồng cảm gia tăng trong số những người lắng nghe.

Blagrove bén nhạy chỉ ra rằng trong khi chúng ta có thể chia sẻ những giấc mơ với các khía cạnh kỳ lạ và giải trí của chúng, nhiều giấc mơ khá tầm thường. Trong cuốn sách của ông “The Science and Art of Dreaming” [Khoa Học và Nghệ Thuật Của Giấc Mơ], đồng tác giả với Julia Lockheart, ông trích nghiên cứu cho thấy rằng 83% giấc mơ có liên quan trực tiếp đến các sự kiện trong cuộc sống thức tỉnh, 1/5 trong số đó từ ngày trước đó. Tuy nhiên, nhiều người có khuynh hướng không mơ về các hoạt động buồn chán. Nghiên Cứu “We Do Not Dream of the 3Rs” cho thấy rằng việc đọc, viết và số học cũng quá thiếu trong kịch tính của con người để xuất hiện trong khi chúng ta ngủ.

Trong một thế giới nơi mà quá nhiều thứ được mang đến bởi thuật toán và dữ liệu, thì không ngạc nhiên rằng nghiên cứu về giấc mơ tiếp tục làm say mê chúng ta. Vẫn còn quá nhiều bí mật. Chẳng hạn, tại sao tôi tiếp tục cơn ác mộng phải ngồi vào một cuộc thi triết học ngẫu nhiên tại đại học? Hay về một giấc mơ vui vẻ hơn mà tôi thường có về việc tìm ra một căn phòng dư trong ngôi nhà của tôi? Đôi khi nó là một khu vườn bí mật – Freud sẽ phải nói gì về điều đó?

Khi nó xảy ra, “cha đẻ của ngành phân tâm học” tin rằng tất cả giấc mơ chứa đựng một khát khao bị kiềm chế, thường là tình dục. Đối thủ của ông ấy là Carl Jung không đồng ý, đưa ra lý thuyết rằng các giấc mơ được nối kết với không có gì ngoài toàn bộ lịch sử của nhân loại, vô thức tập thể. Hầu hết các nhà nghiên cứu hiện đại đang xem các giấc mơ như là một kho chứa lớn của não bộ, một cách tích hợp các kinh nghiệm và cảnh giác chúng ta về những đe dọa tiềm năng mà chúng ta có thể đã bỏ qua khi thức.

Các tâm lý gia đã giả định rằng mục đích của những cơn ác mộng là để vượt qua sự nguy hiểm nhận biết trong lúc nằm mơ và rằng điều này có một tiến bộ cải thiện trong cuộc sống lúc thức. Nghiên cứu trong số trẻ em người Kurd sống trong một môi trường nơi mà sức khỏe của chúng thường xuyên bị đe dọa cho thấy rằng chúng đã báo cáo số lượng giấc mơ cao hơn nhiều với nội dung đe dọa hơn những đứa sống trong các hoàn cảnh bình yên. Nói cách khác, một cách nào đó các ác mộng được liên kết với sự sống còn cơ bản.

Có thể rất khó khăn để giải mã ý nghĩa của những giấc mơ tái diễn như thế này, vì chúng làm cho mọi người kiệt sức và phiền lụy. Isabella Gray có một ác mộng về việc đã lái xe buýt – thực sự không liên quan tới việc làm vì bà là thợ kim hoàn. “Tôi đã từng mơ mọi lúc. Tôi mơ thấy đang lái xe từ một điểm thuận lợi, như từ trên boong tàu trên cùng, thò thẳng xuống tay lái với những cánh tay dài hay cố gắng lái xe buýt xuống những nất thang hẹp. Nó đã xảy ra rất thường làm tôi thức giấc căng thẳng và mệt mỏi.”

Gray nghe nhà tâm lý chuyên về giấc mơ Ian Wallace trên đài phát thanh và đã email cho ông ấy về giấc mơ của bà. “Ông bảo tôi giấc mơ xe buýt của tôi là về việc kiểm soát mọi thứ trong cuộc đời tôi và cảm thấy không có ai ủng hộ. Và tôi đã cảm thấy như thế! Tôi chăm sóc nhiều người; mọi thứ ở bên tôi mọi lúc. Ngay khi ông ấy giải thích cho tôi, những giấc mơ đã hoàn toàn chấm dứt, không bao giờ trở lại.”

Đôi khi, một giấc mơ có thể cung cấp cho nhiều trí tuệ. Khi Kyle Frank ở đại học, anh ấy đau khổ vì mụn trứng cá làm biến dạng khuôn mặt của anh kể từ tuổi vị thành niên. Bác sĩ đã cho toa một thứ thuốc mới, mà có nhiều tác dụng phụ làm suy nhược thể chất và tinh thần. Rồi, một đêm nọ, anh có một giấc mơ hấp dẫn. “Tôi lúc đó đang đi bộ qua một khu rừng rậm và tôi cảm thấy như một chàng trai trẻ đang khám phá thiên nhiên. Phía trước, tôi thấy một ngôi làng và một nhóm ông già tập họp bên bờ suối. Họ đang chuẩn bị một loại thuốc gì đó. Một người trong họ vẫy tay gọi tôi: ‘Cách mà bạn đang làm các thứ, thì sẽ không hiệu quả. Bạn cần tìm ra một giải pháp cho chính mình, và giúp người khác’.”

Giấc mơ khiến Frank thấy kỳ lạ và anh đã không nghĩ tới bất cứ điều gì thêm về nó. Nhưng vào kỳ nghỉ tại Bali, anh ấy đã gặp nhiều người đang chế tạo các phương pháp chăm sóc da và đã trở nên hấp dẫn bởi thuốc làm bằng cây cỏ. Trở về nhà trong nhà bếp của cha mình, Frank bắt đầu thử nghiệm các thành phần như sả, nước aloe vera và rong biển. Sau nhiều lần thử và sai, anh đã phát hiện ra công thức thay đổi da của mình. “Tôi thật hạnh phúc. Và điều đó đã là một kết thúc về nó. Nhưng khi tôi trở lại trường đại học, thì nhiều người tiếp tục hỏi tôi về các sản phẩm mà tôi đã dùng để làm sạch da của tôi.” Một chuyện làm ăn được ra đời, và sau đó tôi có được tài trợ từ Prince’s Trust. “Các chi tiết về giấc mơ tiếp tục trở lại với tôi, đặc biệt phần về giúp người khác. Nó giúp tôi động lực để tạo ra phương pháp, và tự tin đưa nó vào kinh doanh.”

Đó là một câu chuyện tạo cảm hứng nhưng tiến trình của việc có được trí tuệ từ những giấc mơ thì làm cho nhiều người thất vọng vì họ thấy không thể nhớ được chúng. Blagrove nói rằng, đối với công việc này, kỹ thuật là người bạn của bạn. “Dùng điện thoại của bạn, giả sử bạn để nó bên cạnh giường. Khi bạn thức dậy, mở ghi âm ra và cố nhớ lại càng nhiều càng tốt. Nếu bạn không làm được, thì giấc mơ sẽ biến mất. Vì thế, hãy ghi âm nó, và đừng phán xét nó ngay cả bạn nghĩ nó vô nghĩa hay tầm thường.”

Điều đó nghe có vẻ nhiều việc để làm hay một cách làm cho những người bạn tình khó chịu, nhưng có nhiều lý do tốt để làm điều đó. Lập tài liệu những giấc mơ của bạn là một yếu tố quan trọng trong việc học cách để mơ sáng suốt, một kỹ thuật mà được ca ngợi là cách chữa trị chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD), lo lắng và ác mộng cũng như nâng cao sự sáng tạo và thực tập thể thao.

“Một giấc mơ sáng suốt là một giấc mơ mà bạn biết rằng bạn đang nằm mơ khi giấc mơ xảy ra,” theo Charlie Morley, tác giả cuốn sách “Lucid Dreaming Made Easy” [Giấc Mơ Sáng Suốt Được Làm Dễ Dàng]. “Vì thế, bạn vẫn ngủ say nhưng trong giấc mơ bạn tự nói: ‘Tôi biết đây chỉ là một giấc mơ.’ Hầu hết mọi người đã có một ít. Nếu bạn cho là mình chưa có, thì bạn có thể muốn suy nghĩ về việc có phải bạn đã từng có ác mộng mà trong đó bạn đã tự trấn an: ‘Đây không phải là thực – Tôi phải thức giấc’. Đó cũng là một giấc mơ sáng suốt.”

Nghe có vẻ xa vời, giống như điều gì đó mà bạn đã xem trong phim (thực tế, cuốn phim Inception đã nắm bắt sức mạnh của giấc mơ sáng suốt một cách rất thành công), như Morley vẫn giữ lập trường rằng việc chọn lựa những gì bạn mơ tới và việc kiểm soát những gì xảy ra là khả năng mà bất cứ người nao cũng có thể học được. Phải chăng tôi có thể sử dụng chúng để cải thiện tốc độ chạy như rùa của tôi?

“Đã có nhiều nghiên cứu cho thấy rằng việc mơ sáng suốt có thể nâng cao hiệu xuất,” theo Morley nói với tôi. “Trong một giấc mơ sáng suốt, bạn đang làm hơn là đang hình dung – bạn ở đó trong hình ảnh chiếu 3D trong tâm thức của bạn. Các kết quả còn vượt quá việc hình dung đơn thuần, mà đã được đón nhận rộng rãi bởi các chuyên gia thể thao.”

Tuyệt vời, như thế tôi sẽ tham gia vào cuộc chạy đua đường trường London Marathon vào năm tới. Tôi bắt đầu ở đâu? Bắt đầu các giấc mơ của bạn với nhật ký giấc mơ. Để điều khiển các giấc mơ của bạn, bạn cần nhận thức các kiểu mẫu, theo Morley cho biết. “Hãy để chúng ta nói rằng sau một tuần ghi xuống các giấc mơ của bạn, bạn đọc lại và thấy rằng bạn đã có 3 giấc mơ thây ma hay nhiều cuộc thăm viếng ngược về căn nhà tuổi thơ của bạn. Những thứ này là một phần cảnh mộng mơ cá nhân độc đáo của bạn.” Ý tưởng này là một khi bạn đã trở thành quen thuộc với các giấc mơ của mình, đặc biệt những gì mà nhà tiên phong về giấc mơ sáng suốt Stephen LaBerge gọi là “những dấu hiệu giấc mơ,” bạn sẽ nhanh chóng có thể nhận ra rằng bạn đang nằm mơ.

“Một dấu hiệu giấc mơ là bất cứ thứ gì làm cho bạn nhận ra rằng bạn đang nằm mơ. Thí dụ, nếu bạn mơ rằng bạn đang đi bộ xuống đường phố với con chó của bạn: không phải dấu hiệu giấc mơ. Nhưng nếu đột nhiên Donald Trump xuất hiện cỡi con rồng xanh, thì bạn biết đó là giấc mơ.”

Những dấu hiệu này được biết như là “những kích hoạt sự sáng suốt,” hoạt động như những nhắc nhở rằng đã đúng lúc để khởi đầu đưa kế hoạch giấc mơ của bạn (trong trường hợp của tôi, chạy nhanh hơn 5.6 cây số một giờ) vào hành động. Để làm điều này, tôi được bảo rằng khi tôi ngủ tôi cần nói lại 21 lần “Tôi nhớ những giấc mơ của mịnh, tôi có thể nhớ lại giấc mơ xuất sắc.” Rồi khi tôi vào giấc mơ, và tôi nhận ra một kích hoạt giấc mơ, thì tôi có thể bắt đầu chạy và tưởng tượng chính mình chạy nhanh thực sự.

Nhưng đó chỉ là lý thuyết. Tôi sợ khi tôi đi vào thực tập, đêm đầu tôi có cảm giác rất căng thẳng về việc thử giấc mơ sáng suốt một cách chính xác mà tôi có thể không làm được khi ngủ. Lần thứ hai tôi thử, tôi đã mơ về việc phỏng vấn một chuyên gia giấc mơ sáng suốt; và lần thứ ba, không tốt, tôi đã mơ rằng tôi bị té và bị thương mắc cá. Trở lại cuộc đời thực, tốc độ chạy của tôi vẫn đáng thương hại.

Blagrove lên tiếng trong một bản ghi cảnh giác về một số những tuyên bố kỳ diệu được làm về việc mơ sáng suốt. “Mặc dù có những lợi ích thuộc khoa học, sức khỏe và giải trí, đã có những câu hỏi được nêu ra trong tài liệu khoa học về việc phải chăng là ý tưởng tốt để trau giồi giấc mơ sáng suốt. Một số người cảnh giác rằng các kỹ thuật giấc mơ sáng suốt có thể ảnh hưởng đến phẩm chất của giấc ngủ. Cũng vậy, nếu giấc mơ có nhiểu chức năng đặc biệt để xử lý các cảm xúc và trí nhớ, thì việc cố tình thay thế cốt truyện hay nội dung của giấc mơ hay ngay dù chỉ quan sát một người đang nằm mơ có thể có ảnh hưởng phản ngược.”

Một lãnh vực nơi mà có thể có nhiều lợi ích thực sự là với các nạn nhân của chấn thương. Giấc mơ sáng suốt đặc biệt phù hợp với PTSD bởi vì các nạn nhân thường hồi tưởng những chấn thương của họ trong những cơn ác mộng kinh niên.

Vào năm 2021, Morley đã tạo điều kiện cho một nghiên cứu với Viện Institute of Noetic Sciences tại California và các cựu chiến binh Hoa Kỳ đau khổ từ chứng PTSD. Những người tham gia được trao cho từng người một “kế hoạch giấc mơ” để thực hiện trong thời gian ác mộng của họ. Những điều này gồm cố ý thay đổi kết quả của ác mộng tái diễn hay chỉ hiện diện trong sự kiện trong mơ, để cho phép nó được chứng kiến trọn vẹn và phối hợp. Sau một tuần, 85% người tham gia đã không còn đau khổ vì PTSD. “Họ phải kiểm tra 3 lần các kết quả bởi vì không ai tin được chúng,” theo Morley cho biết.

Sử dụng khác đối với giấc mơ sáng suốt là để tìm ra sự cảm hứng sáng tạo. Tree Carr, tác giả cuốn sách “Conscious Dreaming” [Giấc Mơ Có Ý Thức], đã điều hành các xưởng vẽ tại Tate Modern và làm việc với các nghệ sĩ. “Bài tập yêu thích của tôi được gọi là ươm mầm giấc mơ. Một giờ trước khi ngủ, lên giường ngủ với một cuốn sổ ghi chép. Bạn không muốn ánh sáng xanh da trời từ các thiết bị. Nếu bạn là một nghệ sĩ, hãy phác họa một vài nét vẽ nguệch ngoạc; nếu bạn là nhà thơ, hãy viết thoải mái một vài câu thơ. Bạn muốn ấp ủ tiến trình sáng tạo như một cố ý sẽ tiếp tục trong giấc mơ của bạn. Hãy làm như vậy cho đến khi bạn cảm thấy buổn ngủ.” Khi bạn sắp ngủ, bà ấy đề nghị bạn tự nói: “Tối nay giấc mơ của tôi sẽ cho tôi một đột phá sáng tạo” hay: “Tối nay tôi sẽ nhận được một bài hát hay bức tranh hay một giải pháp trong giấc mơ của tôi.” “Hãy làm như vậy trong một tháng và xem điều gì xảy ra; nó có thể là cảm hứng.”

Về tất cả những loại khác nhau của giấc mơ, Blagrove lưu ý rằng sự thấm thía và an ủi nhất cũng là điều thông thường nhất – giấc mơ tái diễn đặc trưng một người thân yêu đã qua đời. “Dù những giấc mơ đó mang lại nỗi đau của mất mát, chúng có thể đang chữa lành bởi vì đôi khi người đó sẽ trông có vẻ khỏe mạnh. Họ có thể có thông điệp như: ‘Mọi thứ sẽ ổn’ hay những lời trấn an khác. Điều đó có thể có ý nghĩa thâm sâu đối với người nằm mơ.”

Việt Báo
(Việt Báo dịch từ bài viết “The sleep secret: how lucid dreams can make us fitter, more creative and less anxious” của tác giả Anita Chaudhur, đăng trên trang mạng www.theguardian.com)