Năm 2024 được đánh dấu bởi các trận lũ lụt xảy ra tại những thành phố ven biển do những cơn bão với cường độ phá hủy kinh hoàng, do lượng mưa như trút nước, « đổ xuống một Trái đất ngày càng bị san phẳng », hay do lớp băng tan nhanh khiến các sông vỡ bờ. 2024 cũng là một năm "nóng nhất" từng được ghi nhận.


Hai người dân lái xe qua con đường ngập nước ở Tumpat, Malaysia, ngày 03/12/2024. AP - Vincent Thian
2024, một năm ngập nước
Hãng tin Reuters cho biết trong năm qua đã đưa tin về ngập lụt tại hơn 45 quốc gia, từ Hoa Kỳ đến Venezuela, qua Việt Nam, thu được những khoảng khắc từ đời thường đến hỗn loạn nhất, những hành động tương trợ, giải cứu người trong bão lũ, những bi kịch đau lòng nhất, và cả những khung cảnh siêu thực như tận thế, về một thế giới ngập nước.
Mùa xuân năm nay, băng tuyết tan nhanh chóng ở khu vực biên giới giữa Kazakhstan và Nga đã gây ra ngập lụt trên diện rộng, hàng ngàn ngôi nhà chìm trong nước, hơn 100 000 người phải đi sơ tán. Nhiều ngôi làng bị mất điện, bị cô lập, các cây cầu bị nước cuốn trôi. Tổng thống Kazakhstan khẳng định rằng đây là thảm họa thiên nhiên nghiêm trọng nhất, gây ra hậu quả nặng nề nhất từ 80 năm qua.
Tại châu Á, bão Yagi đổ bộ vào một số quốc gia ở khu vực Đông Nam Á, với sức tàn phá lớn, khiến ít nhất 233 người bỏ mạng ở Việt Nam, đặc biệt là các tỉnh miền núi. Chính quyền Hà Nội đã phải huy động quân đội để cứu trợ. Tại Thái Lan và đặc biệt là Miến Điện, cơn bão cũng gây lũ lụt nghiêm trọng. Philippines và Đài Loan thì bị bão Gaemi tàn phá dữ dội, khiến Đài Bắc phải sơ tán 600 000 người. Cơn bão cũng khiến tàu chở dầu Terra-Nova ở vịnh Manila bị lật, dấy lên lo ngại về sự cố tràn dầu nghiêm trọng, đe dọa đến môi trường sinh thái biển và các hoạt động kinh tế xung quanh.
Còn tại châu Mỹ, hồi tháng 9, cơn bão Hélène tại Hoa Kỳ, cấp 4, với tốc độ gió 225km/h, khiến ít nhất 50 người bỏ mạng, thiệt hại về tài sản được ước tính từ 15 đến 26 tỷ đô la. Tại Tây Ban Nha, vào tháng 10/2024, các thành phố ở vùng Valence phải hứng chịu lượng mưa chỉ trong vài giờ,  tương đương với cả một năm. Hơn 200 người đã bỏ mạng, nhiều hạ tầng, cơ sở vật chất bị hư hại nặng nề.
Theo Reuters, các trận lũ lụt đã cướp đi sinh mạng của hơn 1.000 người, di dời hàng triệu người và gây ra thiệt hại hàng trăm tỷ đô la trên toàn thế giới. Có những khu vực sẽ mất nhiều năm để tái thiết, phục hồi, nhưng những chiếc ô tô bị bẹp dúm, đồ đạc ngập trong bùn, hay những chiếc cây cổ thụ bị lật rễ sẽ « vĩnh viễn mất đi. »
Năm nóng nhất chưa từng ghi nhận
2024 cũng tiếp tục là một năm với những nghịch lý khí hậu và tình trạng thời tiết biến đổi thất thường. Các số liệu cho thấy mức tăng nhiệt độ Trái đất đã vượt quá 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp trong nhiều tháng của năm nay. Các chuyên gia cho rằng 2024 là một « bước ngoặt lịch sử », bởi tình trạng này có thể xảy ra thường xuyên hơn trong tương lai. Tại châu Âu, cơ quan theo dõi khí hậu Copernicus khẳng định 2024 là năm nóng nhất chưa từng được ghi nhận tại Lục Địa Già, với các đợt nắng nóng kéo dài, trên 40 độ C, đặc biệt là ở Tây Ban Nha, Ý và các nước Balkan.
Tại châu Á, nhiệt độ cũng vượt quá 50 độ C vào mùa hè vừa qua tại nhiều nơi ở Ấn Độ và Trung Quốc. Các chuyên gia cũng cảnh báo rằng những năm nóng bức như 2024 sẽ thường xuyên xảy ra và trở thành tiêu chuẩn nếu như lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính không được giảm đi nhanh chóng.
Theo Viện nghiên cứu Swiss Re Institut, được nhật báo Mỹ The Wall Street Journal trích dẫn, các thiệt hại toàn cầu do các thảm họa thiên nhiên vào năm 2024 có thể lên đến 319 tỷ đô la.
Đại Dương đang « sôi » ?
Nhiệt độ ở các đại dương cũng ấm lên bất thường, đe dọa đến hệ sinh thái biển. Theo báo cáo từ đài thiên văn Copernicus châu Âu công bố vào cuối tháng 9, tốc độ nóng lên của đại dương đã tăng gần gấp đôi kể từ năm 2005. Nhiệt độ tăng đã thúc đẩy hiện tượng san hô tẩy trắng toàn cầu lớn nhất, chưa từng được ghi nhận từ trước đến nay, theo báo cáo từ một Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA) của Hoa Kỳ.  Hơn hai phần ba rạn san hô ở Đạy Tây Dương, Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương bị ảnh hưởng. Hồi đầu năm nay, Úc đã công bố rạn san hô Great Barrier, mang tính biểu tượng của nước này, đang trải qua giai đoạn tẩy trắng nghiêm trọng nhất và hơn 70 % rạn san hô của nước này đã bị hư hại.
Khoảng 850 triệu người trên toàn thế giới phụ thuộc vào các rạn san hô để sinh kế. Theo tổ chức phi chính phủ bảo vệ môi trường WWF, các rạn san hô là nơi có hệ sinh thái rất phong phú và đa dạng, giúp bảo vệ bờ biển khỏi bão và xói mòn.
Tiếp tục ứng phó với biến đổi khí hậu
Những thảm họa thiên nhiên cùng những chỉ số về khí hậu gây ra lo ngại, nhưng cũng phải kể đến những tin tốt đối với môi trường.
Năm 2024 cũng là lần đầu tiên từ nhiều năm qua, tỷ lệ phá rừng tại Amazon, lá phổi của thế giới, đã giảm đáng kể, 30,6 % so với năm trước. Đây là tỷ lệ thấp nhất trong 9 năm qua. Kết quả này có được nhờ các chính sách bảo vệ môi trường mà chính phủ cánh tả của Lula tăng cường, cũng như nhờ sự phối hợp từ các nước trong khu vực. Tuy nhiên, những thách thức vẫn còn đó, đặc biệt là nạn cháy rừng ở Amazon vẫn gia tăng đáng kể. Vào tháng 9 năm 2024, diện tích rừng bị thiêu rụi ở Amazon, Brazil, đã tăng gần 18 lần, 39.983 km2, so với 4700km2 cùng kỳ năm 2023.
Năm 2024 cũng được đánh dấu bởi sự phát triển mạnh mẽ của Trí tuệ nhân tạo, với các loại công cụ, được cho là « cách mạng hóa » việc giám sát khí thải, tối ưu hóa năng lượng, cũng như các hệ thống dự báo về thảm họa khí hậu. Tuy nhiên, AI cũng là một con dao hai lưỡi. Việc thực hiện các phép tính và sử dụng công nghệ lưu trữ đám mây cần sử dụng nhiều năng lượng và tạo ra nhiều nhiệt lượng.
Ngoài ra, cũng phải kể đến Hội nghị khí hậu quốc tế Liên Hiệp Quốc COP29 tại Baku, với cam kết hỗ trợ 300 tỷ đô la cho các nước dễ bị tổn thương bởi biến đổi khí hậu, cũng như  thỏa thuận về thị trường carbon toàn cầu. Thỏa thuận hứa hẹn đẩy nhanh quá trình giảm phát thải thông qua « các giao dịch carbon quốc tế », mở đường cho hàng tỷ đô la đầu tư vào thị trường năng lượng xanh.
Theo RFI