Các hình ảnh vệ tinh do công ty Planet Labs của Hoa Kỳ cung cấp và Reuters mới đây tiếp cận lần đầu tiên cho thấy một cơ sở khổng lồ sử dụng tia laser trong tổng hợp hạt nhân của Trung Quốc.
Ảnh minh họa do Phòng thí nghiệm Quốc gia Lawrence Livermore của Mỹ cung cấp. © AP
Laser Fusion Major Device Laboratory, cơ sở mới về sử dụng tia laser trong tổng hợp hạt nhân có giá nhiều tỉ đô la, đặt tại thành phố Miên Dương, tỉnh Tứ Xuyên, miền trung Trung Quốc, vừa giúp tìm ra cách tạo năng lượng tái tạo vô hạn và an toàn, vừa giúp mô phỏng các cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân.
Tổng hợp laser là một trong những lĩnh vực nghiên cứu chính nhằm tái tạo phản ứng vật lý sinh ra ánh sáng và năng lượng trên Mặt trời. Tia laser được cho là có thể làm điều đó, bằng cách đẩy hai nguyên tử với tốc độ cực lớn để hợp nhất chúng. Theo John Pasley, một nhà vật lý nghiên cứu về phản ứng hạt nhân từ tổng hợp laser, Đại học York, được France 24 ngày 30/01/2025 trích dẫn, nhận định Trung Quốc làm được như vậy tức là tạo được nguồn năng lượng an toàn và vô tận. « Những bức ảnh trông giống cơ sở Shenguang IV (Thần Quang 4), một cơ sở hạt nhân để nghiên cứu tổng hợp laser mà Trung Quốc đã nói đến từ nhiều năm nay, kể cả tại các hội nghị quốc tế. Quy mô kích cỡ khớp nhau, lịch trình xây dựng khớp nhau và vị trí ở phía nam Miên Dương cũng vậy ».
Đối với chuyên gia John Pasley, những gì nhìn thấy trên hình ảnh vệ tinh đã cho thấy mong muốn của Trung Quốc trở thành một trong số rất ít quốc gia có trung tâm nghiên cứu về phản ứng hạt nhân từ tổng hợp laser. Ngay cả trong số 9 cường quốc hạt nhân trên thế giới, cho đến nay cũng mới chỉ có Hoa Kỳ và Pháp có cơ sở thí nghiệm tổng hợp laser như vậy.
Grigory Kagan, nhà vật lý tại Đại học Hoàng gia Luân Đôn, cho biết đây là những cơ sở rất tốn kém. Cơ sở NIF ở California, Mỹ, có chi phí xây dựng hơn 3 tỷ đô la và cho đến nay vẫn là cơ sở tổng hợp laser cho phản ứng hạt nhân đồ sộ nhất và quan trọng nhất trên thế giới. Nhưng cơ sở Laser Fusion Major Device Laboratory ở Miên Dương, Trung Quốc, cũng được cho là có quy mô lớn không kém.
Đây không chỉ là cuộc đua về trung tâm nghiên cứu lớn nhất trong lĩnh vực hạt nhân từ tổng hợp laser. Điều đáng nói hơn, theo Henrik Hiim, chuyên gia về chính sách an ninh Trung Quốc tại Viện nghiên cứu quốc phòng Na Uy, đó là nỗ lực tăng tốc đáng kể của Bắc Kinh nhằm mở rộng chương trình hạt nhân lưỡng dụng của Trung Quốc từ 5-6 năm trở lại đây. Trung Quốc sẽ rất vui mừng nếu qua mặt Mỹ trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân dân sự, nhưng giới quân sự cũng quan tâm đến công nghệ hạt nhân từ tổng hợp laser.
Các cơ sở nghiên cứu phản ứng tổng hợp laser đã trở nên rất có giá kể từ khi Trung Quốc ký hiệp ước cấm thử nghiệm hạt nhân năm 1998. Theo chuyên gia John Pasley, đó là giải pháp thay thế cho thử nghiệm trong các điều kiện thực tế, nhờ tạo ra được những điều kiện tương tự như trong các vụ nổ vũ khí nguyên tử, nhờ đó có thể thu thập dữ liệu phục vụ cho các mô phỏng máy tính về thử nghiệm vũ khí hạt nhân. Dẫu không hiệu quả bằng các vụ thử nghiệm thực tế, nhưng đây là phương pháp gần với thực tế nhất.
Và điều đó là rất quan trọng đối với Trung Quốc bởi vì nước này vẫn bị tụt hậu về thử nghiệm hạt nhân. Trung Quốc mới chỉ tiến hành được 45 vụ thử vũ khí nguyên tử, so với hàng ngàn vụ thử nghiệm của Mỹ và Nga, theo Nicola Leveringhaus, một chuyên gia về chương trình hạt nhân Trung Quốc, thuộc King's College London.
Thử nghiệm sẽ giúp thúc đẩy chương trình hạt nhân của Trung Quốc. Vẫn theo Nicola Leveringhaus, không chỉ có kho vũ khí hạt nhân nhỏ hơn, Trung Quốc cũng chỉ mới có khả năng phóng tên lửa từ mặt đất. Hạm đội tàu hạt nhân của Trung Quốc chưa hoàn thiện và Trung Quốc hầu như chưa có chương trình hạt nhân phóng từ trên không.
Đối với chuyên gia Nicola Leveringhaus, trước khi chế tạo nhiều bom hơn, Trung Quốc cần phải nghiên cứu nhiều hơn nữa về đảm bảo an toàn và thiết kế vũ khí hạt nhân để đa dạng hóa năng lực hạt nhân. Và một cơ sở hạt nhân như trên hình ảnh vệ tinh sẽ đặc biệt hữu ích cho việc bảo đảm tính an toàn.
Về câu hỏi điều gì khiến Mỹ và các đồng minh của Washington đặc biệt lo ngại ? Henrik Hiim nhấn mạnh đó là vì không ai biết thực sự tại sao Trung Quốc lại tìm cách gia tăng mạnh sức mạnh hạt nhân từ vài năm trở lại đây, trong khi trong 2 thập kỷ trước đây, Bắc Kinh dường như vẫn hài lòng với một kho vũ khí nhỏ hơn các cường quốc hạt nhân Nga và Mỹ.
Nicola Leveringhaus, chuyên gia về chương trình hạt nhân của Trung Quốc, thuộc King's College London, nhận định sự khiêm nhường trước đây về hạt nhân của Bắc Kinh phù hợp với học thuyết hạt nhân của Trung Quốc, chẳng hạn cấm tấn công trước bằng vũ khí hạt nhân. Về mặt chính thức, những nỗ lực gần đây, trong đó có việc xây dựng cơ sở tổng hợp laser ở Miên Dương, vẫn chỉ mang tính phòng thủ. Nhưng Henrik Hiim lưu ý « điều khiến Mỹ và các nước châu Á khác lo ngại hơn, đó là Trung Quốc tiềm ẩn nhiều động cơ tấn công. Họ lo ngại Trung Quốc sẽ sử dụng năng lực hạt nhân được tăng cường như một lá chắn khi quyết định tấn công một vùng lãnh thổ khác, ví dụ Đài Loan ». Nói cách khác, Trung Quốc sẽ học theo Nga, từng nhiều lần dọa sử dụng vũ khí hạt nhân để ngăn cản các nước khác viện trợ thêm cho Ukraina.
Theo RFI
