Một người cư sĩ có nên chất vấn một Phật tử, dù là nhà sư hay cư sĩ, rằng vị này có thuộc toàn bộ các giới hay không, và vị này có đang giữ trọn vẹn các giới hay không? Bài này sẽ viết trong cương vị một cư sĩ về thái độ của người cư sĩ khí có những nghi vấn về giới đối với bất kỳ một người tu học theo Phật giáo nào.
Lý do có bài viết này, vì trong khi một đoàn người Phật tử Việt Nam đang bộ hành đường xa trên đất Thái Lan tuần qua, có một vị cư sĩ nêu câu hỏi trực tiếp với vị lãnh đạo tâm linh của đoàn bộ hành này rằng vị này có thuộc 250 giới chưa và có giữ trọn vẹn 250 giới hay không. Hình ảnh cuộc đối thoại này được ghi lại trên nhiều video quay bởi nhiều người, và được xem trên YouTube và Facebook có lẽ cả triệu lượt xem. Bài viết này sẽ nêu chủ đề về thái độ của một cư sĩ khi có thắc mắc về một người tu, dù là nhà sư hay cư sĩ, rằng người kia có thuộc hết giới hay không, và có giữ giới trọn vẹn hay không. Bài viết sẽ không kể tên bất kỳ ai, để sẽ phổ quát hóa thành một vấn đề chung cho bất kỳ cư sĩ nào tại bất kỳ nơi nào trên thế giới.
Có một điều hiển nhiên rằng, người cư sĩ có quyền nghi vấn và hoải nghi bất cứ điều gì, kể cả có quyền chất vấn các vị sư về chuyện họ có thuộc đủ giới luật hay không và họ có giữ giới nghiêm túc hay không. Nên ghi nhận rằng, các tu sĩ Phât giáo Nam Tông có 227 giới, trong khi các tu sĩ Phật Giáo Bắc Tông có thế có 250 giới hoặc nhiều hơn tùy tông phái. Tuy nhiên, trong tinh thần tôn kính Tam Bảo, người hỏi nên có thái độ từ ái, biết tôn trọng một cộng đồng nơi có tứ chúng đồng tu.
Thái độ đẹp nhất, xin đề nghị, thay vì hỏi trực tiếp vị tu sĩ rằng thầy có giữ đủ 250 giới hay không, người cư sĩ nên hỏi khéo léo rằng có phải tất cả các nhà sư phải thuộc lòng 250 giới và phải giữ nghiêm ngặt 250 giới đó hay không. Người cư sĩ có thể hỏi thêm vị tu sĩ đó rằng giữ trọn 250 giới có khó lắm không, và có khi nào có giới nào không giữ được. Người cư sĩ có thể hỏi những câu phức tạp hơn, rằng tại sao giới là nền tảng của định. Và những câu phức tạp hơn.
Nên nhớ rằng, câu hỏi trực tiếp rằng thầy có giữ đủ 250 giới hay không có thể sẽ đẩy một nhà sư vào vị trí phạm giới. Nếu nhà sư trả lời rằng nhà sư này giữ trọn vẹn 250 giới, cho dú đó là sự thật, cũng là một sự khoe khoang, vi phạm điều 8 trong Luật tạng Vinaya Pitaka (Pācittiya 8 in Suttavibhanga). Nếu bị người cư sĩ hỏi như thế, vị sư thường không trả lời khẳng định để tránh lỗi khoe khoang giữ trọn giới.
Chúng ta nên ghi nhận rằng giữ giới cho nghiêm túc rất là khó. Như trong Kinh SN 9.14 Sutta, một vị cõi thiên đã rầy một vị sư rằng tại sao lại phạm giới trộm, vì đã trộm mùi hương, khi vị sư thưởng thức mùi hương của hoa, khi ngửi hương sen trong hồ nước. Lần đầu có thể suy đoán là vị sư không có lỗi, nhưng sau khi bị nhắc nhở, những lần sau hiển nhiên là đã phạm giới trộm mùi hương rồi.
Thêm nữa, Đức Phật dạy rằng người Phật tử, dù là cư sĩ hay nhà sư, đều cần ưu tiên tự xét lỗi mình, và chuyện người khác có lỗi hay không thì không hề có tầm quan trọng trong việc bản thân mình tu học. Trong Kinh Pháp Cú, bài Kệ 50, Đức Phật dạy, theo bản dịch của Thầy Minh Châu như sau:
50. "Không nên nhìn lỗi người,
Người làm hay không làm.
Nên nhìn tự chính mình.
Có làm hay không làm."
Bây giờ, xin thêm về lời Phật dạy trong Kinh Pháp Cú với hai bài kệ 252, và 253, theo bản dịch của Thầy Minh Châu.
252. "Dễ thay thấy lỗi người,
Lỗi mình thấy mới khó.
Lỗi người ta phanh tìm,
Như sàng trấu trong gạo,
Còn lỗi mình, che đậy,
Như kẻ gian dấu bài."
253. "Ai thấy lỗi của người,
Thường sanh lòng chỉ trích,
Người ấy lậu hoặc tăng,
Rất xa lậu hoặc diệt."
Do vậy, khi thắc mắc về một người tu nào về mức độ người này có học thuộc đầy đủ các giới, hay có khả năng giữ giới trọn vẹn hay không, chúng ta nên có những thái độ tế nhị, trong khi hỏi, đặc biệt là khi hỏi trước mắt nhìn của hàng chục người đang quay các videos. Thêm nữa, chúng ta cũng nên nghĩ rằng giữ giới là chuyện khó. Cuối cùng, Đức Phật dạy rằng nên ưu tiên tự xét bản thân mình xem có lỗi hay không, còn chuyện lỗi của người thì không nên xem là quan trọng.
Nguyên Giác
