Mặc dù chỉ giành được hai giải César trên tổng số 14 đề cử, nhưng bộ phim Pháp thắng lớn trong năm vừa qua vẫn là « Bá tước Monte Cristo », phóng tác từ truyện của văn hào Dumas. Nam diễn viên Pierre Niney đã không lầm khi đăng tin nhắn trên mạng xã hội Instagram : phần thưởng lớn nhất vẫn là tình cảm ưu ái của khán giả. Về điểm này, bộ phim đã lập kỷ lục với hơn 9 triệu lượt người xem.


Ap phích phim "Ba chàng lính ngự lâm" (Les trois mousquetaires) của Martin Bourboulon. © Pathé film

Thành công tột bậc của « Bá tước Monte Cristo » (Le Comte de Monte Cristo) đã tạo thêm cơ hội cho các nhà sản xuất lao vào khai thác kho truyện kinh điển của Pháp. Sau loạt phim truyền hình « Nautilus » phóng tác từ bộ tiểu thuyết « Hai vạn dặm dưới đáy biển » (20.000 lieues sous les mers) của Jules Verne, đã có hai tập « Ba chàng lính ngự lâm » (Les trois mousquetaires) trên màn ảnh rộng. Năm nay, có nhiều dự án sắp được cho ra mắt. Đầu tiên hết là bản điện ảnh mới của Những người khốn khổ (Les Misérables) dựa theo kiệt tác của văn hào Victor Hugo, với Vincent Lindon trong vai chính. Đây sẽ là phiên bản phóng tác thứ 32 trong gần một thế kỷ qua.
Kế đến có dự án « Truy lùng Fantômas », dựa theo bộ truyện nhiều kỳ đăng trên báo vào những năm 1910 của hai tác giả Pierre Souvestre và Marcel Allain. Phiên bản nổi tiếng trước đây là vào giữa những năm 1960, với vua hề Louis de Funès và tài tử Jean Marais trong vai chính. Còn bản mới được giao cho đạo diễn Frédéric Tellier (Vụ án SK1) và có khả năng Vincent Cassel sẽ đảm nhận vai chính.
Hợp tác giữa ngành xuất bản và các hãng phim
Cuối cùng và quan trọng không kém là dự án quay phim « Bóng ma trong nhà hát » (Le Fantôme de l'Opéra) dựa theo quyển tiểu thuyết nhiều kỳ đăng trên báo của Gaston Leroux vào năm 1909. Tác phẩm nổi tiếng này đã trở thành nguồn cảm hứng cho hàng chục phiên bản chuyển thể kể cả điện ảnh, truyền hình và nhạc kịch. Tuy nhiên, điều đáng ghi nhận là hầu hết các bản phóng tác đều do các đạo diễn nước ngoài thực hiện (Anh, Mỹ hay Ý). Đây là lần đầu tiên bộ phim sẽ được quay bằng tiếng Pháp với dàn diễn viên trẻ như Deva Cassel, Julien de Saint Jean (từng thành công trong Monte Cristo) và Romain Duris (vai chính trong phim tiểu sử về Gustave Eiffel). Phiên bản điện ảnh mới lấy cảm hứng từ câu chuyện tình bí ẩn trong nhà hát Opéra Garnier của Paris lộng lẫy xa hoa vào cuối thế kỷ XIX, kết hợp hai thể loại tâm lý hồi hộp với phim huyền ảo theo kiểu « Twilight ».
Theo Trung tâm Điện ảnh Quốc gia CNC, trong gần một thập niên vừa qua, đã có hơn 1.400 bộ phim điện ảnh cũng như truyền hình là các bản phóng tác từ tiểu thuyết, tính trung bình có khoảng 70 tác phẩm được chuyển thể mỗi năm. Theo cô Jessy Neau, giáo sư khoa Văn học so sánh tại trường đại học Poitiers, hiện tượng chuyển thể sách thành phim đã có từ lâu, nhưng lại đặc biệt tăng mạnh trong những năm gần đây, nhờ vào sự hợp tác chặt chẽ giữa ngành xuất bản và các nhà làm phim. Trào lưu này vừa giúp công chúng khám phá lại các tác phẩm văn học nhưng đồng thời là động lực kinh tế đẩy nền điện ảnh ra khỏi vòng khủng hoảng.
« Theo khảo sát gần đây của Trung tâm Điện ảnh Quốc gia, ta có thể nhận thấy, 20% các bộ phim được cho ra mắt ở Pháp, tức 1/5 đều được chuyển thể từ sách in. Mặc dù các kịch bản gốc, không dựa vào tiểu thuyết hay truyện ngắn vẫn còn giành ưu thế, nhưng rõ ràng là kịch bản phóng tác đang dần lớn mạnh, đóng một vai trò quan trọng hơn. Điều này chủ yếu là do sự thành công tại các rạp chiếu phim của các tác phẩm điện ảnh phóng tác từ các quyển tiểu thuyết nổi tiếng. Sở dĩ có nhiều tựa sách được chuyển thể lên màn ảnh rộng là vì kể từ hơn một thập niên qua, hai ngành xuất bản sách và sản xuất phim đã xích lại gần nhau để hợp tác chặt chẽ hơn nữa.
Bằng chứng là kể từ 10 năm nay, trong khuôn khổ liên hoan Cannes, hội chợ phim đã cho ra đời sự kiện « Shoot the Book ». Chương trình này tuyển chọn kỹ lưỡng rồi giới thiệu với giới sản xuất những tựa sách có cốt truyện hấp dẫn, có nội dung phù hợp để chuyển thể thành phim. Đằng sau chương trình « Shoot the Book », có sự tham gia của Hiệp hội SCELF (Société civile des Éditeurs de Langue Françaises) bao gồm hơn 300 nhà xuất bản tiếng Pháp. Ngoài liên hoan phim Cannes, tổ chức này còn hiện diện tại Hội chợ sách Paris. Điều đó cho thấy nỗ lực chuyên nghiệp hóa của ngành xuất bản, một mặt tạo cơ hội chuyển thế một số tiểu thuyết mới lên màn ảnh lớn, đồng thời khai thác lại những tác phẩm kinh điển. Có thể nói là các kịch bản phóng tác đang dần lớn mạnh trở lại một phần là cũng nhờ vào chương trình này, tạo thêm sự kết nối giữa văn học và điện ảnh ».
Phim Pháp : 70 kịch bản phóng tác mỗi năm
Vao lúc các rạp chiếu phim vẫn chưa tìm lại được mức hoạt động bình thường như vào năm 2019, ngành sản xuất hơn bao giờ hết vẫn cần có những tác phẩm điện ảnh có đủ sức lôi kéo khán giả vào rạp. Việc tận dụng khai thác những câu chuyện nổi tiếng với dàn diễn viên quen thuộc lại hợp với nhiều đối tượng, thay vì phải chia thành nhiều phân khúc. Theo giáo sư Jessy Neau, yếu tố này giải thích phần nào vì sao các nhà phim Pháp không muốn đầu tư vào các dự án có nhiều rủi ro, mà lại chọn những bộ phim chuyển thể từ các tác phẩm văn học kinh điển.
« Năm vừa qua đánh dấu sự trở lại trên màn ảnh lớn của nhiều bộ phim dựng từ các tiểu thuyết kinh điển : Ba chàng lính ngự lâm cũng như Bá tước Monte Cristo của Alexandre Dumas, bộ phim Vỡ mộng dựa theo Les Illusions Perdues của văn hào Balzac … Sở dĩ các nhà biên kịch nối lại với các bộ tiểu thuyết nổi tiếng hay các tác phẩm văn học đồ sộ có từ thế kỷ XIX, là vì các bộ truyện này rất hay và dễ hiểu đối với mọi người. Thời kỳ Covid đã gây khá nhiều thiệt hại cho ngành điện ảnh, giờ đây để thu hút đông đảo khán giả trở lại các rạp chiếu phim, các nhà sản xuất trông cậy rất nhiều vào các tác phẩm phù hợp với mọi lứa tuổi, từ trẻ em đến giới cao niên.
Thị trường phim ảnh được chia thành nhiều phân khúc : Giới trẻ thích xem phim giải trí « thương mại », còn giới lớn tuổi thì lại chuộng phim « nghệ thuật » hơn. Trường hợp của bộ phim Bá tước Monte Cristo hội tụ cả hai yếu tố này, phim lộng lẫy hoành tránh đủ để thu hút giới trẻ đã quen xem thể loại hành động blockbuster, bộ phim cũng có cốt truyện hay và có đủ chiều sâu để nhắm vào đối tượng cao tuổi. Xa hơn nữa, nhờ vào kinh phí đầu tư, phim trở nên hấp dẫn cho thành phần khán giả nào mê phim cổ trang, gọi là xưa nhưng vẫn hợp với mọi thời ».
Sự khởi sắc của những phiên bản phóng tác có nguy cơ làm thụt lùi các kịch bản nguyên tác. Liệu điều này có ảnh hưởng tới công việc của những người viết kịch bản hay chăng. Theo cô Jessy Neau, giảng viên đại học Poitiers, ngành làm phim đủ rộng lớn để cho các nhà viết kịch bản gốc vẫn còn đất dụng võ. Trước mắt, các serie truyền hình đều đang tuyển dụng các tài năng soạn kịch bản nguyên tác.
« Cũng cần biết rằng kịch bản nguyên tác hay phóng tác đều cần đến các nhà biên kịch. Trong trường hợp của một tác phẩm gốc, đội ngũ sáng tạo phải viết kịch bản từ đầu đến cuối. Còn trong phóng tác, các nhà biên kịch cũng phải nỗ lực rút ngắn một bộ tiểu thuyết dày đặc thành một kịch bản vài chục trang. Dĩ nhiên là sự lớn mạnh của phim phóng tác khiến nhiều người lo ngại kịch bản gốc đang bị thụt lùi, trong khi thể loại này được đánh giá có nhiều sức sáng tạo hơn. Công việc phóng tác có thể ảnh hưởng tới những người viết kịch bản gốc, họ ít có cơ hội hơn, thế nhưng các xu hướng thịnh hành này cũng chỉ là nhất thời.
Có khá nhiều nhà biên kịch chuyển từ điện ảnh sang truyền hình. Thời kỳ Covid làm gia tăng sức hấp dẫn của các bộ phim truyền hình nhiều tập, và các tác giả lao vào khai thác thị trường này. Hình thức phim dài nhiều tập hay nhiều mùa cũng bảo đảm việc làm cho họ trong một thời gian, để phát huy ý tưởng thành một kịch bản gốc xuất sắc. Nhìn chung, ngành sản xuất phim vẫn cần có cả hai, cho dù trên màn ảnh lớn tại Pháp hiện nay, ăn khách nhất vẫn là những bộ phim xuyên thế hệ, chỉ một tác phẩm duy nhất nhưng lại nhắm cùng lúc vào nhiều thành viên trong cùng một gia đình. Điều đó giải thích vì sao các nhà biên kịch vẫn đang khai thác mạnh kho tiểu thuyết kinh điển của Pháp ».
Theo RFI