Trong dòng đời hối hả, con người ta thường mải miết lao đi như những con thiêu thân hướng về ánh sáng của kim tiền, danh vọng
Ai cũng khao khát một sự đổi đời chớp nhoáng, một vận may từ trên trời rơi xuống để khỏa lấp những thiếu thốn hiện tại. Thế nhưng, đã bao giờ bạn dừng lại để tự hỏi, tại sao có những người trúng số độc đắc hàng chục tỷ đồng, bỗng chốc bước chân vào giới thượng lưu, nhưng chỉ sau một thời gian ngắn, tất cả tiền bạc ấy lại tan thành mây khói?
Không chỉ mất tiền, họ còn trở về với một thực tại nghiệt ngã hơn: sức khỏe suy kiệt, gia đình tan nát, và tinh thần bạc nhược hơn cả lúc họ còn nghèo khó. Đây không phải là một sự trùng hợp ngẫu nhiên, cũng không phải là cái gọi là “vận đen”. Đó là một quy luật vận hành ngầm của vũ trụ mà ít người đủ tỉnh táo để nhận ra.
Hãy nhìn vào những gia đình giàu có nứt đố đổ vách nhưng bên trong lại mục rỗng. Tại sao con cái của những gia tộc ấy lại hư hỏng, sa đọa vào những tệ nạn, khiến gia đạo lúc nào cũng bất an, xào xáo? Tại sao có những người khi còn tay trắng thì thân thể khỏe mạnh, tinh thần quật cường, nhưng đến khi tiền bạc đầy kho thì bệnh tật nan y lại đeo bám, nằm trên đống tiền mà đau đớn khôn nguôi?
Câu trả lời nằm ở một triết lý cổ xưa nhưng chưa bao giờ lỗi thời: "Hậu đức tải vật" – đức dày mới chở được vật nặng. Tiền bạc, danh vọng, quyền lực thực chất đều là những "vật" có trọng lượng rất lớn. Nếu cái nền móng đạo đức và trí tuệ của con người không đủ vững chãi, thì vật càng nặng, sức đè ép càng kinh khủng, và sự sụp đổ là điều tất yếu.
Chúng ta thường nghe câu "Đức năng thắng số", nhưng ít ai hiểu thấu đáo chữ "Đức" đóng vai trò gì trong sự giàu sang. Hãy tưởng tượng phúc đức của một con người giống như phần móng nhà, còn tài sản và sự thành đạt chính là số tầng lầu được xây lên trên đó.
Bản năng của con người là luôn muốn xây lầu thật cao, thật hoành tráng để phô trương với thế gian. Nhưng nếu bạn chỉ mải mê hì hục xây thêm tầng mà quên mất việc gia cố phần móng, quên mất việc tu dưỡng đạo đức và rèn luyện trí tuệ, thì tòa nhà ấy chỉ là một cấu trúc lỏng lẻo. Khi tòa nhà lên quá cao, trọng lực của sự tham lam và vô minh sẽ đè nặng lên phần móng yếu ớt. Lúc đó, chẳng cần một trận động đất dữ dội, chỉ cần một cơn gió nhẹ của biến cố cuộc đời, một sự thay đổi nhỏ của thị trường hay một sai lầm trong cách hành xử, tất cả sẽ đổ sập xuống, vùi lấp cả người chủ nhân trong đống hoang tàn ấy.
Để hiểu một cách sâu sắc hơn, hãy nhìn nhận mỗi con người sinh ra đều mang theo một chiếc bình chứa phúc đức. Chiếc bình này có kích thước lớn hay nhỏ, dày hay mỏng tùy thuộc vào những gì ta đã gieo trồng và tích lũy từ trước. Của cải, tiền bạc, danh vọng hay bất kỳ giá trị vật chất nào bạn có được chính là dòng nước được đổ vào chiếc bình ấy.
Vấn đề cốt tử bắt đầu phát sinh khi lượng nước đổ vào – tức là số tiền tài, danh lợi – lại vượt xa dung tích chứa đựng của chiếc bình phúc đức. Khi nước tràn ra, nó không mang lại sự trù phú mà mang lại sự hủy diệt. Sự tràn ra này biểu hiện dưới nhiều hình thái đau lòng: con cái phá tán tài sản vì chúng không cảm nhận được giá trị của sự lao động, bản thân người chủ sa vào những thú vui trụy lạc dẫn đến sai lầm tai hại, hoặc sức khỏe bị bào mòn bởi những áp lực và sự hưởng thụ quá độ.
Nhiều người đổ lỗi cho "trời xui đất khiến" hay "số phận trớ trêu" khi lâm vào cảnh trắng tay sau thời kỳ hoàng kim. Nhưng thực tế, đó là một quy luật tự nhiên tuyệt đối công bằng. Khi năng lực quản lý, đức độ và trí tuệ bên trong chưa đủ lớn để vận hành một khối tài sản khổng lồ bên ngoài, thì hệ thống ấy buộc phải tự hủy để trở về trạng thái cân bằng.
Đó chính là lúc "nghiệp" – hay nói cách khác là hệ quả tất yếu của những nhân xấu hoặc nhân thiếu hụt mà ta đã gieo – bắt đầu trổ quả. Vấn đề ở đây chưa bao giờ nằm ở đồng tiền. Bản thân đồng tiền là trung tính, nó không ác cũng không thiện. Vấn đề nằm ở tâm của người cầm tiền. Cái tâm và tầm chưa tới mà tiền đã tới quá nhiều, thì cái "tai" – tức là tai họa – sớm muộn cũng sẽ ập đến như một định mệnh.
Sự sụp đổ đó không phải là sự trừng phạt của một thế lực thần linh nào cả, mà là biểu hiện của Quy luật Cân bằng Âm Dương trong vũ trụ. Khi bạn nắm giữ quá nhiều tiền nhưng thiếu trí tuệ để quản lý và sử dụng chúng một cách đúng đắn, tiền sẽ trở thành một con quỷ dẫn dắt bạn vào những nẻo đường hưởng thụ sai lầm.
Nó làm mờ mắt bạn, khiến bạn kiêu ngạo, coi khinh người khác và sinh ra những thói hư tật xấu làm tổn hao sinh lực. Tương tự, khi bạn có danh vọng lớn nhưng tâm tính lại hẹp hòi, tham lam, bạn sẽ dùng cái uy danh đó để chèn ép kẻ yếu, mưu cầu lợi ích cá nhân bất chính. Những hành động này chính là đang tự tay đục thủng chiếc bình phúc đức của mình, khiến nước chảy ra càng nhanh và tai ương kéo đến càng nặng nề.
Sự giàu có thực sự không đo bằng con số trong tài khoản ngân hàng, mà đo bằng khả năng "chở" được khối tài sản đó một cách bình an. Nếu muốn có một sự nghiệp bền vững, một gia đạo ấm êm, điều tiên quyết không phải là tìm cách kiếm thêm thật nhiều tiền bằng mọi giá, mà là phải quay về bên trong để gia cố phần móng "Đức".
Tu dưỡng đạo đức không phải là điều gì cao siêu thoát tục, mà là rèn luyện sự khiêm nhường, lòng biết ơn và sự tỉnh táo trong việc sử dụng nguồn lực mình có. Trí tuệ và đạo đức chính là hai bức tường thành bảo vệ tài sản của bạn. Có trí tuệ, bạn biết đâu là đủ, biết đầu tư vào đâu để sinh sôi giá trị lành mạnh. Có đạo đức, bạn biết chia sẻ, biết dùng tiền để tạo ra phúc lợi cho xã hội, từ đó lại tiếp tục bồi đắp cho chiếc bình phúc đức của mình thêm rộng lớn.
Đừng bao giờ mong cầu những thứ "phước bất tương xứng". Nếu bạn bỗng nhiên nhận được một khoản tiền quá lớn mà bản thân chưa đủ năng lực và phẩm chất để gánh vác, hãy cẩn trọng. Đó có thể không phải là một món quà, mà là một bài kiểm tra khắc nghiệt của số phận. Thay vì vội vã hưởng thụ, hãy dùng một phần lớn để làm việc thiện, để đầu tư vào trí tuệ và học cách quản trị bản thân. Chỉ khi cái tâm của bạn đủ tĩnh, cái tầm của bạn đủ rộng, thì tiền bạc mới thực sự trở thành công cụ để bạn kiến tạo hạnh phúc.
Ngược lại, nếu cứ mải mê chạy theo vật chất mà bỏ quên việc tu thân, thì vinh hoa phú quý cũng chỉ như phù du, sớm nở tối tàn, và cái giá phải trả cho sự mất cân bằng ấy luôn là nỗi đau khôn cùng cho chính bạn và những thế hệ mai sau. Hãy nhớ rằng, trong cuộc chơi của định mệnh, kẻ thắng cuộc cuối cùng không phải là kẻ có nhiều tiền nhất, mà là kẻ có đủ đức dày để giữ được sự bình yên trong tâm hồn giữa muôn vàn sóng gió của danh lợi.
Lm. Anmai CSsR
